Fundamentalistische katholieken en extreemrechts vinden mekaar vlot de laatste tijd in Spanje in thema’s als gendergelijkheid, abortus en het afdoen van LGBTI als een ideologie. Een greep uit gebeurtenissen van de laatste twee maanden. Terwijl het fysiek geweld op homo’s toeneemt, organiseerde halverwege september een groep neonazi’s een optocht tegen de LGBTI gemeenschap in de Madrileense homowijk Chueca. De ultrarechtse partij Vox distantieerde zich ervan en insinueerde opgezet spel van links. Het stadsbestuur van Toledo verwijderde een affiche van de singer-songwriter Zahara na een klacht van Vox. Die vond de foto een belediging aan het adres van de Maagd Maria. Ook in Toledo werd de kathedraal ritueel gereinigd na de opnames van een sensuele videoclip in de kerk. Aan abortusklinieken worden mensen lastig gevallen door gelovigen en in Solsona, het kleinste bisdom van Catalonië, nam de reactionaire bisschop Xavier Novell eind augustus ontslag wegens persoonlijke redenen.
Al snel lekte uit dat zijn “persoonlijke redenen” fysieke liefde is voor een 38 jarige psychologe, auteur van twee erotische romans met satanistische inslag en moeder van twee kinderen. Novell is niet de eerste geestelijke, en hij zal niet de laatste zijn, die zijn pij aan de wilgen hangt wegens zondigen tegen het celibaat. Wat echter de wenkbrauwen doet fronsen, is dat de voormalige bisschop jarenlang straffeloos haat heeft gezaaid tegen homoseksuelen. Toen hij in november 2010 op 41 jarige leeftijd de jongste bisschop van Spanje werd, riep zijn reactionaire visie op de kern van het christendom meteen voor- en tegenstand op. Het zorgde ervoor dat hij door de Catalaanse gemeente Cervera persona non grata werd verklaard. Hij beschouwde zichzelf als authentiek en hij verzekerde dat het hem niet kon schelen wat de goegemeente van hem dacht.
Homoseksualiteit wijtte hij toe aan de afwezigheid aan een vaderfiguur en hij vond dat er geen plaats voor is in de Kerk. Ook verwierp hij voorbehoedsmiddelen, euthanasie en abortus, verzette hij zich tegen seks voor louter genot en gaf hij af op gescheiden mensen. Hij was overtuigd dat hoe radicaler de Kerk zich opstelde, hoe gemakkelijker het zou zijn om nieuwe gelovigen aan te trekken. Collega bisschoppen berispten hem omdat hij om de haverklap in de media opdook. Dat vond hij nodig om volledige transparantie te bieden. Kerk en transparantie hebben nooit gerijmd, ook niet in Novell zijn levensgang.
Hij moedigde conversietherapieën aan voor homoseksuelen en nam er actief aan deel. Sinds Novell het “woke licht” heeft gezien doorbreken verschillende psychisch getekende slachtoffers van zulke bekeringsrituelen hun stilte. Het aantal klachten bij No es Terapia, de Spaanse vereniging tegen conversatietherapieën, is met 200% gestegen. De vereniging zag in januari dit jaar het levenslicht naar aanleiding van een rapport van de Verenigde Naties. Tot voor het onslag van de bisschop verzamelden ze slechts vijf getuigenissen. In de dagen nadien namen acht mensen contact op. De verklaringen dienen om onderbouwde klachten in te dienen bij het gerecht.
De ex-bisschop heeft ondertussen het nodige papierwerk aangevraagd om te trouwen voor de wet (niet voor de kerk) en hij is op zoek naar een job in de richting van zijn diploma van landbouwingenieur. Bronnen binnen het bisdom geloven dat hij bezeten is door de duivel en willen een duiveluitdrijving op hem uitvoeren.
Isabel Díaz Ayuso ligt in Spanje in pole position om de politieke marketing hoofdprijs van het jaar 2021 binnen te halen. De presidente van de Madrileense regioregering volgde zichzelf op na de verkiezingen van afgelopen week ondanks het feit dat haar regio de meeste coronadoden van Spanje telt, het minst investeert in openbare gezondheidszorg en er verschillende rechtszaken lopen tegen haar partij Partido Popular wegens corruptie. Het is de verkiezingsoverwinning van kortzichtige bekrompenheid en het stelselmatig demoniseren van de oppositie.
Trump parcours
Ruim een kwarteeuw al wordt de regioregering van Madrid geleid door de conservatieve Partido Popular. Toen Isabel Díaz Ayuso twee jaar geleden door de partij werd opgevoerd als lijsttrekker voor de regionale verkiezingen van 2019 kreeg de politica massaal linkse lachers op haar hand. Ze blonk tijdens de campagne uit in vreemde uitspraken en gebrekkige dossierkennis. Toch slaagde ze erin om een minderheidsregering te vormen met de steun van de centrumpartij Ciudadanos en het ultrarechtse Vox.
Twee maanden geleden zag Ayuso haar kans schoon om zich te ontdoen van het ondertussen zieltogende Ciudadanos en de stemmen terug naar de Partido Popular te brengen. Ze blies haar regering op om een motie van wantrouwen te omzeilen en omdat ze voelde dat haar strijd tegen de coronamaatregelen van de linkse federale coalitieregering haar politieke winst kon bezorgen. «Libertad» (vrijheid) is het substantief waar ze haar campagne rond bouwde, net zoals de «Make America great again» kapstok waaronder Donald Trump in 2016 de Amerikaanse verkiezingen won.
Een strategie van zichzelf ophemelen en polariseren die Ayuso en haar communicatie adviseur Miguel Ángel Rodríguez, de strateeg van ex federaal premier José María Aznar, vertaalden naar de Madrileense realiteit. Met haar slogan «Libertad» profileerde ze zich als de Messias van de Madrileense terrasjescultuur. Zoals Trump deed met de Democraten schilderde ze de linkse formaties PSOE, Unidas Podemos en Más Madrid af als de voorbode van de hel. Drie partijen die ze voor het gemak communisten noemde die de «Libertad» van Madrid en Spanje in gevaar brengen. Ook de nationalistische partijen uit Baskenland en Catalonië scheerde ze over dezelfde kam.
Migranten, feministen, holebi’s en de zwaksten van de maatschappij («links heeft steuntrekkers nodig uit eigenbelang») haalde ze in Trump stijl door de mangel. Haar denigrerende discours en frivole praatjes over vrijheid dienden om haar povere programma en rampzalige sociale beleid te maskeren. Toen een journaliste afgelopen winter bleef doorvragen hoe ze een spiksplinternieuw openbaar hospitaal van voldoende verplegend personeel zou voorzien, ondanks het personeelsgebrek in de publieke zorg, antwoordde Ayuso dat je zulke vragen niet moet stellen aan een regionaal presidente.
Isabel Díaz Ayuso uitgedost in een kleur die ze niet kan uitstaan (foto: EP)
Het getuigt van een enorm cynisme dat ze zichzelf profileert als vaandeldrager van universele vrijheid terwijl de Partido Popular progressieve vrijheidssymbolen zoals abortus, het homohuwelijk en euthanasie verwerpt. Haar Trumpistische ideologie connecteert met het Spaanse fascisme van vorige eeuw. Een mix van Spaans unitarisme en machisme ten dienste van de sociale elite. Net zoals aan de vooravond van de Spaanse burgeroorlog, bijna een eeuw geleden, beschouwt Ayuso de federale linkse coalitieregering als illegitiem.
Tijdens haar eerste ambtstermijn als presidente van de regionale regering, en ook gedurende de voorbije verkiezingscampagne, gebruikte ze de pandemie en het verlangen naar een normaal leven als schaamlapje voor haar incompetentie en om de nationale regering een hak te zetten. Vrijheid prediken als tegengif tegen Covid-19. Telkens de federale regering A zei, reageerde de regering Ayuso met B.
Bijvoorbeeld na het afblazen van de strenge nationale lockdown van vorig jaar besloot Ayuso, in tegenstelling tot andere Spaanse regio’s, de horeca in de regio Madrid meteen weer te openen. “We moeten auto’s ook niet verbieden hoewel er iedere dag auto ongevallen zijn”. Een biertje kunnen drinken op een van de vele terrasjes die Madrid rijk is, is voor haar een symbool van de Madrileense identiteit en vrijheid. Toeval dat even daarvoor aan de andere kant van de Atlantische Oceaan ene Donald Trump het opnieuw openen van de Amerikaanse grenzen rechtvaardigde met bijna dezelfde woorden ? «Iedere dag sterven er veel mensen op de weg. Dat betekent niet dat we de mensen moeten aanraden om niet te rijden».
De misrekening van links
Toen Ayuso vervroegde verkiezingen afkondigde, stapte federaal vice-premier en Unidas Podemos kopstuk Pablo Iglesias uit de regering omdat Ayuso het extreemrechtse Vox opvrijde en er geen geheim van maakte dat ze indien nodig met de Franco nostalgici een regering zou vormen. Hiermee ging ze nochtans in tegen de inspanningen van haar partijvoorzitter Pablo Casado om de Partido Popular uit het vaarwater te duwen van Vox. Tevergeefs. Net zoals Trump de Republikeinen was ontgroeid, is Ayuso een politiek merk op zichzelf geworden.
Pablo Iglesias besloot de handschoen op te nemen en op kop van de Unidas Podemos lijst te gaan staan. Zo hoopte hij voldoende linkse kiezers te kunnen mobiliseren om een links front te vormen met de socialistische PSOE en de Podemos vertakking Más Madrid, om zo naar eigen zeggen de fascisten uit de Madrileense regering te houden. Daarmee was de toon definitief gezet voor de verkiezingscampagne. Er werd meer campagne tegen de ander gevoerd dan dat de eigen standpunten onder de schijnwerpers kwamen. Polarisatie troef, rechts versus links, het politieke centrum lag er verweesd bij.
In de laatste rechte lijn naar de verkiezingen besloot Ayuso om slechts aan één mediadebat met de andere kopstukken deel te nemen. Het allereerste op het regionale TV station Telemadrid. Hoewel het moeilijk debatteren is met iemand die in staat is om compleet onvoorspelbare praat te verkopen («In Madrid kun je scheiden zonder daarna nog ooit je ex tegen het lijf te lopen») produceert Ayuso voldoende leugens en halve waarheden om aan de kaak te stellen. Een welbespraakt politiek beest als Iglesias vraagt niet liever. Na de uitzending toonden de peilingen een kentering aan. De linkse partijen hadden plots een inhaalbeweging ingezet.
Enkele dagen later tijdens het tweede debat (zonder Ayuso dus) verliet Iglesias de radiostudio van Cadena Ser. Bij het begin van het gesprek vroeg de moderator aan Rocío Monasterio, de kandidate van Vox, wat ze vond van de dreigbrief met vier kogels die Iglesias thuis had ontvangen. Monasterio trok de waarheid van de feiten in twijfel en weigerde de brief te veroordelen. «Ik veroordeel elke vorm van geweld» antwoordde ze uiteindelijk. Hierop stond Iglesias recht, zette zijn mondmasker op en terwijl hij de studio verliet, zei hij dat Cadena Ser mee verantwoordelijk was voor het witwassen van fascisten door Vox uit te nodigen.
Dreigbrief met vier kogels aan het adres van de familie van Pablo Iglesias
Hoewel de Baskische terroristenorganisatie ETA voltooid verleden tijd is beschouwen Vox en veel militanten van de Partido Popular Iglesias als een terroristenvriend omdat hij in de federale regering de steun had van de Baskische partij Bildu. Ook zijn toenadering tot de Catalaanse republikeinen van ERC was voor velen gelijk aan staatsterrorisme. «Hoe kon hij dan in godsnaam zelf het slachtoffer zijn van terrorisme ?», hoorde je ze zwartwit denken.
Tijdens de reclame onderbreking besloten ook de kandidaten van PSOE en Más Madrid te vertrekken. Alle andere debatten op radio en TV werden geannuleerd omdat het linkse blok besloot om een cordon sanitaire te vormen tegen Vox. Hoewel het meer dan ooit noodzakelijk was om in debat te gaan rolde het daardoor de rode loper uit voor het fenomeen Ayuso. Met 65 zetels op 136 verpulverde de Partido Popular het verkiezingsresultaat van twee jaar geleden.
Ayuso slaagde in haar opzet om de Madrilenen het gevoel te geven dat ze in deze coronatijden vrijer kunnen leven dan de rest van Spanje. Door de onophoudelijke zwartmakerij richting links hebben ook veel mensen anti socialistisch gestemd. Meer zelfs: de wellicht meest verguisde Spaanse politicus aller tijden heeft de handdoek gegooid. Op de verkiezingsavond trok Pablo Iglesias zijn conclusies en trok de deur van de politiek achter zich dicht. Mission accomplished voor de Partido Popular en Vox. Nu ze staan te pronken met de scalp van hun favoriete zondebok, die de afgelopen zeven jaar een tsunami door de Spaanse politiek heeft gejaagd, is rechts wel een inspiratiebron armer.
Spanje is de grootste exporteur van fruit en groenten in de Europese Unie. Hoofdzakelijk perziken, nectarines, aardbeien en citrusvruchten en ook serregroenten zoals tomaten, paprika’s, komkommers en augurken vinden de weg naar het buitenland. Vooral de naar schatting 300.000 plukkers zijn het slachtoffer van een landbouwmodel dat functioneert op de kap van de meest kwetsbaren.
De corona pandemie toont open en bloot aan dat 80% van de seizoensarbeiders migranten zijn. Het Spaanse landbouwmodel kan niet zonder een leger gemakkelijk uit te buiten mensen. Ondanks de, in vergelijking met andere Europese landen hoge werkloosheidscijfers, halen veel Spanjaarden hun neus op voor het werk en verkiezen nog eerder om mee te oogsten in Frankrijk. Daar krijgen ze wel het gewaarborgd minimumloon van 8 euro per uur betaald met een arbeidscontract er boven op.
Heeft Catalonië iets geleerd van vorig jaar ?
Vorige zomer ging een deel van de fruitregio Segrià in de Catalaanse provincie Lleida weer in lockdown omdat het aantal coronabesmettingen steil de hoogte inging. Nog nooit spoelden er toen zoveel seizoensarbeiders aan. De fruitplukkers die ieder jaar terugkomen uit landen zoals Marokko, Roemenië, Bulgarije en Polen mochten de grens niet over en veel migranten uit andere Spaanse regio’s zaten zonder werk door de Covid maatregelen. Zonder recht op een sociale uitkering probeerden ze daarom hun geluk in de fruitpluk.
Vooral Afrikanen die in de steden oud ijzer verzamelden, hun leven riskeerden in de bouwsector zonder contract of «top manta» verkopers. Zo heten in Spanje de Afrikaanse straatverkopers van namaakkledij en handtassen van luxemerken, zonnebrillen, horloges, voetbalshirts en gekopieerde cd’s en dvd’s. Tijdens het begin van de coronacrisis deed bovendien de kwakkel de ronde dat de federale regering in Madrid migranten zonder papieren die in de fruitpluk wilden komen werken, zou regulariseren.
Honderden van hen vonden nergens onderdak en sliepen onder de blote hemel in portalen van pleinen in de provinciehoofdstad Lleida, in garages en in verlaten boerderijen in de buurt zonder elektriciteit. Van mensen die met hun schamele hebben en houden op een stuk karton slapen kan er moeilijk verwacht worden dat ze de coronamaatregelen naleven en niet ziek gaan werken voor een habbekrats tussen vier en zeven euro per uur in het zwart.
Activisten en vakbonden stelden al veel langer de schamele werkomstandigheden en het gebrek aan onderkomen aan de kaak. De pandemie maakte huiseigenaars nog meer weigerachtig om kamers tijdelijk te verhuren en veel hotels waren gereserveerd om mensen op te vangen die in quarantaine moesten.
De in Catalonië geboren Senegalese voetballer Keita Baldé van het Italiaanse U.C. Sampdoria kon het niet aanzien en probeerde onderdak te vinden voor 200 Afrikaanse seizoensarbeiders tot het einde van de oogstperiode in september. Hoewel de ex-jeugdspeler van FC Barcelona meteen alles wilde voorschieten, voelden weinig hotels zich aangesproken om mee te werken. Uiteindelijk kon iedereen worden ondergebracht in enkele panden.
De boeren die zich niet houden aan het minimumloon van 7,40 euro/uur en de verplichting om huisvesting te voorzien voor arbeiders die van ver komen, zijn in de minderheid maar toch talrijk genoeg om mensontwaardige toestanden te veroorzaken. Er is onvoldoende arbeidscontrole, de boeren die niet zuiver op de graat zijn, schuiven de schuld af op de lage marktprijzen voor hun fruit en groenten en de lokale politici kijken naar de Spaanse overheid.
Het rode goud van Huelva
Veel van de Afrikanen die tussen maart en mei aardbeien oogsten in de Andalusische provincie Huelva trekken in juni naar Aragón en Lleida om kersen, nectarines en perziken te plukken tot september. Jaarlijks exporteert Huelva bijna een half miljard euro aardbeien naar andere landen van de EU waardoor de vruchten er het rode goud worden genoemd.
Toen in februari verschillende Catalaanse steden dagenlang in brand stonden, door de protesten tegen de arrestatie van de militante rapper Pablo Hasél, brandde er in Huelva voor de twee keer in een jaar tijd een krottenwijk van seizoensarbeiders af. Op een oppervlakte van 10 hectare bleven slechts tweehonderd van de vijfhonderd hutjes uit plastic, karton en houten paletten overeind. De humanitaire ramp bleef grotendeels onder de radar van de nationale media.
Driehonderd tot as herleide krotwoningen in Palos de La Frontera (Foto: Asociación Multicultural de Mazagón)
De NGO Accem, die zich inzet voor het lot van migranten, en het Rode Kruis voorzagen de getroffenen meteen van water, eten en dekens en hielpen hen met de heropbouw van de mensonterende krotwoningen zonder sanitaire voorzieningen. Het gemeentebestuur van Palos de La Frontera denkt er niet aan om een alternatief te bieden voor de krottenwijk. «Illegale immigratie is de verantwoordelijkheid van de staat en de centrale regering moet een eind maken aan de krotwoningen» zei de burgemeester.
Veel boeren verkiezen migranten voor de oogst omdat die niet durven protesteren tegen de erbarmelijke arbeidsvoorwaarden uit vrees om hun werk te verliezen. Spanjaarden die een werkloosheidsuitkering ontvangen denken er niet aan om aardbeien te plukken. Hun uitkering is hoger dan de 30 tot 40 euro per dag die de boeren betalen. Zij die bij gebrek aan alternatieven toch hun cv achterlaten, worden meestal nooit gecontacteerd. Straatarme Afrikanen eerst.
Extreemrechtse incoherentie
Aan de overkant van het land, in Lleida, zien ze de bui al hangen voor de volgende oogstperiode. Eind maart daagden de eerste Afrikaanse arbeiders al op, hoewel de oogst nog moet beginnen. Koren op de molen van extreemrechts. Ignacio Garriga (moeder uit Equatoriaal Guinea), de Catalaanse lijsttrekker van de partij Vox bezocht onlangs de regio. Garriga riep op tot een veiligheidsplan met meer politiecontrole op straat om de illegale immigratie te stoppen. “In Lleida zijn er niet genoeg politieagenten om het hoofd te bieden aan de dramatische situatie waarmee de lokale bevolking wordt geconfronteerd ”. “Wat niet kan zijn, is dat de straten nesten van misdaad worden”.
Hij herinnerde eraan dat tot 45% van de seizoenarbeiders in irreguliere omstandigheden terechtkomt en eiste dat alle illegalen het land worden uitgezet. “We kunnen de komst van bijna 30.000 seizoensarbeiders niet met absolute improvisatie en wanbeleid onder ogen zien. Dat betekent meer onzekerheid en een duidelijke bron van besmetting”. Geen woord over arbeidsomstandigheden en sociale inspectie.
“Er zit niets anders op dan 26 miljoen klootzakken neer te schieten”. “De Spaanse samenleving is verdeeld en de goeden zijn laffer dan de slechten. Er rest ons geen andere keuze dan de geschiedenis te herhalen”. “Spijtig dat ik geen bommenwerpers meer kan sturen om die verdomde ANC (Catalaanse organisatie die streeft naar een onafhankelijke Catalaanse staat) plat te leggen…” Het zijn geen woorden die uit een of ander extreemrechts obscuur chatgroepje van het internet zijn geplukt.
Begin december bracht de Spaanse online krant Infolibre aan het licht dat gepensioneerde generaals, kolonels en kapiteins van de Spaanse luchtmacht, in de Whatsapp groep XIX, openlijk hun heimwee naar dictator Franco uiten. XIX refereert naar de lichting van de Luchtvaartacademie die in 1964 afstudeerde. Een van de meest actieve leden van de groep is generaal Francisco Beca. Van zijn telefoon kwam de oproep om 26 miljoen foute Spanjaarden neer te knallen.
Verschillende leden van de groep ondertekenden een brief die in november naar koning Felipe VI werd gestuurd. Samen met 70 andere militaire gezagshebbers op rust uitten ze daarin hun bezorgdheid over de linkse coalitieregering van Pedro Sánchez. Een regering van sociaal-communisten gesteund door separatisten en ETA die ze als een bedreiging beschouwen voor de natie.
Gepensioneerd luitenant-kolonel en ex-lid van de Whatsapp groep José Ignacio Dominguez: «Het zijn geen monarchisten noch constitutionalisten maar franquisten die niet alleen de dictatuur van weleer verdedigen maar ook die van de toekomst. Ze dromen van een nieuwe militaire staatsgreep om orde op zaken te stellen» … «Het groepje werd vriendschappelijk opgericht om met de oude collega’s in contact te blijven maar het is met de tijd uitgegroeid tot de appendix van Vox (extreemrechtse partij)».
Hun discours van de overwinnaars van de Spaanse burgeroorlog sluit aan op de verwijten van de hele rechterzijde aan het adres van de regering Sánchez. Het verhaal van de onwettige regering die Spanje wil verdelen en omvormen tot een dictatuur zoals in Cuba, Nicaragua en Venezuela. Vox herhaalt dit tot vervelens toe onomfloerst, de Partido Popular doet hetzelfde maar met meer bedekte, populistische termen. Niet omdat ze dat zelf geloven maar in een poging om de Vox kiezers terug te lokken naar het grootste rechtse bastion.
Sinds het tweepartijenstelsel van Partido Popular en de socialistische PSOE is doorbroken, kan geen enkele van de grote twee nog alleen regeren. Daarvoor hebben ze een coalitiepartner nodig en de steun van regionale partijen, waaronder Baskische en Catalaanse, zoals het geval is met de huidige coalitieregering van PSOE en Unidas Podemos. Een doorn in het oog van de Partido Popular want zolang Vox hen voor de voeten loopt, kan rechts onmogelijk pacten sluiten met regionale partijen die zich willen afscheuren van Spanje.
Ondertussen loopt er een gerechtelijk onderzoek naar de inhoud van het Whatsapp groepje. Er wordt nagegaan of er in de gesprekken werd aangezet tot een staatsgreep en haatmisdrijven en inbreuken op de Ley de Memoria Histórica. Dit wetsartikel erkent alle slachtoffers van de Spaanse burgeroorlog, voorziet rechten voor de slachtoffers en nakomelingen van slachtoffers van de burgeroorlog en de dictatuur van Franco, en het veroordeelt ook formeel het Franco regime. Macarena Olona, de parlementaire woordvoerster van Vox, noemt het onderzoek ronduit communisme.
Spanje leek lang een blinde vlek op de Europese kaart van extreemrechts. Sinds het Catalaanse referendum van 1 oktober 2017 draait de motor van de op papier centrumrechtse partijen Partido Popular en Ciudadanos op testosteron en electoraal geïnspireerde vaderlandsliefde. In het centrum van het federale politieke spectrum blijven alleen nog de socialisten over. Aan de uiterst rechtse kant is de partij Vox de nieuwe rijzende ster aan het extreemrechtse firmament. De verstandhouding met Ciudadanos en PP is groot genoeg om gedoogsteun te verlenen voor de nieuwe Andalusische deelregering.
De regionale verkiezingen in Andalusië van vorige maand waren de eerste stembusgang in Spanje sinds de vervroegde Catalaanse verkiezingen op 21 december 2017. Als de meerderheid van de Catalanen luistert naar typisch Spaanse familienamen als García, Martínez of López i.p.v. Ferrer, Puig of Puyol is de massale migratiestroom in de loop der tijden van Andalusiërs richting het welvarende Catalonië daar niet vreemd aan. Toch scheert de catalanofobia (afkeer voor Catalonië) hoge toppen in het uiterste zuiden van Spanje, ondanks de familiebanden tussen de twee regio’s.
Na bijna 40 jaar onafgebroken socialisme aan het hoofd van de Andalusische regering wonnen de socialisten opnieuw de verkiezingen maar met zwaar stemmenverlies. Ex-regeringsleidster Susana Díaz, mantelpakjessocialiste met 1001 gezichten, kon maar moeilijk verteren dat het socialistische huis na bijna vier decennia volledig was uitgewoond. Ze sneerde naar haar partijgenoot en federaal premier Pedro Sánchez dat hij zich tijdens de Andalusische verkiezingscampagne niet hard genoeg had uitgesproken tegen het Catalaanse separatisme. Partido Popular en Ciudadanos, de partijen die tijdens de campagne daar wel hun leitmotiv van hadden gemaakt, sloten op 9 januari een regeerakkoord met de steun van Vox.
De afgelopen verkiezingen in Andalusië hebben nog verder het deksel van de Spaanse beerputten gelicht sinds het Catalaanse referendum van 2017. De sindsdien grijsgedraaide lofzang aan de grondwet en het aanzwengelen van catalanofobia is van strategisch fundamenteel belang voor de Spaanse rechterzijde. Het dient om de zuurstoftoevoer naar de socialisten en Podemos dicht te snoeren. Links is in Spanje nooit groot geweest zonder de steun van de progressieve kiezers in Baskenland en Catalonië. Olie op het Catalaanse vuur gooien dient om het kiezerskorps in die regio’s in de richting van regionale, separatistische partijen te duwen, weg van federaal links.
Het Catalaanse separatisme is veeleer een aanklacht tegen het Spaanse staatsapparaat en nationale media die kritiekloos unionistische propaganda spuien dan een opstand tegen Spanje. Na de dood van Franco werd de overgang van dictatuur naar democratie onderhandeld tussen de oppositie en het oude regime. Na twee jaar mocht de Spaanse bevolking zich in een referendum uitspreken over hun huiswerk. Dat de nieuwe grondwet geen volledige breuk was met Franco zijn visie op Spanje kon de opluchting niet drukken. Na 36 jaar dictatuur waren de Spanjaarden in staat om zelfs een telefoonboek als grondwet goed te keuren.
6 december 1978: ook het vorige koningskoppel bracht zijn stem uit in het referendum over de democratische grondwet
Zowel de Partido Popular als de voorganger Alianza Popular werden opgericht door Manuel Fraga, een van de voornaamste ministers van het Franco regime. Na de oprichting van de Partido Popular in 1989 was het nog een decennium wachten op een veroordeling, met tegenzin, van het Franco regime. Ook Ciudadanos en Vox doen geen enkele poging om in het reine te komen met het fascistische verleden van Spanje. Vorige maand vond in Barcelona een federale ministerraad plaats. Nadat premier Sánchez van de gelegenheid had gebruik gemaakt om de Catalaanse minister-president Quim Torra te ontmoeten, vond Ciudadanos leider Rivera het een belediging voor Spanje dat Sánchez Torra had ontvangen met de honneurs van een staatshoofd. De voorzitter van Vox ging nog verder en zei dat Sánchez de couppleger had moeten in de boeien slaan i.p.v. aan tafel te zitten met hem.
De Spaanse ruk naar rechts, de doorbraak van Vox, melancholie naar het koloniale verleden van Spanje en het omarmen van het politiek incorrecte kadert in de conservatieve contrarevolutie die wereldwijd de kop opsteekt. Het is een symptoom van niet kunnen omgaan met diversiteit en angst dat dit de maatschappelijke orde in gevaar zal brengen. Wat de Andalusische verkiezingen hebben duidelijk gemaakt is dat de nederlaag van links vooral te maken heeft met de angst voor het verlies van “españolidad”. Voor Vox is massa immigratie in de eerste plaats een bedreiging voor de Spaanse territoriale eenheid en waarden. Meer dan de vrees dat de armoede bij autochtonen hierdoor zal toenemen of tot jobverlies zal leiden. Slechts 15% van de Andalusische stemmen voor Vox was afkomstig uit de hoek van de traditionele linkse kiezers. De keuze voor Vox kwam hoofdzakelijk van een ancien régime elite die zich altijd als een vis in het water heeft gevoeld bij de traditionele conservatieve partijen.
De 12 politici die voor Vox in het Andalusisch Parlement zullen zetelen. Maandloon: 4300€ van een institutie die ze eigenlijk willen afschaffen. Als het van Vox afhangt, mag er enkel een nationale regering bestaan.
Omdat rechts Spanje er belang bij heeft om het Catalaanse separatisme voortdurend te demoniseren, weerklinkt er ook buiten Catalonië meer en meer protest tegen de Spaanse instituties en de aanpak van de Catalaanse crisis. De monarchie zag in het onafhankelijkheidsreferendum een hefboom om de grondwet en het koningschap te consolideren maar dat draaide na FelipeVI zijn vlammende speech van 3 oktober 2017 anders uit. Ook in Asturias, Navarra, Baskenland en de Balearische Eilanden wordt sindsdien de Spaanse parlementaire monarchie in stijgende mate in vraag gesteld.
Ook aan de openbare Spaanse universiteiten is er een republikeins reveil aan de gang. In meer dan de helft werden er tussen eind november en midden december symbolische referenda over de grondwet en de monarchie georganiseerd. De studenten vinden dat de monarchie een anachronistische, corrupte instelling is die door Franco werd gerestaureerd. De Spaanse jongeren zijn ook de onaantastbaarheid van de grondwet beu. Die werd meegeschreven door het oude regime en onder druk gestemd lang voordat zij geboren waren.
Misschien komt er ooit een dag dat de Spaanse democraten Carles Puigdemont en co. zullen bedanken voor hun opofferingen om de Spaanse instellingen en politiek in vraag te stellen en uit te dagen.
Barcelona Schrijfsels 