Oud-koning Juan Carlos blaast wind in Spaanse republikeinse zeilen

De Spaanse rechterzijde koestert kwistig de mythe dat het Iberische schiereiland de ex-koning eeuwig respect is verschuldigd omdat hij het land naar de democratie gidste. Volgens links bewijst het dat de democratie zich nog niet heeft ontdaan van het franquisme. Het was ex-dictator Franco die Juan Carlos I aanduidde als zijn opvolger. Het afgelopen decennium viel de vorst van zijn sokkel door een onophoudelijke reeks schandalen. Jachtpartijen op beren en olifanten, minnaressen, smeergeld van bevriende ondemocratische regimes, rekeningen in financiële paradijzen,…

Justitie houdt hand boven de kroon

Niet alleen de franquistisch geïnspireerde Partido Popular en het rabiaat rechtse Vox maar ook de te laffe socialistische partij PSOE, die alleen nog tijdens verkiezingscampagnes een republikeinse zweem hooghoudt, volharden in het witwassen van Juan Carlos. Toen de grond in 2020 te warm werd onder zijn voeten nam hij in augustus van dat jaar via de kleinste achterdeur het hazenpad naar een eilandje in de Verenigde Arabische Emiraten, waar hij sindsdien zijn fiscale residentie heeft.

Een van zijn ex-vriendinnen, Corinna zu Sayn-Witttgenstein, had uit de biecht gepraat over zijn zwart geld in onder meer Zwitserland, waarna het Zwitserse gerecht een onderzoek opende. Juan Carlos voelde zich voor het eerst niet letterlijk boven alles en iedereen staan. Maar kijk, ergens in de grijze zone tussen koninklijke onschendbaarheid en een akkoord met de Spaanse belastingdienst klasseerde het Spaanse Openbaar Ministerie schaamteloos de aanklachten tegen Juan Carlos I verticaal.

Het Spaanse justitie apparaat schoot twee jaar geleden alleen maar in actie omdat de Zwitserse collega’s hun vergrootglas hielden boven de Zwitserse financiële constructies van de gepensioneerde monarch. De grondwettelijk vastgelegde onschendbaarheid was het laatste vangnet dat overbleef om de aanklachten te laten verdwijnen. Bovendien betaalde hij alleen maar een minimumbedrag terug aan de Spaanse fiscus. De betaling gebeurde gedeeltelijk met een schenking van bevriende zakenlui.

Grenzen van vrije meningsuiting

Op 17 mei besliste de Gentse kamer van inbeschuldigingstelling opnieuw om niet in te gaan op het Europees aanhoudingsmandaat voor de Mallorcaanse rapper Valtònyc. Die onvluchtte in 2018 zijn vaderland omdat volgens het Spaanse gerecht zijn teksten smaad aan de troon toebrengen en oproepen tot terrorisme. De koning o.a. een vrouwenjager en dief noemen is nochtans alleen maar waar een deel van de Spaanse media en politici van wegkijken.

Valtònyc met zijn advocaat Simon Bekaert voor het Gentse gerechtsgebouw

De feiten waarvan Valtònyc door het Spaanse Hooggerechtshof wordt beschuldigd werden in België onlangs uit de grondwet geschrapt wegens hopeloos voorbijgestreefd. Het tekent het contrast tussen een land dat de kwaliteit van zijn democratie en instellingen wil verbeteren versus een land waar tot en met de hoogste rechtscolleges maatschappelijk achterhaalde wetten toepassen om politieke gevoeligheden te onderdrukken. De uitspraak van de Gentse rechters belandde dan ook bij verschillende grote Spaanse mediagroepen in de doofpot.

Geloofwaardigheid monarchie brokkelt af

Uitgerekend dezelfde week vond Juan Carlos de kust weer veilig genoeg om een blitzbezoek te brengen aan zijn oude onderdanen om een van zijn grote liefdes mee te maken in het Gallicische stadje Sanxenxo: een zeilregatta. Onder massale mediabelangstelling bracht een privé-jet Juan Carlos naar Vigo. Prijskaartje naar schatting 100.000€, bekostigd door de emir van Abu Dabi. Daarmee schendde Juan Carlos het protocol voor financiële transparantie van zijn zoon koning Felipe VI, een poging om het blazoen van het koningshuis op te poetsen.

Een kleine stap voor de mensheid, een grote stap voor de straffeloosheid

“De leden van de Koninklijke Familie mogen voor zichzelf geen geschenken aanvaarden die verder gaan dan het gebruikelijke sociale of hoffelijkheidsgebruik, noch gunsten of diensten aanvaarden onder gunstige voorwaarden die de uitoefening van hun ambt kunnen beïnvloeden” staat er in het eerste artikel van de regelgeving voor geschenken ten voordele van de koninklijke familie.

Er werd de afgelopen week volop gedebatteerd of het bezoek van Juan Carlos I de kloof tussen republikeinen en monarchisten doet groeien. Het CIS (Centrum voor Sociologisch Onderzoek Spanje) voert daarvoor al jaren geen peilingen meer uit onder de Spaanse bevolking. Het Platform van Onafhankelijke Media stelde in zijn laatste enquête van vorig jaar vast dat de kloof tussen pro-republiek (39,4%) en pro-monarchie (31%) op een jaar tijd gegroeid is van 6% in 2020 naar 8,4% in 2021. Mocht er nu een referendum plaats vinden over het Spaanse staatsmodel zou ook het aantal onthoudingen en twijfelgevallen stijgen. Uit de peiling blijkt ook dat de overtuiging, dat de monarchie geen zin meer heeft in een moderne democratie, stijgt van 47,9% naar 53%.

De laatste dag van zijn bezoek liet de 84 jarige zijn chauffeur halt houden voor de microfoon van een tv-journaliste toen hij de finca van een vriend verliet, waar hij enkele dagen had verbleven. Op haar vraag of hij nog toelichtingen zou geven, reageerde hij met “Toelichtingen waarover ? Hahaha…!” en hij gebood zijn chauffeur om door te rijden. Als de troetelbeer van de Spaanse democratie het niet nodig vindt om uitleg te verschaffen over zijn kwijtgescholden zelfverrijking in de naam van Spanje, belastingontduiking, rekeningen in fiscale paradijzen en een zeilregatta in een land dat hij in 2020 is ontvlucht, is het duidelijk dat hij zich nog altijd een zonnekoning waant en de verdeeldheid in Spanje aanwakkert.

De Spaanse wet is voor interpretatie vatbaar

Juan Carlos I, de vorige koning van Spanje, een maffiabaas noemen in een rapnummer of beweren dat de vijand een Jood is tijdens een bijeenkomst van 300 nostalgici van ex-dictator Franco. Waar begint en stopt het recht op vrije meningsuiting ? In Spanje wordt er dezer dagen uitvoerig over gedebatteerd en het veroorzaakte zware rellen in verschillende Catalaanse steden en in Valencia. In Barcelona verloor een jonge manifestante een oog door vermoedelijk een rubberkogel van de politie. Vanavond is er opnieuw protest dat ook is overgeslagen naar de straten van Madrid. 

De aanleiding van de onvrede is de arrestatie van de militante Catalaanse rapper Pablo Hasél omdat hij in zijn teksten geregeld verwijst naar Juan Carlos I met koosnaampjes als maffiabaas, parasiet en crimineel. Hasél beschouwt zichzelf een communist en kwam de afgelopen zeven jaar al herhaaldelijk in aanraking met het gerecht voor het schofferen van het Spaanse koningshuis en staatsinstellingen en koketteren met terroristische organisaties, zowel in zijn rapnummers als op Twitter. De vorige keren kreeg hij een voorwaardelijke straf maar omdat hij van geen ophouden wil weten, vond de Audiencia Nacional (beroepshof in Madrid) het nu welletjes. Hij werd veroordeeld tot negen maanden gevangenis voor het aanmoedigen van terrorisme en beledigingen aan de monarchie.   

De rechtbank baseert zich op de ley mordaza (muilkorfwet): een uitbreiding van artikel 578 van de Spaanse strafwet waardoor rechters gemakkelijker het verheerlijken van terrorisme kunnen veroordelen, ook al valt het binnen een niet letterlijk te interpreteren artistieke context. De aanpassing kwam er in de periode van de conservatieve regering Rajoy na de terreuraanslagen in Parijs van 2015. Sindsdien werden er al tientallen artiesten veroordeeld zoals de Mallorcaanse rapper Valtonyc die drie jaar geleden naar België vluchtte. Pablo Hasél had tot vorige vrijdag de tijd om zich aan te bieden bij de gevangenispoort maar hij verschanste zich met medestanders in de universiteit van zijn thuisstad Lleida. Daar werd hij gisteren door de Mossos d’Esquadra (Catalaanse politie) opgepakt.   

Het is altijd de bedoeling geweest van de huidige coalitieregering met de socialistische PSOE en het linkse Unidas Podemos om de muilkorfwet terug te draaien. Unidas Podemos liet er geen gras over groeien en kondigde na de arrestatie van Hasel aan dat ze kwijtschelding van straf hebben aangevraagd bij het Ministerie van Justitie wegens zware tegenstrijdigheden met de realiteit. Juan Carlos I vertoeft al maanden in ballingschap in de Emiraten, op de vlucht voor de strafrechtelijke feiten waarvan Pablo Hasel hem beschuldigt. Tijdens zijn proces verklaarde Hasél dat hij alleen maar rapt over misdrijven van het koningshuis die je in alle media kan lezen en horen. Hij zei tegen de rechter dat er onvoldoende gevangenissen zijn in Spanje om al die journalisten achter de tralies te zetten. “Ik sta niet terecht omwille van wie ik ben maar wegens mijn overtuigingen”. Toen hij gisteren door de agenten werd afgevoerd, riep hij “dood aan de fascistische staat”.  

​Wat ook een anomalie is, is dat uitgerekend afgelopen zaterdag 300 mensen hulde brachten aan La División Azul in Madrid en daarbij openlijk hun fascistische, anti-communistische en xenofobe sympathieën uitten. De «Blauwe Divisie» was een legioen Spaanse vrijwilligers, die als wederdienst voor Hitlers steun aan Franco tijdens de Spaanse burgeroorlog, meestreden aan het Oostfront. Een van de sprekers op de bijeenkomst was Ignacio Menéndez, advocaat van een van de leden van een extreemrechts doodseskader dat in 1977 vijf arbeidsadvocaten vermoordde. Hij vroeg de aanwezigen om de COVID-19 maatregelen niet na te leven: “Het is noodzakelijk dat je de avondklok overtreedt, dat je je familie en vrienden ontmoet en dat je elkaar omhelst want fascisme is vreugde”. Er was ook een korte religieuze dienst voor een herdenkingsteken van La División Azul, waarop een bloemenkrans met een nazi-swastika was geplaatst. De priester zei o.a.: “Het marxisme probeert de vrede van onze samenleving te verstoren en Jezus Christus uit ons leven te verbannen”.

• 

• 

De extreemrechtse partij Vox verdedigt de bijeenkomst

Hoewel alle aanwezigen ook de fascistische groet uitbrachten (in Spanje kom je daar vlot mee weg), was de bijeenkomst wellicht ongemerkt voorbijgegaan mocht een 19 jarige vrouw in een blauw falangistisch hemd (*) ook niet even het woord hebben gevoerd. “Het is onze allerhoogste plicht om voor Spanje te vechten, om voor Europa te vechten, dat nu zwak en geliquideerd is door de vijand. De vijand zal altijd dezelfde zijn, zij het met verschillende maskers: de Jood. […] De Jood is de schuldige en de Blauwe Divisie vocht tegen hen”. Naar aanleiding van de speech van de nieuwe poster girl van extreem-rechts is het openbaar ministerie in Madrid een onderzoek begonnen naar aanzet tot haat en hoe het mogelijk is dat de herdenking werd toegelaten.

Justitie dat rappers als terroristen beschouwt en een onafhankelijkheidsreferendum als een staatsgreep maar wegkijkt voor openlijk fascisme, zolang het niet breed in de media wordt uitgesmeerd: er is iets grondig mis met de Spaanse instellingen.

(*) Falangisme: extreemrechtse politieke beweging in het Spanje van de jaren 30 van de vorige eeuw.