Cruisetoerisme verstikt Barcelona

Volgens een onderzoek uit 2019 van de Europese milieu organisatie Transport & Environment is Barcelona de koploper van Europese steden die het meest te lijden hebben onder luchtvervuiling van cruiseschepen. Palma de Mallorca, Venetië, Civitacecchia en Southampton maken de top vijf compleet. Als we de lijst per land bekijken, worden Spanje, Italië, Griekenland, Frankrijk en Noorwegen het meest blootgesteld aan de uitlaatgassen van de zeemastodonten.

Uitstoot van zwavel- en stikstofoxide

De studie toont aan dat de schepen van de grootste cruisemaatschappij ter wereld, Carnival Corporation, in 2017 in de Europese zeeën tien keer meer zwaveloxide hebben uitgestoten dan de meer dan 260 miljoen auto’s die in Europa circuleren. Concurrent Royal Caribbean Cruises was hetzelfde jaar verantwoordelijk voor vier keer meer zwaveloxide dan het volledige Europese wagenpark.

De zware stookolie die de scheepvaart gebruikt is honderd keer meer toxisch dan de diesel van een auto. Het bedreigt niet alleen de volksgezondheid, het draagt ook bij aan de verzuring van land en water. Het rapport van Transport & Environment stelde vast dat cruiseschepen ongeveer 15% evenaren van de uitstoot van stikstofoxiden en fijnstof van alle Europese auto’s samen op jaarbasis.

De stroombehoefte van een cruiseschip is even groot als die van een kleine stad. Terwijl de schepen zijn aangemeerd in de havens moeten hun motoren blijven draaien om elektriciteit te produceren. Daardoor heeft de ecologische voetafdruk van cruisereizigers een enorme impact op de steden die worden bezocht.

Het stadsbestuur van Barcelona bant sinds vorig jaar alle auto’s met een dieselmotor van voor 2003 uit de stad en in de haven wordt het vervoer over land geëlektrificeerd maar er is geen geld om de aangemeerde schepen van elektriciteit te voorzien. De stad en het havenbestuur willen bovendien nog een extra cruiseterminal aanleggen.

Milieudeskundigen hebben geen toegang tot de stations die de pollutie in de haven van Barcelona meten. Uit de meetstations in de stad blijkt dat de concentratie van giftig materiaal piekt in de buurten die het dichtst bij de haven liggen. Van de gemiddeld 1250 mensen die jaarlijks in Barcelona sterven door vervuilde lucht kan een aanzienlijk deel daarvan op de rekening van de cruises worden gescheven volgens de rekenmodellen van Transport & Environment.

Sociaal wenkbrauwgefrons

Barcelona is het afgelopen decennium de populairste cruisebestemming van Europa geworden. Een logisch gevolg van de ongebreidelde toeristische expansie van de stad. Het cruisetoerisme is een van de meest in het oog springende symptomen van het massatoerisme dat het stadscentrum overspoelt. Het sociaal protest #stopcreuers (stop de cruises) stelt niet alleen de zogezegde positieve gevolgen voor de lokale economie in vraag maar ook de sociale kost voor de stad.

De «all in» formules die de varende hotels aanbieden, zorgen ervoor dat veel passagiers zelfs niet van boord komen als een schip in Barcelona aan anker ligt. Zij die de stad wel bezoeken, doen dit via activiteiten die ze aan boord boeken met hoge commissies voor de cruisemaatschappij. De bezoekers palmen voor enkele uren de onder de voet gelopen buurten dichtbij de haven in en de toeristische klassiekers zoals de Sagrada Familia. Dit zorgt voor een enorme druk op de vicieuze cirkel van het onhoudbare toeristisch model waarin Barcelona verzeild is geraakt.

Volgens de Wereld Toerisme Organisatie is meer dan 80% van de cruise industrie in handen van slechts drie maatschappijen: Carnival Corporation, Royal Caribbean en Star Cruises. Die hebben de gewoonte om hun schepen te registreren in fiscale paradijzen en te varen onder verschillende vlaggen om zo belastingen en restricties op vlak van milieu en arbeidsregels te ontwijken. De ITF (Internationale Transportwerkers Federatie) klaagt al jaren de lage lonen, de lange werkuren en precaire contracten aan.

Hoe moet het nu verder zonder toeristen in Barcelona ?

In de nasleep van de economische crisis van tien jaar geleden dachten velen dat het toerisme de enige economische pijler was die in de Catalaanse hoofdstad altijd overeen zal blijven staan. Een kip die nooit zou stoppen met gouden eieren leggen.

Barcelona’s klassiekers werden het afgelopen decennium meer en meer onder de voet gelopen. Gaudí’s versie van de Efteling, Parc Güell, kon je daarom alleen nog bezoeken mits reservering, de onophoudelijke stroom tourbussen konden hun passagiers niet meer pal voor de “Sangria” Familia laten uitstappen en de cruiseschepen meerden bijna aan tot bij de Rambla’s omdat de haven uit zijn voegen barstte.

In alle uithoeken van het stadscentrum doken er fietsverhuurders op die een graantje hoopten mee te pikken van het snel groeiende succes van de tweewieler in Barcelona. De geleide tours in en rond de stad kregen er ook een hoop concurrentie bij. Je kon het zo gek niet bedenken of er bestond wel een tour voor. Wat dacht je van een avondlijke griezelwandeling door de gotische wijk, een ecologische fietstour op een bamboe fiets of een tocht langs verborgen sculpturen van engelen en monsters in de oudste gebouwen van de stad ?

Toeristenflats en Airbnb verdrongen de Barcelonezen uit de oude stadswijken. De huurprijzen staken die van een Manhattan loft met zicht op Central Park de loef af. Het stadsbestuur besloot drie jaar geleden om geen nieuwe hotelvergunningen meer uit te reiken wegens overaanbod. Karaktervolle buurtwinkels, die al verschillende generaties hadden overleefd, sloten de deuren omdat de eigenaars van de panden tot tien keer meer huurgeld kreeg aangeboden door investeerders. Het oude centrum kreeg in de plaats een overvloed van restaurantketens, juice en smoothie barretjes, souvenir shops en ijssalons bovenop de hotels in alle soorten en maten.

De kip met de gouden eieren bleek echter niet voorzien op een extreem onvoorziene omstandigheid alias Covid 19. Nu de naar schatting gemiddeld tussen 150 en 170 duizend toeristen per dag in een vingerknip zijn verdwenen, is de stad teruggekeerd naar de tijd van het Pre-Olympisch Barcelona. Toen waren toeristen exotische subjecten die hoogstens tijdens de zomer eens een dagtripje maakten vanuit de campings van Lloret de Mar of Salou. De lokale bevolking heeft heel veel plekken in de stad heroverd die al jarenlang niet meer tot hun terrein behoorden.

Barcelona is nu een grote handelsruimte die leeg staat getuige de vele borden met «te huur» of «over te nemen» op de gesloten rolluiken. Augustus is normaal dé nationale siesta maand waardoor veel winkels hun deuren sluiten. Afgelopen jaar bleven veel handelszaken in augustus toch open in een poging om een graantje mee te pikken van de thuisblijvers en het schaarse nationaal toerisme. Slechts 1/4 van de hotels is open en veel van zij die gesloten bleven zijn afgezet met houten borden. Ook congres- en beursgangers blijven thuis en zakkenrollers zijn werkloos. In de wijken waar er veel migranten wonen, is het dagelijks aanschuiven aan de voedselbanken. Vooral mensen die zonder arbeidscontract als schoonmaker of keukenhulp werkten in hotels en restaurants.

De coronacrisis is een opportuniteit om het toerisme meer af te stemmen op het lokale leven in de stad. De Assemblea de Barris pel Decreixement Turístic pleit voor een de-concentratie van de lokale economie door de promotie van het toerisme te verminderen, toeristenaccomodatie strenger te controleren en het vliegtuig- en cruiseschip verkeer in te dijken. Een overgang naar een duurzamer toerisme dat compatibel is met het lokale leven en de immobiliënluchtbel niet aanwakkert. Het afbouwen van de toeristische sector moet gepaard gaan met een versterking van andere economische sectoren en het herscholen van wie rechtstreeks of onrechtstreeks werkzaam is in het toerisme.

Hoeveel procent van de les die corona Barcelona geleerd heeft, zal blijven hangen wanneer de toeristen het centrum van de stad weer zullen innemen ?