Hoe je met een Trumpistisch discours regiopresidente van Madrid kan worden

Isabel Díaz Ayuso ligt in Spanje in pole position om de politieke marketing hoofdprijs van het jaar 2021 binnen te halen. De presidente van de Madrileense regioregering volgde zichzelf op na de verkiezingen van afgelopen week ondanks het feit dat haar regio de meeste coronadoden van Spanje telt, het minst investeert in openbare gezondheidszorg en er verschillende rechtszaken lopen tegen haar partij Partido Popular wegens corruptie. Het is de verkiezingsoverwinning van kortzichtige bekrompenheid en het stelselmatig demoniseren van de oppositie. 

Trump parcours

Ruim een kwarteeuw al wordt de regioregering van Madrid geleid door de conservatieve Partido Popular. Toen Isabel Díaz Ayuso twee jaar geleden door de partij werd opgevoerd als lijsttrekker voor de regionale verkiezingen van 2019 kreeg de politica massaal linkse lachers op haar hand. Ze blonk tijdens de campagne uit in vreemde uitspraken en gebrekkige dossierkennis. Toch slaagde ze erin om een minderheidsregering te vormen met de steun van de centrumpartij Ciudadanos en het ultrarechtse Vox.

Twee maanden geleden zag Ayuso haar kans schoon om zich te ontdoen van het ondertussen zieltogende Ciudadanos en de stemmen terug naar de Partido Popular te brengen. Ze blies haar regering op om een motie van wantrouwen te omzeilen en omdat ze voelde dat haar strijd tegen de coronamaatregelen van de linkse federale coalitieregering haar politieke winst kon bezorgen. «Libertad» (vrijheid) is het substantief waar ze haar campagne rond bouwde, net zoals de «Make America great again» kapstok waaronder Donald Trump in 2016 de Amerikaanse verkiezingen won. 

Een strategie van zichzelf ophemelen en polariseren die Ayuso en haar communicatie adviseur Miguel Ángel Rodríguez, de strateeg van ex federaal premier José María Aznar, vertaalden naar de Madrileense realiteit. Met haar slogan «Libertad» profileerde ze zich als de Messias van de Madrileense terrasjescultuur. Zoals Trump deed met de Democraten schilderde ze de linkse formaties PSOE, Unidas Podemos en Más Madrid af als de voorbode van de hel. Drie partijen die ze voor het gemak communisten noemde die de «Libertad» van Madrid en Spanje in gevaar brengen. Ook de nationalistische partijen uit Baskenland en Catalonië scheerde ze over dezelfde kam.

Migranten, feministen, holebi’s en de zwaksten van de maatschappij («links heeft steuntrekkers nodig uit eigenbelang») haalde ze in Trump stijl door de mangel. Haar denigrerende discours en frivole praatjes over vrijheid dienden om haar povere programma en rampzalige sociale beleid te maskeren. Toen een journaliste afgelopen winter bleef doorvragen hoe ze een spiksplinternieuw openbaar hospitaal van voldoende verplegend personeel zou voorzien, ondanks het personeelsgebrek in de publieke zorg, antwoordde Ayuso dat je zulke vragen niet moet stellen aan een regionaal presidente.

Isabel Díaz Ayuso uitgedost in een kleur die ze niet kan uitstaan (foto: EP)

Het getuigt van een enorm cynisme dat ze zichzelf profileert als vaandeldrager van universele vrijheid terwijl de Partido Popular progressieve vrijheidssymbolen zoals abortus, het homohuwelijk en euthanasie verwerpt. Haar Trumpistische ideologie connecteert met het Spaanse fascisme van vorige eeuw. Een mix van Spaans unitarisme en machisme ten dienste van de sociale elite. Net zoals aan de vooravond van de Spaanse burgeroorlog, bijna een eeuw geleden, beschouwt Ayuso de federale linkse coalitieregering als illegitiem.

Tijdens haar eerste ambtstermijn als presidente van de regionale regering, en ook gedurende de voorbije verkiezingscampagne, gebruikte ze de pandemie en het verlangen naar een normaal leven als schaamlapje voor haar incompetentie en om de nationale regering een hak te zetten. Vrijheid prediken als tegengif tegen Covid-19. Telkens de federale regering A zei, reageerde de regering Ayuso met B.  

Bijvoorbeeld na het afblazen van de strenge nationale lockdown van vorig jaar besloot Ayuso, in tegenstelling tot andere Spaanse regio’s, de horeca in de regio Madrid meteen weer te openen. “We moeten auto’s ook niet verbieden hoewel er iedere dag auto ongevallen zijn”. Een biertje kunnen drinken op een van de vele terrasjes die Madrid rijk is, is voor haar een symbool van de Madrileense identiteit en vrijheid. Toeval dat even daarvoor aan de andere kant van de Atlantische Oceaan ene Donald Trump het opnieuw openen van de Amerikaanse grenzen rechtvaardigde met bijna dezelfde woorden ? «Iedere dag sterven er veel mensen op de weg. Dat betekent niet dat we de mensen moeten aanraden om niet te rijden». 

De misrekening van links

Toen Ayuso vervroegde verkiezingen afkondigde, stapte federaal vice-premier en Unidas Podemos kopstuk Pablo Iglesias uit de regering omdat Ayuso het extreemrechtse Vox opvrijde en er geen geheim van maakte dat ze indien nodig met de Franco nostalgici een regering zou vormen. Hiermee ging ze nochtans in tegen de inspanningen van haar partijvoorzitter Pablo Casado om de Partido Popular uit het vaarwater te duwen van Vox. Tevergeefs. Net zoals Trump de Republikeinen was ontgroeid, is Ayuso een politiek merk op zichzelf geworden.

Pablo Iglesias besloot de handschoen op te nemen en op kop van de Unidas Podemos lijst te gaan staan. Zo hoopte hij voldoende linkse kiezers te kunnen mobiliseren om een links front te vormen met de socialistische PSOE en de Podemos vertakking Más Madrid, om zo naar eigen zeggen de fascisten uit de Madrileense regering te houden. Daarmee was de toon definitief gezet voor de verkiezingscampagne. Er werd meer campagne tegen de ander gevoerd dan dat de eigen standpunten onder de schijnwerpers kwamen. Polarisatie troef, rechts versus links, het politieke centrum lag er verweesd bij.

In de laatste rechte lijn naar de verkiezingen besloot Ayuso om slechts aan één mediadebat met de andere kopstukken deel te nemen. Het allereerste op het regionale TV station Telemadrid. Hoewel het moeilijk debatteren is met iemand die in staat is om compleet onvoorspelbare praat te verkopen («In Madrid kun je scheiden zonder daarna nog ooit je ex tegen het lijf te lopen») produceert Ayuso voldoende leugens en halve waarheden om aan de kaak te stellen. Een welbespraakt politiek beest als Iglesias vraagt niet liever. Na de uitzending toonden de peilingen een kentering aan. De linkse partijen hadden plots een inhaalbeweging ingezet.

Enkele dagen later tijdens het tweede debat (zonder Ayuso dus) verliet Iglesias de radiostudio van Cadena Ser. Bij het begin van het gesprek vroeg de moderator aan Rocío Monasterio, de kandidate van Vox, wat ze vond van de dreigbrief met vier kogels die Iglesias thuis had ontvangen. Monasterio trok de waarheid van de feiten in twijfel en weigerde de brief te veroordelen. «Ik veroordeel elke vorm van geweld» antwoordde ze uiteindelijk. Hierop stond Iglesias recht, zette zijn mondmasker op en terwijl hij de studio verliet, zei hij dat Cadena Ser mee verantwoordelijk was voor het witwassen van fascisten door Vox uit te nodigen.

Dreigbrief met vier kogels aan het adres van de familie van Pablo Iglesias

Hoewel de Baskische terroristenorganisatie ETA voltooid verleden tijd is beschouwen Vox en veel militanten van de Partido Popular Iglesias als een terroristenvriend omdat hij in de federale regering de steun had van de Baskische partij Bildu. Ook zijn toenadering tot de Catalaanse republikeinen van ERC was voor velen gelijk aan staatsterrorisme. «Hoe kon hij dan in godsnaam zelf het slachtoffer zijn van terrorisme ?», hoorde je ze zwartwit denken.

Tijdens de reclame onderbreking besloten ook de kandidaten van PSOE en Más Madrid te vertrekken. Alle andere debatten op radio en TV werden geannuleerd omdat het linkse blok besloot om een cordon sanitaire te vormen tegen Vox. Hoewel het meer dan ooit noodzakelijk was om in debat te gaan rolde het daardoor de rode loper uit voor het fenomeen Ayuso. Met 65 zetels op 136 verpulverde de Partido Popular het verkiezingsresultaat van twee jaar geleden.

Ayuso slaagde in haar opzet om de Madrilenen het gevoel te geven dat ze in deze coronatijden vrijer kunnen leven dan de rest van Spanje. Door de onophoudelijke zwartmakerij richting links hebben ook veel mensen anti socialistisch gestemd. Meer zelfs: de wellicht meest verguisde Spaanse politicus aller tijden heeft de handdoek gegooid. Op de verkiezingsavond trok Pablo Iglesias zijn conclusies en trok de deur van de politiek achter zich dicht. Mission accomplished voor de Partido Popular en Vox. Nu ze staan te pronken met de scalp van hun favoriete zondebok, die de afgelopen zeven jaar een tsunami door de Spaanse politiek heeft gejaagd, is rechts wel een inspiratiebron armer.

De Spaanse wet is voor interpretatie vatbaar

Juan Carlos I, de vorige koning van Spanje, een maffiabaas noemen in een rapnummer of beweren dat de vijand een Jood is tijdens een bijeenkomst van 300 nostalgici van ex-dictator Franco. Waar begint en stopt het recht op vrije meningsuiting ? In Spanje wordt er dezer dagen uitvoerig over gedebatteerd en het veroorzaakte zware rellen in verschillende Catalaanse steden en in Valencia. In Barcelona verloor een jonge manifestante een oog door vermoedelijk een rubberkogel van de politie. Vanavond is er opnieuw protest dat ook is overgeslagen naar de straten van Madrid. 

De aanleiding van de onvrede is de arrestatie van de militante Catalaanse rapper Pablo Hasél omdat hij in zijn teksten geregeld verwijst naar Juan Carlos I met koosnaampjes als maffiabaas, parasiet en crimineel. Hasél beschouwt zichzelf een communist en kwam de afgelopen zeven jaar al herhaaldelijk in aanraking met het gerecht voor het schofferen van het Spaanse koningshuis en staatsinstellingen en koketteren met terroristische organisaties, zowel in zijn rapnummers als op Twitter. De vorige keren kreeg hij een voorwaardelijke straf maar omdat hij van geen ophouden wil weten, vond de Audiencia Nacional (beroepshof in Madrid) het nu welletjes. Hij werd veroordeeld tot negen maanden gevangenis voor het aanmoedigen van terrorisme en beledigingen aan de monarchie.   

De rechtbank baseert zich op de ley mordaza (muilkorfwet): een uitbreiding van artikel 578 van de Spaanse strafwet waardoor rechters gemakkelijker het verheerlijken van terrorisme kunnen veroordelen, ook al valt het binnen een niet letterlijk te interpreteren artistieke context. De aanpassing kwam er in de periode van de conservatieve regering Rajoy na de terreuraanslagen in Parijs van 2015. Sindsdien werden er al tientallen artiesten veroordeeld zoals de Mallorcaanse rapper Valtonyc die drie jaar geleden naar België vluchtte. Pablo Hasél had tot vorige vrijdag de tijd om zich aan te bieden bij de gevangenispoort maar hij verschanste zich met medestanders in de universiteit van zijn thuisstad Lleida. Daar werd hij gisteren door de Mossos d’Esquadra (Catalaanse politie) opgepakt.   

Het is altijd de bedoeling geweest van de huidige coalitieregering met de socialistische PSOE en het linkse Unidas Podemos om de muilkorfwet terug te draaien. Unidas Podemos liet er geen gras over groeien en kondigde na de arrestatie van Hasel aan dat ze kwijtschelding van straf hebben aangevraagd bij het Ministerie van Justitie wegens zware tegenstrijdigheden met de realiteit. Juan Carlos I vertoeft al maanden in ballingschap in de Emiraten, op de vlucht voor de strafrechtelijke feiten waarvan Pablo Hasel hem beschuldigt. Tijdens zijn proces verklaarde Hasél dat hij alleen maar rapt over misdrijven van het koningshuis die je in alle media kan lezen en horen. Hij zei tegen de rechter dat er onvoldoende gevangenissen zijn in Spanje om al die journalisten achter de tralies te zetten. “Ik sta niet terecht omwille van wie ik ben maar wegens mijn overtuigingen”. Toen hij gisteren door de agenten werd afgevoerd, riep hij “dood aan de fascistische staat”.  

​Wat ook een anomalie is, is dat uitgerekend afgelopen zaterdag 300 mensen hulde brachten aan La División Azul in Madrid en daarbij openlijk hun fascistische, anti-communistische en xenofobe sympathieën uitten. De «Blauwe Divisie» was een legioen Spaanse vrijwilligers, die als wederdienst voor Hitlers steun aan Franco tijdens de Spaanse burgeroorlog, meestreden aan het Oostfront. Een van de sprekers op de bijeenkomst was Ignacio Menéndez, advocaat van een van de leden van een extreemrechts doodseskader dat in 1977 vijf arbeidsadvocaten vermoordde. Hij vroeg de aanwezigen om de COVID-19 maatregelen niet na te leven: “Het is noodzakelijk dat je de avondklok overtreedt, dat je je familie en vrienden ontmoet en dat je elkaar omhelst want fascisme is vreugde”. Er was ook een korte religieuze dienst voor een herdenkingsteken van La División Azul, waarop een bloemenkrans met een nazi-swastika was geplaatst. De priester zei o.a.: “Het marxisme probeert de vrede van onze samenleving te verstoren en Jezus Christus uit ons leven te verbannen”.

• 

• 

De extreemrechtse partij Vox verdedigt de bijeenkomst

Hoewel alle aanwezigen ook de fascistische groet uitbrachten (in Spanje kom je daar vlot mee weg), was de bijeenkomst wellicht ongemerkt voorbijgegaan mocht een 19 jarige vrouw in een blauw falangistisch hemd (*) ook niet even het woord hebben gevoerd. “Het is onze allerhoogste plicht om voor Spanje te vechten, om voor Europa te vechten, dat nu zwak en geliquideerd is door de vijand. De vijand zal altijd dezelfde zijn, zij het met verschillende maskers: de Jood. […] De Jood is de schuldige en de Blauwe Divisie vocht tegen hen”. Naar aanleiding van de speech van de nieuwe poster girl van extreem-rechts is het openbaar ministerie in Madrid een onderzoek begonnen naar aanzet tot haat en hoe het mogelijk is dat de herdenking werd toegelaten.

Justitie dat rappers als terroristen beschouwt en een onafhankelijkheidsreferendum als een staatsgreep maar wegkijkt voor openlijk fascisme, zolang het niet breed in de media wordt uitgesmeerd: er is iets grondig mis met de Spaanse instellingen.

(*) Falangisme: extreemrechtse politieke beweging in het Spanje van de jaren 30 van de vorige eeuw.

26 miljoen Spanjaarden vermoorden in naam van de vrijheid

“Er zit niets anders op dan 26 miljoen klootzakken neer te schieten”. “De Spaanse samenleving is verdeeld en de goeden zijn laffer dan de slechten. Er rest ons geen andere keuze dan de geschiedenis te herhalen”. “Spijtig dat ik geen bommenwerpers meer kan sturen om die verdomde ANC (Catalaanse organisatie die streeft naar een onafhankelijke Catalaanse staat) plat te leggen…” Het zijn geen woorden die uit een of ander extreemrechts obscuur chatgroepje van het internet zijn geplukt.

Begin december bracht de Spaanse online krant Infolibre aan het licht dat gepensioneerde generaals, kolonels en kapiteins van de Spaanse luchtmacht, in de Whatsapp groep XIX, openlijk hun heimwee naar dictator Franco uiten. XIX refereert naar de lichting van de Luchtvaartacademie die in 1964 afstudeerde. Een van de meest actieve leden van de groep is generaal Francisco Beca. Van zijn telefoon kwam de oproep om 26 miljoen foute Spanjaarden neer te knallen.

Verschillende leden van de groep ondertekenden een brief die in november naar koning Felipe VI werd gestuurd. Samen met 70 andere militaire gezagshebbers op rust uitten ze daarin hun bezorgdheid over de linkse coalitieregering van Pedro Sánchez. Een regering van sociaal-communisten gesteund door separatisten en ETA die ze als een bedreiging beschouwen voor de natie.

Gepensioneerd luitenant-kolonel en ex-lid van de Whatsapp groep José Ignacio Dominguez: «Het zijn geen monarchisten noch constitutionalisten maar franquisten die niet alleen de dictatuur van weleer verdedigen maar ook die van de toekomst. Ze dromen van een nieuwe militaire staatsgreep om orde op zaken te stellen» … «Het groepje werd vriendschappelijk opgericht om met de oude collega’s in contact te blijven maar het is met de tijd uitgegroeid tot de appendix van Vox (extreemrechtse partij)».

Hun discours van de overwinnaars van de Spaanse burgeroorlog sluit aan op de verwijten van de hele rechterzijde aan het adres van de regering Sánchez. Het verhaal van de onwettige regering die Spanje wil verdelen en omvormen tot een dictatuur zoals in Cuba, Nicaragua en Venezuela. Vox herhaalt dit tot vervelens toe onomfloerst, de Partido Popular doet hetzelfde maar met meer bedekte, populistische termen. Niet omdat ze dat zelf geloven maar in een poging om de Vox kiezers terug te lokken naar het grootste rechtse bastion.

Sinds het tweepartijenstelsel van Partido Popular en de socialistische PSOE is doorbroken, kan geen enkele van de grote twee nog alleen regeren. Daarvoor hebben ze een coalitiepartner nodig en de steun van regionale partijen, waaronder Baskische en Catalaanse, zoals het geval is met de huidige coalitieregering van PSOE en Unidas Podemos. Een doorn in het oog van de Partido Popular want zolang Vox hen voor de voeten loopt, kan rechts onmogelijk pacten sluiten met regionale partijen die zich willen afscheuren van Spanje.

Ondertussen loopt er een gerechtelijk onderzoek naar de inhoud van het Whatsapp groepje. Er wordt nagegaan of er in de gesprekken werd aangezet tot een staatsgreep en haatmisdrijven en inbreuken op de Ley de Memoria Histórica. Dit wetsartikel erkent alle slachtoffers van de Spaanse burgeroorlog, voorziet rechten voor de slachtoffers en nakomelingen van slachtoffers van de burgeroorlog en de dictatuur van Franco, en het veroordeelt ook formeel het Franco regime. Macarena Olona, de parlementaire woordvoerster van Vox, noemt het onderzoek ronduit communisme.

Daarom is Spanje geen republiek

Afgelopen week was het 45 jaar geleden (20 november 1975) dat de Spaanse dictator Franco zijn laatste adem uitblies. Volgens de grondwet die daarop volgde, leven de Spanjaarden sindsdien in een rechtsstaat met scheiding der machten, recht op vrije meningsuiting, stemrecht en ook politieke en syndicale organisaties zijn toegelaten zoals het een normale democratie betaamt. Waarom zijn het echter altijd zij die om ter luidst “leve de koning”, “leve de grondwet” en “leve Spanje” roepen die benadrukken dat Spanje een geconsolideerde modeldemocratie is ?

José Maria Aznar

Mocht de Spaans politiek een metafoor zijn van de Muppet show dan was ex-premier Aznar Statler en Waldorf in één persoon. De achterhoede stokebrand van de conservatieve Partido Popular noemde vorige week huidig socialistisch premier Pedro Sánchez een nutteloze dwaas, in een interview met het economisch dagblad Expansión. Als een voormalig eerste minister zonder enige schroom zulke woorden in de mond neemt, is er iets grondig rot ter hoogte van de fundamenten van de Spaanse staat.

Volgens Aznar bevindt het land zich in een zeer gevaarlijke situatie van politieke, sociale en economische achteruitgang. De socialistische partij PSOE is volgens hem een platform voor de linkse, republikeinse coalitiepartner Unidos Podemos waardoor het constitutionele model van Spanje in gevaar is. “Het uiteindelijke doel is om de grondwet en monarchie te delegitimeren en een populistisch, autoritair regime te creëren met een planeconomie. Zonder monarchie kan er geen grondwet bestaan en zonder koning is er geen harmonie in de samenleving”.

Aznar zegt onomwonden wat hij voor de opkomst van de extreemrechtse partij Vox alleen maar durfde denken. Zijn racune ten opzichte van Unidos Podemos, de doorn in het oog van rechts Spanje, voert ons terug naar de hoogspanning aan de vooravond van de Spaanse burgeroorlog in de jaren dertig van vorige eeuw. Nog een geluk dat Aznars griezelige snorretje van weleer is verdwenen. De fratsen van ex-koning Juan Carlos I voeden rechtse hersenschimmen over heimwee van links Spanje naar een republiek zoals net voor de burgeroorlog.

Juan Carlos I

Rekeningen met zwart geld in Zwitserland via fictieve bedrijven en stromannen, donaties van miljonairs en ondemocratische regimes uit het Midden Oosten, zwarte kredietkaarten,… Sinds de voormalige koning Juan Carlos I zijn ex-minnares Corinna Larsen uit de biecht heeft gepraat, is de ooit zo populaire koning met de noorderzon verdwenen richting Verenigde Arabische Emiraten, op de vlucht voor verschillende gerechtelijke onderzoeken. Niet ontoevallig naar een bevriend land dat geen uitleveringsakkoorden heeft met Spanje.

Nooit is een hedendaagse monarch zo bruusk van zijn voetstuk gevallen als de nationale held Juan Carlos I. De door Franco als zijn opvolger aangeduide koning stippelde het pad uit voor de terugkeer naar de democratie. Zijn eerste minister Adolfo Suárez ontmijnde tijdens die overgansperiode de wens van de socialisten om van Spanje opnieuw een republiek te maken. De nieuwe grondwet voorzag een amnestiewet die gratie gaf aan zowel de politieke gevangenen van het Franco bewind als aan de misdaden van de tirannie. In de grondwet staan er nog veel meer artikels die aantonen dat de constitutie gefundeerd is op de erfenis van de dictatuur.

Juan Carlos I met een cadeautje van de ex-president van Kazachstan

De koning heeft nooit de schendingen van de mensenrechten tijdens de Franco dictatuur veroordeeld. De Partido Popular, de erfgenaam van de aan Franco gerelateerde partij Alianza Popular, evenmin. De monarchie is de connectie met de economische machthebbers van de Franco periode. Een essentiële schakel in de Spaanse Deep State die er niet voor terugdeinst om bewijzen van corruptie te laten verdwijnen en dissidente stemmen zwart te maken. De opeenvolgende regeringen (waaronder de socialisten) en de Spaanse geheime dienst zorgden er als lakeien voor dat de deksels van de beerputten van het paleis toebleven. De Borbón clan bouwde tijdens het koningschap van Juan Carlos niet meer en niet minder dan een maffiagetint netwerk uit om een gigantisch fortuin te vergaren.

Alles is de schuld van links

De wervelstorm waarin de Spaanse monarchie zich bevindt, wordt volgens de Partido Popular, Vox en de conservatieve media georkestreerd door Unidos Podemos. Rechts houdt niet op met benadrukken dat niemand schuldig is totdat het tegendeel is bewezen. De verdiensten van Juan Carlos I voor de Spaanse democratie kunnen niet genoeg worden benadrukt. Alles is toegelaten om de bevolking te overtuigen dat duistere rode krachten het staatsmodel willen omvergooien.

Zoals de verbale acrobatie van Partido Popular voorzitter Pablo Casado in een recent radio interview aantoont. Volgens hem is het een onomstotelijk gegeven dat de huidige koning Felipe VI door het gros van de Spanjaarden is verkozen omdat in het grondwetsreferendum van 1978 de monarchie al was vastgelegd. Unidos Podemos kopstukken Pablo Iglesias en Alberto Garzón zijn volgens Casado niet door een meerderheid verkozen en zijn daardoor dus illegitieme leden van de nationale regering.

Sinds Juan Carlos zich in het verborgene heeft teruggetrokken, is er al twee maal campagne gevoerd om zijn imago en dat van het koningshuis op te poetsen. Een totaal van 30 ex-ministers (ook socialistische) en een 40-tal andere politieke notabelen tekende een manifest waarin wordt benadrukt dat zijn inspanningen voor de democratie en de natie van onschatbare waarde zijn. Ook een groep bekende Spanjaarden nam een video op waarin Juan Carlos zijn opofferingen voor het vaderland werden bejubeld. Het reflecteert de bedenkelijke kwaliteit van het Spaanse democratisch bestel. Het verzoek van Unidos Podemos en enkele regionale partijen om een parlementaire onderzoekscommissie op te richten werd tot 2 keer toe afgewezen.

Het ETA symptoom

De Baskische terroristische afscheidingsorganisatie ETA heeft zichzelf op 20 oktober 2011 ontbonden maar toch dient het nog als stok om links mee te slaan. Als in het nationaal parlement het drieletterwoord ETA, verpakt in kromme redeneringen, weer eens van het spreekgestoelte van de rechtse partijen rolt, is het een symptoom dat er politieke verandering in de lucht hangt die de Partido Popular, Vox of Ciudadanos niet bevalt. De eerste linkse coalitieregering in 80 jaar is in hun ogen even staatsgevaarlijk als de ETA zaliger.

Afgelopen week trok rechts opnieuw de ETA trukendoos open omdat de links-nationalistische Baskische partij Bildu de Spaanse begroting mee zal goedkeuren. Bildu is de opvolger van de verboden partij Batasuna, indertijd beschouwd als de politieke arm van ETA. Bildu eist nochtans van zijn militanten dat ze schriftelijk alle vormen van geweld afwijzen en om het even welke inbreuk op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Het staat niet alleen in de statuten van de partij, de parlementsleden van Bildu veroordelen ook publiekelijk de acties van ETA.

Waar wachten de Partido Popular en Vox dan nog op om de veroordeling van de misdaden van het Franco regime in hun statuten op te nemen ? Hun ETA obsessie heeft duidelijk niets te maken met waardigheid en verontwaardiging over de slachtoffers die de Baskische organisatie heeft gemaakt. Het dient politieke belangen. ETA is een van de middelen die de rechtse Ghostbusters gebruiken om linkse spoken uit het parlement te verdrijven. Bovendien worden “los rojos” (de rode) en Catalaanse en Baskische nationalisten over dezelfde kam gescheerd.

Tijd voor een tweede Transición

Tijdens de inauguratie van de coalitieregering PSOE – Unidos Podemos richtte Pablo Iglesias, de leider van Unidos Podemos en vice-premier, zich tot premier Sánchez met de woorden “ze gaan ons aanvallen op wie we zijn, niet op wat we doen”. Het is een indicatie van een democratie die gestructureerd is op de onderbouw van de Franco dictatuur. Geen modeldemocratie zoals de Partido Popular en koning Felipe VI tot vervelens toe blijven herhalen.

Zijn vader is in ballingschap vertrokken omdat hij verdwaald is geraakt in zijn eigen doolhof, het Hooggerechtshof sprak draconische straffen uit tegen de Catalaanse pro-onafhankelijkheid leiders, rappers en andere artiesten worden vervolgd door het gerecht omdat sommigen aanstoot namen aan hun werk, er lopen uitgebreide onderzoeken tegen corruptie bij politieke partijen (de Partido Popular op kop) en politieman op rust José Manuel Villarejo duikt op in de smeergeldaffaires van Juan Carlos I en spionage en zwartmakerij van politieke dissidenten. De scheiding van machten is onduidelijk en de rechtspraak schippert te dikwijls tussen onvoldoende gefundeerd en arbitrair.

Hoe het begon en hoe het eindigde

Niet alleen de harde aanpak van het Catalaanse onafhankelijkheidsreferendum toont aan dat de grondwet de bijbel is waar de rechterkant van het politieke spectrum alles mee aftoetst i.p.v. politiek te bedrijven. Door de amnestiewet en de wet op het democratisch geheugen weten nog altijd duizenden Spanjaarden niet waar hun tijdens de dictatuur en de burgeroorlog verdwenen ouders of grootouders begraven liggen. De nog in leven zijnde folteraars genieten eeuwige amnestie. Volgens de Partido Popular is de eerste steen van harmonie in de samenleving gelegd tijdens La Transición (de overgang): de periode tussen de dood van Franco en de terugkeer naar de democratie. Massagraven openbreken en DNA op beenderen vergelijken, getuigt voor hen niet van vaderlandsliefde.

De straffeloosheid van het franquisme, de wens van de Catalanen, Basken en Galliciërs om over hun eigen toekomst te mogen beslissen, de medeplichtigheid van de conservatie media in het zwart maken van alles dat de verworvenheden van het Spaanse ancien régime bedreigt… Wanneer staat er een nieuwe politieke generatie op die verder kijkt dan de klassieke tegenstellingen, politiek op niveau bedrijft en Spanje door een tweede Transición stuurt ?

Bijltjes driedaagse bij de Spaanse Guardia Civil

Op 8 maart vond in Madrid een feministische betoging plaats naar aanleiding van de dag van de vrouw. 120.000 mensen zakten toen af naar de Spaanse hoofdstad. Sinds het begin van de lockdown beschuldigt de oppositie de socialistische regering van PSOE en Unidos Podemos ervan om de manifestatie te hebben toegelaten wegens ideologische redenen. Nochtans was  het toen al duidelijk dat het coronavirus aan een opmars bezig was in het land. Daarom loopt er een gerechtelijk onderzoek dat nagaat of de viroloog Fernando Simón en Minister van Volksgezondheid Salvador Illa aansprakelijk kunnen worden gesteld voor nalatigheid en achterhouden van informatie. Rechter Carmen Rodriguez Medel, afkomstig uit een Guardia Civil familie, baseert haar onderzoek o.a. op verslagen van de Guardia Civil.

De Guardia Civil manipuleerde in die verslagen de verklaring van een getuige om zo de regering te betichten. Fernando Grande-Marlaska, de Minister van Binnenlandse Zaken stuurde het hoofd van de Guardia Civil, kolonel Diego Pérez de los Cobos, daarom de laan uit. Officieel wegens “een gebrek aan vertrouwen”. Een dag later nam Laurentino Ceña, de nummer twee van de politie-eenheid, zelf ontslag. Nog een dag later volgde Fernando Santafé zijn voorbeeld. Hij werd beschouwd als de nummer drie van het korps. Daarmee hangt er oorlogsstemming in de lucht tussen het Ministerie van Binnenlandse Zaken, de Guardia Civil, justitie en de rechtse oppositie: kortom de franquistische Deep State versus de regering.

Ex-kolonel Pérez de los Cobos is de broer van een conservatieve rechter van het Grondwettelijk hof en zijn verleden leest niet als een onbeschreven reactionair blad. Zijn naam circuleert onder meer in de folteringszaak van ETA lid Kepa Urra na zijn arrestatie in januari 1992 door de Guardia Civil. Volgens getuigen zou de tiener Pérez de los Cobos zich op 23 februari 1981 ook hebben aangeboden als vrijwilliger bij de kazerne van de Guardia Civil in Yecla (Murcia), zijn geboortedorp, terwijl luitenant kolonel Antonio Tejero een staatsgreep probeerde te plegen in het Spaanse parlement. De vader van Pérez de los Cobos was militant van Fuerza Nueva, een extreemrechtse partij die ontstond na de dood van dictator Franco en in 1982 werd opgeheven.

Pérez de los Cobos in betere tijden

De ontslagen kolonel was in 2017 ook de eindverantwoordelijke van het Guardia Civil rapport i.v.m. het Catalaanse onafhankelijkheidsreferendum. Deze verslagen werden vorig jaar gebruikt tijdens het proces tegen de politieke en sociale leiders van het referendum. Op het proces verklaarde Pérez de los Cobos dat er op 1 oktober 2017 geen buitensporig geweld was gebruikt door de Guardia Civil en de Policía Nacional aan de stemkantoren. De beelden die heel de wereld rondgingen, spraken hem echter flagrant tegen. Het gemanipuleerde verslag van de betoging van 8 maart in Madrid bevestigt de partijdigheid van de rechtszaak: ook het rapport over het referendum was er een op bestelling en op het proces stonden Pérez de los Cobos zijn cynische, leugenachtige verklaringen in dienst van het hard maken van de beschuldiging van opruiing door de Catalaanse leiders.

Hoewel de terroristische Baskische afscheidingsorganisatie ETA zichzelf twee jaar geleden heeft ontbonden, is het de stok waarmee rechts Spanje blijft slaan wanneer de Partido Popular niet aan de macht is. Wie of wat niet in hun kraam past is een met heel veel korrels zout te nemen ETA-vriend, terrorist en crimineel. Tijdens de verhitte parlementsdebatten over de crisis bij de Guardia Civil was het weer zover. Minister Grande-Marlaska kreeg ook de ETA-zweep over zich heen. Uitgerekend hij die in een vorig leven als rechter ETA-leden naar de gevangenis heeft gestuurd, inclusief de Baskische politicus Arnaldo Otegi o.a. wegens de connectie tussen de inmiddels verboden partij Batasuna en ETA.

Cayetana Álvarez de Toledo, de binnen de partij omstreden woordvoerster van de PP fractie in het parlement, verweet vice-president Pablo Iglesias van Unidos Podemos de zoon te zijn van een terrorist en te behoren tot de aristocratie van de politieke misdaad. Iglesias had haar daarvoor in het halfrond ostentatief aangesproken met haar adelijke titel “markies”. Álvarez de Toledo haar uitspraak is een oude kwakkel van partijgenoot en Europarlementariër Herman Tertsch. Hij bracht de vader van Pablo Iglesias in een tweet in verband met de moord op een politie-inspecteur door de Antifacistische beweging FRAP in 1973. Tertsch werd hiervoor veroordeeld tot het betalen van 15.000€. Daarvoor had hij al eens 12.000€ moeten ophoesten omdat hij Iglesias’ grootvader een moordenaar had genoemd.

Cayetana Álvarez De Toledo versus Pablo Iglesias

De laster van Álvarez de Toledo zal opnieuw in een rechtbank eindigen want de vader van Pablo Iglesias heeft ondertussen klacht ingediend. Dat is slechts bijzaak. Het belangrijkste is dat de opdracht is volbracht. Het imago van Pablo Iglesias en Unidos Podemos is met haar in de media breed uitgesmeerde woorden nog eens besmeurd. Net zoals het extreemrechts VOX noemde ze Iglesias ook nog “een oplichter, communist, het paard van Troje van de democratie, de regeringsambassadeur van ETA, volgeling van de Iraanse ayatollahs, vriend van Nicolás Maduro, een Europese anamolie”. Ook de straatprotesten van de burgerij en de vervalste Guardia Civil rapporten dienen om de Spaanse Deep State verder aan de poten van de socialistische regering te laten zagen.

Catalaanse klokkenluiders en Spaanse beerputten

Spanje leek lang een blinde vlek op de Europese kaart van extreemrechts. Sinds het Catalaanse referendum van 1 oktober 2017 draait de motor van de op papier centrumrechtse partijen Partido Popular en Ciudadanos op testosteron en electoraal geïnspireerde vaderlandsliefde. In het centrum van het federale politieke spectrum blijven alleen nog de socialisten over. Aan de uiterst rechtse kant is de partij Vox de nieuwe rijzende ster aan het extreemrechtse firmament. De verstandhouding met Ciudadanos en PP is groot genoeg om gedoogsteun te verlenen voor de nieuwe Andalusische deelregering.

De regionale verkiezingen in Andalusië van vorige maand waren de eerste stembusgang in Spanje sinds de vervroegde Catalaanse verkiezingen op 21 december 2017. Als de meerderheid van de Catalanen luistert naar typisch Spaanse familienamen als García, Martínez of López i.p.v. Ferrer, Puig of Puyol is de massale migratiestroom in de loop der tijden van Andalusiërs richting het welvarende Catalonië daar niet vreemd aan. Toch scheert de catalanofobia (afkeer voor Catalonië) hoge toppen in het uiterste zuiden van Spanje, ondanks de familiebanden tussen de twee regio’s.

Na bijna 40 jaar onafgebroken socialisme aan het hoofd van de Andalusische regering wonnen de socialisten opnieuw de verkiezingen maar met zwaar stemmenverlies. Ex-regeringsleidster Susana Díaz, mantelpakjessocialiste met 1001 gezichten, kon maar moeilijk verteren dat het socialistische huis na bijna vier decennia volledig was uitgewoond. Ze sneerde naar haar partijgenoot en federaal premier Pedro Sánchez dat hij zich tijdens de Andalusische verkiezingscampagne niet hard genoeg had uitgesproken tegen het Catalaanse separatisme. Partido Popular en Ciudadanos, de partijen die tijdens de campagne daar wel hun leitmotiv van hadden gemaakt, sloten op 9 januari een regeerakkoord met de steun van Vox.

De afgelopen verkiezingen in Andalusië hebben nog verder het deksel van de Spaanse beerputten gelicht sinds het Catalaanse referendum van 2017. De sindsdien grijsgedraaide lofzang aan de grondwet en het aanzwengelen van catalanofobia is van strategisch fundamenteel belang voor de Spaanse rechterzijde. Het dient om de zuurstoftoevoer naar de socialisten en Podemos dicht te snoeren. Links is in Spanje nooit groot geweest zonder de steun van de progressieve kiezers in Baskenland en Catalonië. Olie op het Catalaanse vuur gooien dient om het kiezerskorps in die regio’s in de richting van regionale, separatistische partijen te duwen, weg van federaal links.

Het Catalaanse separatisme is veeleer een aanklacht tegen het Spaanse staatsapparaat en nationale media die kritiekloos unionistische propaganda spuien dan een opstand tegen Spanje. Na de dood van Franco werd de overgang van dictatuur naar democratie onderhandeld tussen de oppositie en het oude regime. Na twee jaar mocht de Spaanse bevolking zich in een referendum uitspreken over hun huiswerk. Dat de nieuwe grondwet geen volledige breuk was met Franco zijn visie op Spanje kon de opluchting niet drukken. Na 36 jaar dictatuur waren de Spanjaarden in staat om zelfs een telefoonboek als grondwet goed te keuren.

6 december 1978: ook het vorige koningskoppel bracht zijn stem uit in het referendum over de democratische grondwet

Zowel de Partido Popular als de voorganger Alianza Popular werden opgericht door Manuel Fraga, een van de voornaamste ministers van het Franco regime. Na de oprichting van de Partido Popular in 1989 was het nog een decennium wachten op een veroordeling, met tegenzin, van het Franco regime. Ook Ciudadanos en Vox doen geen enkele poging om in het reine te komen met het fascistische verleden van Spanje. Vorige maand vond in Barcelona een federale ministerraad plaats. Nadat premier Sánchez van de gelegenheid had gebruik gemaakt om de Catalaanse minister-president Quim Torra te ontmoeten, vond Ciudadanos leider Rivera het een belediging voor Spanje dat Sánchez Torra had ontvangen met de honneurs van een staatshoofd. De voorzitter van Vox ging nog verder en zei dat Sánchez de couppleger had moeten in de boeien slaan i.p.v. aan tafel te zitten met hem.

De Spaanse ruk naar rechts, de doorbraak van Vox, melancholie naar het koloniale verleden van Spanje en het omarmen van het politiek incorrecte kadert in de conservatieve contrarevolutie die wereldwijd de kop opsteekt.  Het is een symptoom van niet kunnen omgaan met diversiteit en angst dat dit de maatschappelijke orde in gevaar zal brengen. Wat de Andalusische verkiezingen hebben duidelijk gemaakt is dat de nederlaag van links vooral te maken heeft met de angst voor het verlies van “españolidad”. Voor Vox is massa immigratie in de eerste plaats een bedreiging voor de Spaanse territoriale eenheid en waarden. Meer dan de vrees dat de armoede bij autochtonen hierdoor zal toenemen of tot jobverlies zal leiden. Slechts 15% van de Andalusische stemmen voor Vox was afkomstig uit de hoek van de traditionele linkse kiezers. De keuze voor Vox kwam hoofdzakelijk van een ancien régime elite die zich altijd als een vis in het water heeft gevoeld bij de traditionele conservatieve partijen.

De 12 politici die voor Vox in het Andalusisch Parlement zullen zetelen. Maandloon: 4300€ van een institutie die ze eigenlijk willen afschaffen. Als het van Vox afhangt, mag er enkel een nationale regering bestaan.

Omdat rechts Spanje er belang bij heeft om het Catalaanse separatisme voortdurend te demoniseren, weerklinkt er ook buiten Catalonië meer en meer protest tegen de Spaanse instituties en de aanpak van de Catalaanse crisis. De monarchie zag in het onafhankelijkheidsreferendum een hefboom om de grondwet en het koningschap te consolideren maar dat draaide na FelipeVI zijn vlammende speech van 3 oktober 2017 anders uit. Ook in Asturias, Navarra, Baskenland en de Balearische Eilanden wordt sindsdien de Spaanse parlementaire monarchie in stijgende mate in vraag gesteld.

Ook aan de openbare Spaanse universiteiten is er een republikeins reveil aan de gang. In meer dan de helft werden er tussen eind november en midden december symbolische referenda over de grondwet en de monarchie georganiseerd. De studenten vinden dat de monarchie een anachronistische, corrupte instelling is die door Franco werd gerestaureerd. De Spaanse jongeren zijn ook de onaantastbaarheid van de grondwet beu. Die werd meegeschreven door het oude regime en onder druk gestemd lang voordat zij geboren waren.

Misschien komt er ooit een dag dat de Spaanse democraten Carles Puigdemont en co. zullen bedanken voor hun opofferingen om de Spaanse instellingen en politiek in vraag te stellen en uit te dagen.

Waarom de Catalaanse crisis veel meer is dan een nationalistisch conflict

Toen exact een jaar geleden de Catalaanse regering de onafhankelijkheid uitriep was het ondenkbaar dat twee van de hoofdrolspelers in de politieke crisis tussen Madrid en Barcelona ondertussen voltooid verleden tijd zouden zijn. Al even ondenkbaar was het dat een meerderheid van het Spaanse parlement ondertussen zou hebben ingestemd om het lichaam van Franco uit zijn mausoleum te lichten.

Rots in de branding van de overandelijkheid der dingen Mariano Rajoy en zijn vice-premier en rechterhand Soraya Sáenz de Santamaría trokken in de zomer de deur van de politiek achter zich dicht. Het Partido Popular regeringschip liep begin juni op de klippen nadat de socialistische PSOE een motie van wantrouwen won in het parlement. De aanleiding was een rechterlijke uitspraak in een van de vele corruptieschandalen rond de PP. Toen Pedro Sánchez de eed aflegde als nieuwe premier bij koning Felipe deed hij dat zonder zijn hand op de bijbel te leggen. We zouden bijna durven spreken van een daad van republikeinse rebellie.

Tot zover het goede nieuws. De nog altijd door corruptieschandalen achtervolgde Partido Popular heeft ondertussen een nieuwe voorzitter gekozen. De 37 jarige Pablo Casado, die net als zijn ex-partijgenoot en ex-minister president van de Madrileense deelregering Cristina Cifuentes, in verdenking is gesteld voor een master met een zwaar reukje aan. Nieuwe wijn in oude zakken maar PP Godfather José Maria Aznar ontwaart potentieel in de nieuwe leider en Casado heeft een hand boven zijn hoofd van enkele uit het juiste hout gesneden rechters. Over het gepolitiseerde Spaanse gerecht (met dank aan de twee Aznar regeringsperiodes) werden er door justitiedeskundigen al minstens even veel boeken neergepend als over het Catalaanse referendum van 1 oktober vorig jaar.

Catalaanse boekhandel twee weken voor de eerste verjaardag van het onafhankelijkheidsreferendum

 

Casado bedient zich van sloganeske, twittervriendelijke taal die stookt, pookt, misleidt en manipuleert. Hij hamert zoveel op dezelfde stokpaardjes dat veel Spanjaarden zijn veralgemeningen, vooroordelen, leugens en staatsnationalistische visies voor waarheid nemen. Volgens hem kan je in Catalonië geen Spaans op straat meer praten zonder beledigd te worden, zijn er familietwisten door de schuld van de separatisten en brainwashen het onderwijs en de publieke omroep TV3 de Catalanen.

Hetzelfde gebrek aan nuance weerklinkt ook al een jaar aan de kant van Ciudadanos. Alleen gaat Casado nog verder en radicaliseert hij het discours van de PP nog meer richting extreemrechts. Hij rammelt aan de fundamenten van de democratie door te beweren dat de socialisten het lef hebben om te onderhandelen met gewelddadige (?) coupplegers. Hij suggereerde onlangs zelfs om de nationalistische partijen in Catalonië wettelijk te verbieden.

Tijdens een speech naar aanleiding van de nationale feestdag op 12 oktober sloeg hij iedereen met verstomming door te verkondigen dat de ontdekking van het Amerikaanse continent de belangrijkste mijlpaal in de geschiedenis van de mensheid is sinds het Romeinse rijk. “Hoeveel landen ter wereld kunnen zeggen dat een nieuwe wereld werd ontdekt door hen ? Hoeveel landen hebben historische, culturele en linguïstische banden met bijna een derde van de wereld?” 12 oktober is niet alleen de Spaanse nationale feestdag maar ook “Dia de Hispanidad”: de herdenking van de ontdekking van Amerika en daarom ook een feestdag in de Latijns Amerikaanse landen. Er zijn weinig grotere voorbeelden van arrogante suprematie dan de Spaanse genocide en verdeel-en heers politiek op het Amerikaanse continent. Diezelfde Casado noemt het verlangen naar zelfbestuur bij een aanzienlijk deel van de Catalaanse bevolking verwerpelijke suprematie.

Affiches van een van de semi-illegale Comités van de Republiek tegen 12 oktober

Ook in Colombia zijn er die vinden dat er niets te vieren valt op 12 oktober

Voordat Pablo Casado de Partido Popular troon besteeg, was Ciudadanos de kampioen van de confrontatie met de bedoeling om er politiek profijt uit te halen. Het is verbazingwekkend hoe deze nog altijd relatief jonge partij, van Catalaanse oorsprong, het afgelopen jaar zijn koers heeft gewijzigd. Ciudadanos (Burgers) veroverde zijn plaats aan de politieke dis door zich te positioneren als een sociaalliberale partij met een positieve unionistische boodschap tegen de Catalaanse separatisten. Onder leiding van voorzitter Albert Rivera en de fractieleider in het Catalaanse Parlement Inés Arrimadas is Ciudadanos tegenwoordig verwikkeld in een wedstrijd met de PP in wie het best het eengemaakte Franquistische Spanje verdedigt om zo buiten Catalonië stemmen te winnen. Franco’s erfenis wordt hierdoor langzaamaan opnieuw sociaal aanvaardbaar. Als de partij ooit een positief antwoord wilde zijn op verstard volksnationalisme, waarom stelt Ciudadanos zich dan op als een polariserende, verstarde feodale partij i.p.v. te proberen in dialoog te gaan om het conflict te ontmijnen?

Het Catalaanse nationalisme toont aan dat de elementen van de Spaanse burgeroorlog nog altijd relevant zijn. Net zoals de Partido Popular stemde Ciudadanos tegen het opgraven van Franco. De stoffelijke resten van een dictator in een mausoleum ter nagedachtenis van een fascistische staatsgreep is volgens hen geen inbreuk op de neutraliteit van de openbare ruimte. Een geel lintje aan een lantaarnpaal om de kloppartij tijdens het referendum op 1 oktober 2017 en de voorlopige hechtenis van politieke dissidenten aan te klagen is wel een verstoring van de neutraliteit. Het mag dan ook geen verrassing heten dat hierdoor de weg is vrijgemaakt voor een echte extreemrechtse partij die (daar gaan we weer) Spanje weer wil groot maken.

Albert Rivera en Inés Arrimadas verwijderen gele lintjes in Alella in de buurt van Barcelona

Vijf jaar geleden werd de radicaal rechtse partij Vox opgericht door enkele ontevreden Partido Popular politici. In deze gepolariseerde Zij tegen Wij tijden heeft Vox steeds meer de wind in de zeilen. Mochten er nu parlementsverkiezingen zijn, zou de partij volgens de peilingen minstens 1 zetel binnenhalen. Vox pleit voor de afschaffing van de autonome regio’s (deelstaten) en de regionale nationalistische politieke partijen. De partij is tegen abortus, tegen een multicultureel Spanje en vindt genderstudies en gelijke rechten voor homoseksuelen onzin. Slecht nieuws voor die andere twee partijen met hun discours dat verontrustend oneigen is aan dat van een centrumrechtse en een liberale politieke formatie.

Ondertussen is de Catalaanse regering bijna arbeidsongeschikt doordat het geen parlementaire meerderheid meer heeft. Na ellenlange discussies tussen het links-republikeinse ERC en Junts per Catalunya van Carles Puigdemont besloot de Raad van het Catalaanse Parlement om de vier verkozen parlementariërs die in de gevangenis zitten of in ballingschap hun stemrecht te ontzeggen. De regering neemt maatregels die haaks staan op wat er eerder werd verkondigd en sommige uitspraken worden zelfs helemaal niet uitgevoerd. De verzwakte Generalitat de Catalunya lijkt de kat uit de boom te kijken tot en met het voor begin 2019 aangekondigde proces tegen de protagonisten van het onafhankelijkheidsreferendum. Hoewel het vermeende Catalaanse nationalistische blok op de grenzen van de partijpolitiek is gestoten blijven de nationalisten een belangrijke vinger in de pap hebben in Madrid. De federale socialistische minderheidsregering kan alleen maar overleven met de gezamenlijke steun van het republikeinsgezinde Podemos, de Catalaanse nationalisten en de Baskische nationalistische partij PNV.

Pablo Iglesias bezoekt met een afvaardiging van Podemos Oriol Junqueras in de gevangenis van Lledoners

Binnenkort moet de Spaanse begroting door het parlement geraken en volgende lente staan er lokale en Europese verkiezingen op het programma. Premier Sánchez zei in mei dit jaar in een interview dat er geen twijfel mogelijk is over het feit dat de vorige Catalaanse regering zich bezondigd heeft aan rebellie. Dat was enkele weken voordat hij onverwacht eerste minister werd. Nu betwijfelt hij plots of er wel degelijk sprake kan zijn van rebellie. Pablo Iglesias, de voorzitter van Podemos, bezocht afgelopen week Oriol Junqueras in de gevangenis. Junqueras is de leider van ERC en zit als ex-vice-premier van de afgezette Catalaanse regering in voorhechtenis. Daarna had Iglesias ook een telefonisch onderhoud met Carles Puigdemont in Waterloo. De monarchistische partijen vielen steil achterover. “In welke democratie wordt de begroting vanuit de gevangenis goedgekeurd?” Politieke gevangenen en bannelingen zijn plots republikeins politiek losgeld. De ultieme nachtmerrie van de aanhangers van de staatsgreep tegen de Spaanse republiek in 1936. Pablo Casado verweet Pedro Sánchez in het nationale parlement medeplichtigheid aan een coup tegen de Spaanse instituties. In hetzelfde parlementaire debat zei Joan Tardà, de fractieleider van ERC, dat mocht Casado kunnen hij alle Catalaanse nationalisten zou fusilleren. De Spaanse burgeroorlog: terug van nooit weggeweest sinds Franco’s dood.

 

Hoe Catalonië een legitieme staatsgreep pleegde

“Hoe slechter hoe beter voor iedereen en hoe slechter voor iedereen hoe beter, voor mij beter het uwe, politiek profijt”. Een van de legendarische, totaal onvatbare uitspraken uit Mariano’s World, het parallelle universum van Spanjes ex-regeringsleider en ex- Partido Popular kopstuk Rajoy, waarin rechters politieke Catalaanse problemen aanpakken en stilstand synoniem is voor stabiliteit.

Hij sprak deze uitvoerig bespotte wartaal vorig jaar uit in het Spaanse parlement op het einde van het debat over de eerste motie van wantrouwen tijdens zijn zevenjarige regeerperiode. De linkse partij Podemos kreeg toen niet genoeg andere oppositiepartijen achter zich om Rajoy’s minderheidsregering uit het zadel te lichten. Afgelopen donderdag nam Zinedine Zidane onslag als trainer van Real Madrid. Na het huzarenstuk van drie Champions League overwinningen op rij zag hij in dat Madrid verandering nodig heeft om te blijven winnen.

Dit in schril contrast tot Mariano Rajoy die dezelfde dag voor het tweede jaar naeen een motie van wantrouwen aan zijn been had. Mocht het woord verandering Rajoy niet onbekend zijn, was hij nu misschien nog premier. Rajoy heeft nooit begrepen dat zijn electorale overwinningen meer te danken waren aan de verdeeldheid van zijn politieke tegenstanders dan aan de geloofwaardigheid van de bedorven Partido Popular. Hij heeft de kans laten schieten om als regeringsleider de corrupte stal van zijn partij uit te mesten ondanks verschillende aan de gang zijnde rechtszaken. Dit heeft uiteindelijk zijn politieke vonnis geveld.

Een week eerder leek alles nog rozegeur en maneschijn toen de Partido Popular eindelijk de begroting van 2018 door de kamer had gekregen. Door de gedoogsteun van Ciudadanos en de Baskische nationalistische partij PNV heeft Rajoy sinds 2016 altijd een parlementaire meerderheid gehad maar nu zat er een Catalaans addertje onder het gras: een post-dictatoriale spitsvondigheid uit de grondwet alias artikel 155. De PNV had de afgelopen zeven maanden verschillende keren herhaald dat de Catalaanse autonomie eerst moest hersteld worden om op hun ja-stem voor de begroting te kunnen rekenen. In ruil voor investeringen in Baskenland draaide de PNV-kar. Catalonië had ondertussen toch al een nieuwe minister-president, dus gingen de Basken er van uit dat artikel 155 opheffen nog slechts een formaliteit was.

24 uur later volgde een plotwijziging van 360 graden. Het doek viel over negen jaar gerechtelijk onderzoek in de zaak Gürtel i.v.m. illegale partijfinanciering. De rechter sprak in zijn vonnis over een authentiek en efficiënt systeem van geïnstitutionaliseerde corruptie van de Partido Popular via mechanismes van manipulatie en openbare contracten. Hij noemde ook de getuigenis van Mariano Rajoy voor de rechtbank vorig jaar ongeloofwaardig. Terstond deed de Partido Popular een beroep op de vertrouwde ontkenningsstrategie. “De 29 beschuldigden spelen nu geen rol meer in de partij”, “de mening van één rechter betekent niet dat de hele partij rot is” en Rajoy zag geen reden om af te treden. “Dat zou nefast zijn voor de stabiliteit van Spanje”. “Strong and stable leadership”: waar hebben we dat nog gehoord ? In de toekomst zijn er nochtans nog uitspraken in grootschalige gerechtelijke onderzoeken te verwachten waarin de PP hoofdrolspeler is.

Het liberale Ciudadanos eiste het onslag van de regering en vervroegde verkiezingen want de ondertussen naar het extreemrechtse politieke spectrum verhuisde liberalen achten de tijd rijp om te oogsten. Als de Spanjaarden nu naar de stembus zouden moeten trekken, voorspellen de electorale peilingen een overwinning van Ciudadanos. De socialistische PSOE waagde wat Podemos vorig jaar niet was gelukt: een motie van wantrouwen indienen. Podemos zegde prompt zijn steun toe en na enkele dagen onderhandelen kregen de socialisten ook de steun van de nationalistische partijen uit Baskenland en Catalonië. Toen tijdens het debat over de motie de woordvoerder van de Baskische PNV aankondigde dat ook zij de regering zouden laten vallen, schoten de parlementariërs van de PP plots als kippen zonder kop door de gangen van het parlement. Dit hadden ze niet zien aankomen. Rajoy nam het hazenpad en ging tot 21u op restaurant met zijn vertrouwelingen.

De peperdure tas van ex-vicepremier Soraya Sáenz de Santamaría houdt Rajoy zijn stoel warm terwijl hij op restaurant zit tijdens het debat over de motie van wantrouwen.

De regering die had geprobeerd om het Catalaanse nationalisme via rechters en artikel 155 uit de grondwet te onthoofden werd op zijn beurt onthoofd door een gerechtelijke uitspraak en de Catalaanse nationalisten. Joan Tardà van het links-republikeinse ERC noemde de steun aan de motie van wantrouwen geen stem voor de socialistische leider Pedro Sanchez maar een stem tegen Rajoy. Het wantrouwen ten opzichte van Sanchez en co is groot. De socialisten steunden artikel 155 en stelden zich de afgelopen zeven maanden zeer ambigu op in de Catalaanse kwestie. Of deze na een express-staatsgreep tot stand gekomen socialistische regering wel oor zal hebben voor de Catalaanse verzuchtingen is voorlopig een vraagteken. Waar we wel van mogen uitgaan is dat het nieuwe bewind in Madrid de politieke waardigheid zal hebben om de dialoog met Barcelona te hervatten. De partij en regering die Spanje de vorige zeven jaar heeft geregeerd is de hoofdschuldige van de politieke toestand in Catalonië. Mocht de Partido Popular het door de vorige socialistische regering goedgekeurde Catalaanse Statuut in 2010 niet hebben aangevochten bij het Hooggerechtshof was de nationalistische Catalaanse lawine er nooit gekomen.

Bij radicale Catalanen heerst een gevoel van wrevel omdat de socialistische veteraan Josep Borrell is opgevist als minister van buitenlandse zaken. De 71-jarige Catalaan was minister onder Felipe Gonzalez en voorzitter van het Europees Parlement tussen 2004 en 2007. Zijn benoeming lijkt op een geruststellend signaal richting EU maar Borrell is een anti-independencia predikant. De afgelopen jaren was hij een graag geziene gast in de media om duiding te geven bij halve waarheden van de nationalisten. Ook op bijeenkomsten van het anti-onafhankelijkheidsplatform Societat Civil Catalana mocht hij geregeld het spreekgestoelte bestijgen. De Catalaanse politica Meritxell Batet krijgt een andere sleutelportefeuille in de nieuwe regering: minister van Terrritoriale Administratie. Zij krijgt de moeilijke missie om een compromis te sluiten tussen de Spaanse grondwet en de verzuchtingen van de Catalaanse nationalisten: erkenning van de Catalaanse taal en een financieel pact à la Baskenland dat wordt vastgelegd in een nieuw statuut voor Catalonië plus een legaal onafhankelijkheidsreferendum.

Josep Borrell tijdens een manifestatie van de Societat Civil Catalana.

Spanjaarden die vanaf morgen nog een glimp van een levensechte dinosaurus op hun televisiescherm hopen op te vangen, zullen een bioscoopkaartje moeten kopen voor Jurassic World. Het exemplaar van Mariano’s World is niet meer. Rajoy nam vandaag een heel on-Rajoyaanse beslissing. Hij nam ontslag als partijleider en laat de hervorming van de Partido Popular over aan zijn opvolger. Als de socialisten nu willen erkennen dat een groot percentage van Catalonië zich onbegrepen voelt door Spanje en de nationalisten nemen wat afstand van hun symboliek komt er licht aan het einde van de tunnel.

De Spaanse Armada maakt water

Even leek het erop dat Carles Puigdemont zijn verhuis naar het slagveld van Waterloo een metafoor was voor “ik gooi de handdoek: mijn poging tot internationalisering van de Catalaanse crisis slaat niet aan, Madrid wint”. Totdat hij net voorbij de Deense grens door de Duitse politie van een autowegparking werd geplukt. Zou het kunnen dat hij stilletjes had gehoopt dat het zover had kunnen komen ? Hij wist ongetwijfeld dat de kans groot was dat hij door de Spaanse geheime diensten werd geschaduwd. Daarom voert het parket van Nijvel momenteel een onderzoek naar een gps-tracker die Puigdemonts begeleiders in Waterloo onder zijn auto ontdekten. Zijn arrestatie in Duitsland, de Europese orkestleider, heeft de internationale aandacht voor Catalonië opnieuw in een stroomversnelling gebracht.

Ondertussen is hij onder immense internationale media aandacht door het Duitse gerecht vrijgesproken van rebellie. Terwijl Puigdemont in Berlijn op de uitspraak wacht van het Duitse gerecht i.v.m. de tweede beschuldiging, onrechtmatig beheer van overheidsgeld, kijkt de Spaanse regering knarsetandend toe en stellen onderzoeksrechter Pablo Llarena en de conservatieve media de correcte toepassing van het Europees aanhoudingsbevel in vraag en de zin van de EU an sich. De aanhouding en in voorlopige vrijheidstelling van Puigdemont in Duitsland heeft voor heel de wereld duidelijk gemaakt dat het afnemen van de Catalaanse autonomie, onder het mom van Artikel 155 van de grondwet, eerder over een schending van de democratische basisregels en mensenrechten gaat dan over onafhankelijkheid.

Reservoir Dogs persiflage

De beschuldiging van opruiing, rebellie, criminele organisatie en terrorisme is een poging om de gaten te dichten van de Spaanse Armada die langs alle kanten water maakt. Door de politieke onverantwoordelijkheid van de Partido Popular schiet de partij zichzelf in de voet en maakt het van Spanje een karikatuur die gevoelens van ergernis, opstand en medelijden opwekt. De minderheidsregering van Rajoy komt nauwelijks nog aan regeren toe. De oudste politieke partij van het land verzuipt in fraude, illegale partijfinanciering, documentvervalsing en corruptie en niemand treedt af. Cristina Cifuentes, de presidente van de Madrileense deelregering, is de laatste druppel die de onwelriekende beerput van corruptieschandalen bijna doet overlopen.

Een maand geleden brachten twee journalisten van de digitale krant El Diario aan het licht dat Cifuentes enkele jaren geleden aan de universiteit Rey Juan Carlos in Madrid op illegale wijze een master heeft behaald. Ze is nooit naar de les geweest, geen enkele professor heeft haar op het examen gezien en haar eindwerk bestaat niet. Cifuentes hulde zich eerst bijna twee weken in stilzwijgen totdat ze de journalisten aanklaagde zwaaiend met een vervalst document van een deliberatiecommissie die nooit heeft bestaan. De directeur van de masters in de universiteit is op non-actief gesteld en er loopt een gerechtelijk onderzoek omdat een groep studenten een klacht heeft ingediend. Cifuentes haar hoofd ligt klaar op het kapblok. De vraag is al lang niet meer of ze zal ontslag nemen maar wanneer. Spain is different. Politieke integriteit is voor de vikinglanden uit het Noorden. Iedere seconde dat de presidente van Madrid aanblijft, is een belediging aan het adres van de studenten die door hard werken en financiële inspanningen hun masterdiploma hebben verkregen.

Cifuentes probeert haar vel te redden

De strategie van de Partido Popular is geen milimeter veranderd sinds onderzoeksrechter Garzón negen jaar geleden de zaak Gürtel blootlegde: een corruptienetwerk met PP vertakkingen, hoofdzakelijk in Madrid en Valencia. Het beproefde recept van de partij bij ieder nieuw schandaal is: alles ontkennen, als één man achter de beschuldigde staan, de media zwart maken tot en met de politie en rechters toe en insinueren dat de oppositie de zaak heeft uitgevonden. Wanneer de bewijzen onweerlegbaar dreigen te worden, is het de schuld van een geïsoleerd geval uit een ver verleden en wordt er onverbiddelijkheid geveinsd tegen de rotte appels in de partij. Ondertussen wordt er achter de schermen aan allerlei touwtjes getrokken om processen te annuleren of uit te stellen, bewijzen te vernietigen, rechters zoals Garzón uit hun ambt te onzetten en te onderhandelen met getuigen om hen het zwijgen op te leggen.

Zo gaat het ook weer in de zaak Cifuentes. Wat Mariano Rajoy afgelopen vrijdag over de zaak te vertellen had, kwam er in allerlei cryptische omschrijvingen op neer dat het nu even beter is om de andere kant uit te kijken en te doen alsof er geen officiële documenten zijn vervalst. Er gebeuren momenteel ergere dingen. Tja, met welk moreel gezag kan Rajoy van Cifuentes eisen om af te treden als hij het zelf niet heeft gedaan naar aanleiding van de zaak Bárcenas, een uitloper van de Gürtel affaire ? Luis Bárcenas is de ex-penningmeester van de Partido Popular en beheerde de zwarte boekhouding van de partij. Zo ontving de top van de partij, waaronder een zekere MR, iedere maand een enveloppe met een “extraatje” toen Bárcenas hoofdkassier was.

Als Rajoy Cifuentes uiteindelijk zal laten vallen zal het niet omwille van principes zijn maar omdat er geen ander alternatief overblijft. Er loopt niet alleen een gerechtelijk onderzoek tegen Cifuentes, de socialistische PSOE en Podemos hebben een motie van wantrouwen ingediend tegen de presidente in het parlement van de Madrileense deelregering. Als ook Ciudadanos (partij die nooit een strategische beslissing neemt zonder de laatste electorale peilingen te raadplegen) hen vervoegt, valt de bijl. María Dolores de Cospedal, de minister van defensie, verkondigde op de afgelopen Nationale Partij Conventie in Sevilla: “we verdedigen wat van ons is en de onzen”. De Partido Popular is een politieke kaste die zichzelf beschermt en hardnekkig probeert in leven te blijven. Diezelfde politici maken Catalonië wijs dat de justitie voor iedereen gelijk is en dat er geen politieke gevangen zijn in Spanje.

Misschien komt er ooit een dag dat de Spaanse democraten Carles Puigdemont zullen bedanken voor zijn opofferingen om de Spaanse instituties en politiek in vraag te stellen.

Alles komt terug, ook de Spaanse inquisitie

Vanop het terras van het restaurant in Barcelona waar ik zaterdagmiddag zat te lunchen, had ik een goed zicht op de uitgang van het metrostation Vallcarca. Hoewel de toeristen in deze halte tijdens het weekend de Barcelonezen soms overtreffen in aantal (Parc Güell ligt vlakbij), viel het op hoeveel mensen het station uitstapten met een geel rouwlintje op hun jas gespeld. Het zijn grauwe tijden voor de democratie in Spanje.

Het stadhuis van Barcelona heeft als stil protest een groot lint aan het balkon hangen

Sinds het Catalaanse referendum van 1 oktober vorig jaar weet heel de wereld dat de strafrechtelijke Spaanse aanpak van de politieke crisis het alleen maar nog moeilijker maakt om de dialoog met Catalonië te recupereren. De inquisitie en heksenjacht zijn helemaal terug. Symptomatisch voor een zieke democratie met aan het hoofd een ranzige minderheidsregering van de Partido Popular die zienderogen afzakt naar wat men in internationale begrippen kwalificeert als een zorgwekkende rechtsstaat.

De Partido Popular trekt aan de touwtjes van het gerecht om dissidente stemmen het zwijgen op te leggen, wraak te nemen op politieke tegenstanders en zijn eigen ideologie op te leggen.  De partij gaat voorlopig nog vrijuit in de verschillende processen die lopen i.v.m. illegale partijfinanciering. De Catalaanse kwestie is daarom een geschenk uit de hemel voor premier Mariano Rajoy en co. De aanpak van de politieke crisis van de afgelopen maanden heeft een klimaat gecreëerd waarin iedereen het recht heeft om niet beledigd te worden. Afgelopen week waren er drie rechterlijke uitspraken die het democratisch debat hierover hoog deden oplaaien.

“Fariña”, het boek van de journalist Nacho Carretero over de Gallicische drugstrafiek in de jaren 80 en 90 is sinds kort even bekend als Cervantes’ Don Quichotte. De ex-burgemeester van het Gallicische dorp O Grove, José Alfredo Bea, legde in 2016 klacht neer wegens spot en laster voor de ocharme drie lijntjes die in het boek aan hem werden gewijd over nochtans bewezen misdrijven. De rechtbank besloot om het boek uit distributie te nemen. Een financiële ramp voor de kleinschalige uitgever. Op de tweedehands markt swingt de prijs van het boek plots de pan uit.

De militante rapper Valtonyc

Afgelopen week kreeg de Mallorcaanse rapper Valtonyc in beroep 3,5 jaar gevangenis voor verheerlijking van terrorisme, zware beledigingen aan het adres van de koning en bedreigingen in 16 nummers die hij tussen 2012 en 2013 op het internet zette. Hij was toen nog maar 18 jaar. In de VS kleven ze sinds de jaren 90 op platen van gansta rappers met een grote bek een Parental Advisory sticker. Beluisteren op eigen risico. In de tijd van Franco kregen te pittige platenhoezen een ander jasje of werden ze gewoon niet uitgebracht en doodgezwegen. Binnen het Spaans gerechtelijk apparaat is er onenigheid over de uitspraak. Volgens sommige juristen strookt de Spaanse invulling van spot aan de koning niet met wat het Europees Verdrag van de mensenrechten hieronder verstaat. Ook de uitspraak van de rechter dat er aanzet zou zijn tot plegen van terrorisme door de verheerlijking ervan is flinterdun omdat het uit de mond van een artiest komt, niet van een persoon met een maatschappelijk-politieke functie.

Links de originele hoes van Sticky Fingers van The Stones, rechts de Franco versie

Vijfentwintig muziekfestivals en vijftig concertzalen, niet ontoevallig van Catalaanse origine, zullen Valtonyc als uiting van protest opnemen in hun programmatie van 2018. In een perscommuniqué verkondigde het bekende Primavera Sound festival in Barcelona dat ze de inhoud en vorm van Valtonycs rap niet delen maar dat iedere muzikant wel zou moeten beschermd worden door het recht op vrije meningsuiting. Het festival bekritiseerde ook dat in het huidige wettelijke kader bepaalde artistieke uitingen kunnen beschouwd worden als een delict dat buitensporig hard wordt bestraft zonder rekening te houden met het principe van de proportionaliteit. Valtonyc is alvast van plan om naar het Europees Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg te stappen.

Aanklacht tegen de censuur wordt een aanklacht tegen de censuur

Op dit ogenblik vindt in Madrid de Internationale Beurs van Hedendaagse Kunst plaats, de belangrijkste kunstbeurs van Spanje. Net voor de opening eiste de voorzitter van het beursgebouw dat het werk “Politieke gevangenen in hedendaags Spanje” van de omstreden kunstenaar Santiago Sierra zou worden verwijderd. Het werk bestaat uit twintig zwartwit foto’s waaronder Oriol Junqueras, Jordi Cuixart en Jordi Sànchez, die sinds vorig najaar in de gevangenis zitten voor hun bijdrage aan het Catalaanse onafhankelijkheidsproces. Reden van de censuur: de vrees voor controverse. Het verwijderen van het werk heeft zijn doel volledig gemist want het heeft in heel Spanje meer controverse veroorzaakt dan het werk zelf. Nog een geluk bij een ongeluk. Kunst moet een beetje polemiek zijn.

Uitgerekend vorige week verscheen het jaarrapport van Amnesty International. Spanje krijgt hierin een veeg uit de pan omdat het vorig jaar herhaaldelijk basisrechten van de mens met de voeten heeft getreden naar aanleiding van het Catalaanse onafhankelijkheidsproces. De mensenrechtenorganisatie ziet dus in tegenstelling tot de EU geen verschil tussen landen als Polen en Hongarije. Terwijl de EU onder het mom van geen recht op inmenging in de Spaanse interne keuken die Oost-Europese landen daarentegen wel al op de vingers heeft getikt omdat ze het recht op vrije mening niet gewaarborgd zag in de wetgeving van die landen.

In navolging van Carles Puigdemont en vier van zijn ex-ministers is ook de ex-fractieleidster van het extreemlinkse, anarchistisch getinte CUP niet ingegaan op het bevel om voor de onderzoeksrechter in Madrid te verschijnen om zo een dreigende voorhechtenis te ontlopen. De 42 jarige juriste Anna Gabriel wil vanuit Genève, de Europese zetel van de Verenigde Naties, ook een poging ondernemen om de politieke aanpak (of het gebrek daaraan) van de Partido Popular te internationaliseren. Ze heeft hiervoor zelfs haar strijdvaardige activistenlook achtergelaten in Barcelona.

De Catalaanse Anna Gabriel en de Zwitserse versie

Gabriel is naar eigen zeggen niet op de vlucht voor de Spaanse justitie. Integendeel, wie er volgens haar onder verdenking zou moeten worden gesteld is de Spaanse staat. Door haar vertrek uit Catalonië wil ze gerechtigheid door aan de wereld uit te leggen dat Spanje geen gerechtigheid garandeert. Vanuit de gevangenis kan ze dat niet doen. Ze koos Zwitserland omdat het een land is dat zijn inwoners geregeld laat stemmen over verschillende kwesties. Genève is bovendien een kosmopolitische stad met veel inwoners die werkzaam zijn in de sector van de mensenrechten.

Volgens de laatste electorale peilingen in Spanje lijkt de Partido Popular te worden afgestraft voor haar politieke stilstand en repressieve aanpak van de Catalaanse crisis. Het liberale Ciudadanos, dat in Catalonië ooit werd opgericht als een antwoord op het Catalaanse nationalisme, zou de grootste partij van het land worden. De Partido Popular reageert zenuwachtig en debatteert luidop over herbronning om de liberale hype in te dammen. Alleen lijkt premier Rajoy nog niet te beseffen dat ook zijn eigen partij hem buiten begint te kijken. Onlangs zei hij in een radio interview dat hij een derde kandidatuur voor het premierschap in overweging zou nemen mocht de gelegenheid zich voordoen. Hoe weinig kan een mens in de realiteit staan !?