Cruisetoerisme verstikt Barcelona

Volgens een onderzoek uit 2019 van de Europese milieu organisatie Transport & Environment is Barcelona de koploper van Europese steden die het meest te lijden hebben onder luchtvervuiling van cruiseschepen. Palma de Mallorca, Venetië, Civitacecchia en Southampton maken de top vijf compleet. Als we de lijst per land bekijken, worden Spanje, Italië, Griekenland, Frankrijk en Noorwegen het meest blootgesteld aan de uitlaatgassen van de zeemastodonten.

Uitstoot van zwavel- en stikstofoxide

De studie toont aan dat de schepen van de grootste cruisemaatschappij ter wereld, Carnival Corporation, in 2017 in de Europese zeeën tien keer meer zwaveloxide hebben uitgestoten dan de meer dan 260 miljoen auto’s die in Europa circuleren. Concurrent Royal Caribbean Cruises was hetzelfde jaar verantwoordelijk voor vier keer meer zwaveloxide dan het volledige Europese wagenpark.

De zware stookolie die de scheepvaart gebruikt is honderd keer meer toxisch dan de diesel van een auto. Het bedreigt niet alleen de volksgezondheid, het draagt ook bij aan de verzuring van land en water. Het rapport van Transport & Environment stelde vast dat cruiseschepen ongeveer 15% evenaren van de uitstoot van stikstofoxiden en fijnstof van alle Europese auto’s samen op jaarbasis.

De stroombehoefte van een cruiseschip is even groot als die van een kleine stad. Terwijl de schepen zijn aangemeerd in de havens moeten hun motoren blijven draaien om elektriciteit te produceren. Daardoor heeft de ecologische voetafdruk van cruisereizigers een enorme impact op de steden die worden bezocht.

Het stadsbestuur van Barcelona bant sinds vorig jaar alle auto’s met een dieselmotor van voor 2003 uit de stad en in de haven wordt het vervoer over land geëlektrificeerd maar er is geen geld om de aangemeerde schepen van elektriciteit te voorzien. De stad en het havenbestuur willen bovendien nog een extra cruiseterminal aanleggen.

Milieudeskundigen hebben geen toegang tot de stations die de pollutie in de haven van Barcelona meten. Uit de meetstations in de stad blijkt dat de concentratie van giftig materiaal piekt in de buurten die het dichtst bij de haven liggen. Van de gemiddeld 1250 mensen die jaarlijks in Barcelona sterven door vervuilde lucht kan een aanzienlijk deel daarvan op de rekening van de cruises worden gescheven volgens de rekenmodellen van Transport & Environment.

Sociaal wenkbrauwgefrons

Barcelona is het afgelopen decennium de populairste cruisebestemming van Europa geworden. Een logisch gevolg van de ongebreidelde toeristische expansie van de stad. Het cruisetoerisme is een van de meest in het oog springende symptomen van het massatoerisme dat het stadscentrum overspoelt. Het sociaal protest #stopcreuers (stop de cruises) stelt niet alleen de zogezegde positieve gevolgen voor de lokale economie in vraag maar ook de sociale kost voor de stad.

De «all in» formules die de varende hotels aanbieden, zorgen ervoor dat veel passagiers zelfs niet van boord komen als een schip in Barcelona aan anker ligt. Zij die de stad wel bezoeken, doen dit via activiteiten die ze aan boord boeken met hoge commissies voor de cruisemaatschappij. De bezoekers palmen voor enkele uren de onder de voet gelopen buurten dichtbij de haven in en de toeristische klassiekers zoals de Sagrada Familia. Dit zorgt voor een enorme druk op de vicieuze cirkel van het onhoudbare toeristisch model waarin Barcelona verzeild is geraakt.

Volgens de Wereld Toerisme Organisatie is meer dan 80% van de cruise industrie in handen van slechts drie maatschappijen: Carnival Corporation, Royal Caribbean en Star Cruises. Die hebben de gewoonte om hun schepen te registreren in fiscale paradijzen en te varen onder verschillende vlaggen om zo belastingen en restricties op vlak van milieu en arbeidsregels te ontwijken. De ITF (Internationale Transportwerkers Federatie) klaagt al jaren de lage lonen, de lange werkuren en precaire contracten aan.

Gezocht: een nieuwe identiteit voor de Ramblas

De 1,2 kilometer lange boulevard van transportknooppunt Plaza Catalunya tot het standbeeld van Columbus aan de zee is het exponent in het kwadraat van het ontspoorde massatoerisme in Barcelona sinds het succeseffect van de Olympische Spelen in 1992. Wie tegenwoordig de Ramblas afloopt, waant zich op de dijk van Blankenberge.

Het oude, emblematisch karakter van de Ramblas is verwaterd in een hoogfeest van de grootste gemene deler. Souvenirwinkels (veelal van Pakistaanse eigenaars) die er in slagen om zelfs Mexicaanse sombreros door de strot van de toeristen te rammen, straatartiesten, overprijsde restaurants die zich aanpassen aan de noordelijke eeturen en steevast met sangria en paella uit de supermarkt op het menu, krantenkiosken met buitenlands rioolpers aanbod, Engelse en Ierse pubs met Premier League wedstrijden op plasmaschermen, bloemenstalletjes en hotels en toeristenflats in alle soorten en maten. De meest onschuldig ogende toeristen die blijven stilstaan om een blik te werpen op een etalage of een restaurantmenu veranderen in een gedroomde prooi van de talrijke zakkenrollers, bedelaars en Roma zigeunervrouwen die je opdringerig een roos willen opspelden en terwijl je kleingeld zoekt ongemerkt bankbriefjes uit je portefeuille vissen. Nog een moeilijk uit te roeien vorm van oplichterij zijn de balletje-balletje Balkan bendes die ondanks hun slecht geacteerde show er blijven in slagen om goedgelovigen geld af te troggelen.

 

’s Avonds nemen de Afrikaanse hoertjes het territorium over. Die klussen ook bij als pickpocket. Ettelijke mannelijke toerist is, na een avondwandeling langs de Ramblas, op zijn hotelkamer tot de onaangename vaststelling gekomen dat zijn portefeuille of telefoon was verdwenen, nadat hij onaangevraagd werd bepoteld door een Afrikaanse dame van lichte zeden. Tijdens het weekend zie je tijdens de nachtelijke uren ook veel kortgerokte, wit gekleurde benen over de Ramblas flaneren-strompelen-drentelen. Luidruchtige Britse jongedames op “hen party” weekend. Vooral in Groot Brittannië slaat Barcelona aan als uitgelezen bestemming voor vrijgezellen weekends. Wie dorst heeft, kan terecht bij de alomaanwezige Pakistani die 1€ blikken bier en frisdrank verkopen. Hun voorraad verstoppen ze onder riooldeksels en in dubbele bodems van openbare vuilnisbakken.

Omdat voor de meeste mensen de Ramblas het synoniem zijn van Barcelona namen op 28 januari honderden betogers de Ramblas in om te protesteren tegen de uitverkoop van de stad. Het toeristische succes staat immers in schril contrast met de noden van Barcelona: maatregelen tegen de opnieuw toenemende speculatie op de immobiliënmarkt, herinvulling van de publieke ruimte, toegankelijke cultuurinitiatieven, ecologisch openbaar vervoer en herwaardering van de kleinhandel. Het linkse stadsbestuur van burgemeester en ex-sociaal activiste Ada Colau kan je bezwaarlijk beschuldigen van gebrek aan dadendrang als het op deze thema’s aankomt. Uitgerekend de dag voor het protest keurde het stadsbestuur een plan goed tegen de opening van nieuwe hotels in het stadscentrum. In de buitenwijken is een lichte groei van toeristische accommodatie wel nog toegelaten.

Het huidige bewind beseft dat de uitwassen van het massatoerisme Barcelona kapot maken en dat de Catalaanse hoofdstad zijn status van hippe en cultureel relevante stad daardoor kwijt is geraakt. Begin deze maand presenteerde het stadhuis een internationale wedstrijd voor een heraanleg van de Ramblas. Volgens Janet Sanz, de schepen onder wiens bevoegdheden ook de Ramblas vallen, is het probleem niet dat er toeristen afkomen op de bekendste straat van de stad, het probleem is dat er bijna alleen maar toeristen te bespeuren zijn. 80% van de 30 miljoen bezoekers die Barcelona jaarlijks over de vloer krijgt, passeert langs de Ramblas waar slechts nog een duizendtal inwoners zijn gedomicilieerd. Het is de bedoeling om de Barcelonezen terug naar de Ramblas te lokken. Een team van architecten, ingenieurs, sociologen en economen zal de verschillende voorstellen van de deelnemers aan de wedstrijd beoordelen. Tegen de herfst van 2018 moet vervolgens een definitief project op papier staan om begin 2019 te kunnen aanvangen met de heraanleg.