Wanneer wordt Catalonië weer bestuurbaar ?

Wat volgens Rajoy en de unionistische Catalaanse partijen een terugkeer naar de normaliteit en het begin van verzoening moest worden, is uitgedraaid op een nog verdere terugtrekking in de loopgraven. Alle opiniepeilingen en –makers wezen op voorhand in dezelfde richting: de teerling van de Catalaanse verkiezingen zou slechts twee polen oprollen: pro onafhankelijkheid of contra onafhankelijkheid zonder uitgesproken winnaar. De verkiezingen tonen aan dat de Catalaanse politieke crisis niet alleen een conflict is tussen Barcelona en Madrid maar meer dan ooit ook tussen de Catalanen onderling. Herverkiezingen duiken nu al op aan de horizon als er vóór 8 februari geen nieuwe regering in het zadel zit.

In het kamp van de republikeinen ging iedere partij deze keer op eigen kracht naar de kiezer. Twee jaar geleden vormden de twee groten ERC en CDC (nadien overgegaan in PDeCAT) samen met enkele burgerbewegingen het kartel Junts pel Si (Samen voor Ja). Toen presenteerden de independentistas in de aanloop naar de verkiezingen een duidelijk routeplan en concrete maatregelen om tot de onafhankelijkheid te komen. Nu zegt het linkse ERC alleen maar dat ze de republiek op gang wil brengen en Junts per Catalunya, de nieuwe centrumlijst van Puigdemont, pleit voor de overgang van de uitgeroepen republiek naar de feitelijke republiek. Hoe en op welke termijn ze dit van plan zijn, krijgen we in tegenstelling tot de vorige regionale verkiezingen niet te weten. Opmerkelijk: volgens de peilingen naar aanloop van de verkiezingen wil slechts 21% van de Catalanen verder op de weg van het onafhankelijkheidsproces. Zomaareven 43% van de ERC-kiezers en 37% van het Junts per Catalunya electoraat denkt er ook zo over. Zelfs 7% van de radicale extreemlinkse CUP sympathisanten verkiest nu een akkoord met Madrid boven de onafhankelijke Catalaanse republiek.

Carles Mundó en lijsttrekker Marta Rovira tijdens een campagnebijeenkomst van het ERC met naast hen de symbolisch gereserveerde stoel voor de gevangen gezette partijleider Oriol Junqueras, ex-vice-premier van de regering Puigdemont

Wat de peilingen echter niet hadden zien aankomen, was dat Junts per Catalunya uiteindelijk meer stemmen zou binnenhalen dan het ERC. De bewegingsvrijheid van Puigdemont in het inspirerende Brusselse groen (de campagnefoto’s en -video’s werden in het Zoniënwoud geschoten) wogen uiteindelijk zwaarder door dan het martelaarschap van ERC kopstuk Oriol Junqueras, achter Madrileense tralies, die daardoor geen campagne kon voeren. O ironie ! Het Spaanse kiessysteem dat de Partido Popular dankzij de rurale regio’s altijd van een gegarandeerd zetelaantal voorziet, heeft in Catalonië voor een republikeinse meerderheid gezorgd. Het is vooral in het dun bevolkte Catalaanse binnenland dat de independentistas hun slag hebben geslaan. Daar is het door het systeem immers gemakkelijker om zetels binnen te halen. De hardliners van het CUP leden net zoals de partij aan de andere kant van het politieke spectrum, de Partido Popular, zwaar verlies. Toch hebben ze met hun 4 zetels opnieuw de sleutel in handen voor een separatistische meerderheid. De partij heeft tijdens de verkiezingscampagne echter verschillende keren herhaald dat ze geen gedoogsteun meer zullen geven aan een regering die niet voor de unilaterale onafhankelijkheid gaat.

Aan de constitutionele kant haalde voor het eerst sinds de terugkeer naar de democratie een niet-nationalistische partij de eindoverwinning binnen zowel qua aantal zetels als aantal stemmen. Het sociaal-liberale Ciudadanos, dat door het Catalaanse separatisme werd grootgemaakt, monopoliseerde met een discours à la Emmanuel Macron het kamp van de unionisten. Hun stemmenwinst behaalden ze zowel bij linkse als rechtse kiezers. Vooral de Partido Popular werd leeggeplunderd wat in de toekomst zeer waarschijnlijk ook zal afstralen op de rest van Spanje. Op de PP verschijnen er meer en meer roestplekken die door Ciudadanos dreigen te worden opgevuld. Lijsttrekker en hartenmeisje Inés Arrimadas heeft zoals zoveel Catalanen in de periferie van Barcelona Andalusische origines, looks and brains en overtuigingstalent. Tijdens de campagne werden de Peruviaanse schrijver Mario Vargas Llosa opgevoerd en de ex- eerste minister van Frankrijk en Catalaan van oorsprong: Manuel Valls. Beiden zijn links noch rechts maar zowel links als rechts. Helemaal Ciudadanos. Pragmatiek en een dosis opportunisme voor de prijs van één. Toch volstaat de verkiezingsoverwinning niet om een regering te vormen door de magere resultaten van de andere unionistische partijen. De socialisten konden voor het eerst sinds lang de schade beperken maar het resultaat viel toch enkele zetels minder uit dan verwacht. Lijsttrekker Miquel Iceta zag zichzelf tijdens de campagne al als nieuwe minister-president en beloofde om de politici tegen wie een gerechtelijk onderzoek loopt gratie te verlenen. Hierin werd hij onmiddellijk teruggefloten door de nationale afdeling van de partij. De Partido Popular is nooit een knaller geweest in Catalonië maar nu is de partij helemaal herleid tot de marginaliteit met nog slechts 3 zetels. CatComú-Podem, de Catalaanse afdeling van het nieuw-linkse Podemos, is de enige partij die in de aanloop naar de verkiezingen zich afzette tegen zowel grondwetsartikel 155 als de unilaterale onafhankelijkheidsverklaring. In deze surrealistische stemronde ging het niet over sociaal-economische maar emotionele vraagstukken waardoor een groot deel van het Indignados electoraat dit keer zijn stem heeft gegeven aan een andere partij.

Inés Arrimadas met het nu al legendarische Catalonië-Spanje-Europa hartje

Tijdens een verkiezingsmeeting van de PP in Girona zei de federale vice-premier Soraya Sáenz de Santamaría vorige week, met de hete adem van Ciudadanos in de nek, dat stemmen op de Partido Popular dé garantie is om het separatisme verder te liquideren. Volgens haar had Mariano Rajoy het ERC en de partij van Puigdemont onthoofd. Haar discours was voor de independentistas een nieuw argument dat aantoont dat er in Spanje geen scheiding van machten is. Minder dan een week later blijkt opnieuw dat de PP in een andere realiteit leeft. Het merk “Puigdemont” is efficiënter gebleken dan voorspeld net zoals het bedenkelijke voorarrest van de onafhankelijkheidsleiders averechts heeft gewerkt. Het onafhankelijkheidsblok in de Catalaanse politiek zal niet overwonnen worden door decreten zoals artikel 155 en het Hooggerechtshof. Het separatisme kan enkel van antwoord worden gediend door politiek te bedrijven. De drie afscheidingsgezinde partijen daarentegen moeten inzien dat ze niet opnieuw dezelfde fout mogen maken door te acteren tegen de wil van de andere helft van de Catalanen in. Bovendien is geen enkele van de drie er in geslaagd om Ciudadanos te verslaan als grootste partij. Er is ook geen duidelijk afgeleide grens tussen de pro- en contra afscheidingsaanhangers. Anders zouden zowel de stemmers van het ERC en Junts per Catalunya eensgezind 100% pro afscheiding zijn. Ondertussen blijkt Rajoy opnieuw niet in staat tot zelfkritiek, blijft hij zich vastklampen aan de grondwet en het gerecht en weigert hij de uitgestoken hand van Carles Puigdemont voor een verkennend gesprek op buitenlandse bodem. Puigdemont verkondigde vandaag ook dat koning Felipe morgen in zijn kersttoespraak zijn fout van 3 oktober kan goedmaken. Toen sprak de koning in een uitzonderlijke speech op radio en tv harde taal tegen het referendum in plaats van zich boven de politiek te zetten en aan te sturen op dialoog en verzoening. Benieuwd of koning Felipe VI zichzelf morgen van meer dan een eervolle vermelding verzekert in de geschiedenisboeken.

 

Waarom de Europese koerswijziging van Puigdemont er geen is

In een interview met de Israëlische televisie uitte de afgezette Catalaanse minister-president Carles Puigdemont vorige week zijn twijfels over de werking van de Europese Unie. Hij noemde de Unie vlakaf een vereniging van decadente en voorbijgestreefde landen waar slechts een minderheid aan de touwtjes trekt in dienst van bedenkelijke economische belangen. Puigdemont opperde dat de Catalanen, in het geval van onafhankelijkheid, zich in een referendum zouden moeten kunnen uitspreken of ze nog bij de EU willen behoren en onder welke voorwaarden. Volgens Puigdemont wil een deel van het Catalaanse volk misschien niet langer deel uitmaken van een EU die geen aanstoot neemt aan de schending van democratische rechten in een deel van haar grondgebied omdat een post-franquistisch, rechts systeem daar baat bij heeft.

Zowel aan de linker- als aan de rechterzijde bombardeerden de unionistische Spaanse pers en sommige politici hem tot een nukkig kind dat zich tot het populistisch euroscepticisme van de Farage, Le Pen en Wilders strekking heeft bekeerd omdat Brussel wegkijkt van de Catalaans-Spaanse crisis. Wat zijn critici echter verzwijgen is dat Puigdemont naar eigen zeggen een voorstander blijft van de EU en tot het uiterste wil streven naar een meer geïntegreerd democratisch Europa met meer zeggenschap voor de burgers en minder voor de staten. Dat is volgens hem de ware spirit van de Europese Unie. Niet alleen de Catalanen hebben motieven om de EU te bekritiseren. Ook de andere Europese burgers kunnen zich vragen stellen bij de lessen in democratie die Europa spelt aan landen zoals China, Turkije en enkele recente Oost-Europese lidstaten terwijl in Spanje de nationale regering een repressieve draai geeft aan fundamentele burgerrechten.

Puigdemont doet aan sightseeing in Brugge met de internationale pers in zijn zog. Gratis citymarketing voor de dienst van toerisme zonder bezoek aan het Europacollege waar de Europese elite van morgen wordt gevormd.

De voorgangers van Puigdemont aan het hoofd van de Catalaanse regering verschoven de laatste twee decennia het (slachtoffer)discours achtereenvolgens van “Spanje begrijpt ons niet” naar “Spanje berooft ons”, “Spanje onderdrukt ons” en “Spanje valt ons aan”. Topstrateeg Puigdemont is met zijn journalistieke achtergrond een meester in debatten aanzwengelen door ten gepaste tijde balonnetjes op te laten. Zijn eurokritische uitspraken kaderen in het sensibiliseren van de internationale gemeenschap en in de electorale campagne voor de vervroegde Catalaanse verkiezingen van 21 december. Op 7 december staat er eerst nog een grote Catalaanse betoging op het programma in Brussel. De twee burgerverenigingen ANC en Omnium, die de optocht organiseren, kunnen weliswaar een indrukwekkend curriculum voorleggen als het op mobiliseren van mensenmassa’s aankomt, wat verbale opjutterij van de Catalaanse leider “in ballingschap” is altijd welkom. 6 en 8 december zijn in Spanje feestdagen waardoor veel scholen op 7 december de brug maken. Er mag verwacht worden dat onder de slogan “Omplim Brussel·les” (“We nemen Brussel in”) duizenden Catalanen met kroost een Brusselse citytrip zullen aanwenden om het nuttige aan het aangename te paren. De bedoeling van de manifestatie is om voor de ogen van heel Europa het reactionaire beleid van de Spaanse regering af te wijzen en steun te betuigen aan de gevangen gezette Catalaanse regeringsleden , de leiders van ANC en Omnium die ook achter de tralies zitten, en Puigdemont en de overige naar Brussel gevluchte ministers.

Catalaanse onafhankelijkheidsbetoging in Brussel

 

Het valt erg te betwijfelen of de Catalaanse mars op Brussel de Europese machthebbers zal overhalen om toch Rajoy op de vingers te tikken. Enkel mocht er in Catalonië risico zijn op rebellie met financiële en economische chaos tot gevolg zou Europa tussenkomen. Bovendien is de Partido Popular met dank aan wijlen Wilfried Martens een prominent lid van de Europese Volkspartij, de politieke familie van conservatieve en christendemocratische partijen. Het is de grootste politieke fractie in het Europees Parlement. Ook de illustere Italiaanse Forza Italia van Berlusconi en het Hongaarse Fidesz van Victor Orban zitten onder hetzelfde dak. Dit soort duistere machtsspelletjes en –verhoudingen boven het hoofd van de Europese burger stelt Puigdemont in vraag. Wat Madrid en Brussel niet inzien, is dat de wind die de onafhankelijkheidsbeweging in de zeilen heeft niet alleen voortspruit uit gekrenkte Catalaanse eigenheid. Het is ook een voortzetting van de Indignado beweging die in Spanje ontstond in 2011 uit onvrede met de nationale instellingen, institutionele corruptie, het electoraal systeem en een verouderde grondwet die aan herziening toe is. Dat is op lange termijn een tikkende tijdbom in de schoot van vooral de Partido Popular.