Vindt Catalonië een uitgang in het stemhokje ?

De Catalanen mogen op Valentijnsdag  vroeger dan voorzien nog eens de vertegenwoordigers van hun regionale parlement kiezen. Veel liefdesverklaringen vielen er tijdens de campagne niet te bespeuren. Wel racune en verwijten. De aanleiding van de tweede vervroegde verkiezingen op een rij is even absurd als miljoenen Catalanen naar het stemlokaal roepen tijdens de derde Covid-19 pandemiegolf. Bepalen de sociaal-economische hangijzers die corona heeft veroorzaakt de kiescampagne of staat de ontspoorde trein tussen Barcelona en Madrid weer centraal ?

Wat als ?

Het had allemaal anders kunnen lopen als gewezen oppositieleider Mariano Rajoy, van de conservatieve Partido Popular, in 2010 niet met een stapel handtekeningen onder de arm naar het Grondwettelijk Hof was gestapt. Toen verklaarden 12 gepolitiseerde rechters het Catalaanse statuut nietig. In 2005 deelden zowel in Barcelona als in Madrid de socialisten de lakens uit en keurden het Catalaanse en het federale parlement een van de Catalaanse verzuchtingen goed. De erkenning van Spanje als plurinationale staat en Catalonië als natie. De Partido Popular, die alles liever houdt zoals het is en diversiteit niet hoog in het vaandel voert, vond dit discriminerend voor de rest van Spanje.

Het bracht een gigantische politieke mobilisatie in Catalonië op gang. Onder leiding van de burgerplatformen Òmnium en ANC groeide de viering van La Díada (Catalaanse feestdag)  in  Barcelona uit tot een jaarlijkse miljoenenbijkomst waarin een onafhankelijkheidsreferendum werd geëist. Omdat Madrid zich negationistisch bleef opstellen besloot de regionale gematigd conservatieve partij CiU ook zijn wagon aan te haken aan de voortdurend langere independencia trein. Daarbij was een scheut opportunisme gemoeid want de toenmalige regeringspartij van Artur Mas stond onder zware druk door ingrijpende besparingen in openbare voorzieningen en corruptieschandalen rond zijn partij.  

Het huwelijk tussen de centrumrechtse (Convergencia Democrática de Catalunya) en de christendemocratische (Unión Democrática de Catalunya) partners van de CiU liep op de klippen en de CDC vertakking trok eind 2015 naar de kiezer met een gelegenheidskartel met het linksrepublikeinse ERC en een amalgaam van separatistische organisaties. Doel: het proces naar de onafhankelijkheid op de rails zetten met om te beginnen een referendum. Carles Puigdemont ruilde zijn burgemeesterstoel van Girona in voor die van de minister-president van de Catalaanse regering. Anderhalf jaar later werd Catalonië enkele weken wereldnieuws en kreeg het gerecht opnieuw het laatste woord in het politieke conflict. De Catalaanse politieke verantwoordelijken trokken in ballingschap naar het buitenland of werden in Spanje achter de tralies gezet.

Absurdisme 

Sindsdien is Catalonië politiek nog meer versnipperd. De Convergencia Democrática de Catalunya is ondertussen ook niet meer en leeft verder in Junts Per Catalunya en het veel kleinere PDeCAT. Na de vervroegde verkiezingen van december 2017 volgde Quim Torra de naar Waterloo gevluchte Carles Puigdemont op. Onder Torra, een purititeinse nationalist met nauwelijks politieke ervaring en Puigdemont volgeling, werd er weinig geregeerd. De coalitiepartners ERC en Junts Per Catalunya lagen voordurend overhoop en Torra zelf is de aanleiding dat de Catalanen weer moeten gaan stemmen. Hij werd uit zijn ambt ontzet nadat hij had geweigerd om tijdens de campagne van de laatste nationale verkiezingen pancartes voor de politieke gevangenen van de gevel van het gebouw van de Catalaanse regering te verwijderen. De Kiescommissie vond dit onpartijdig.

De Catalaanse regering wilde de verkiezingen verplaatsen naar eind mei omwille van de derde coronagolf maar werd teruggefloten door het Catalaanse Hooggerechtshof. De nationalisten zien hierin opnieuw de hand van Madrid net zoals in de transfer van de Catalaanse socialist Salvador Illa van de nationale regering naar het lijsttrekkerschap van de socialisten voor de Catalaanse verkiezingen. Tot eind januari was Illa de minister van Volksgezondheid in de linkse coalitieregering van premier Pedro Sánchez. Jawel, een minister van Volksgezondheid die in volle pandemie het schip verlaat wegens electorale belangen. Illa was daarom tijdens de kiescampagne vijand nummer 1 van de andere partijen. Sánchez zijn plan om op die manier het politieke centrum in Catalonië te herbevolken lijkt volgens de peilingen te lukken. We mogen ons verwachten aan een nek-aan-nek race tussen de socialisten, Junts per Catalunya en ERC.

Door de pandemie hebben duizenden burgers die zijn opgeroepen om in stembureaus te zetelen bezwaren aangevoerd, verschillende gemeenten organiseerden oefeningen in de kieslokalen om alles veilig te laten verlopen en een record aantal kiezers heeft al via de post gestemd. Volgens de peilingen zal door de besmettingsvrees de opkomst bij deze verkiezingen veel lager uitvallen dan normaal. Uitgerekend Salvador Illa, de ex-minister van Volksgezondheid, vond het als enige kandidaat niet nodig om voor het laatste lijsttrekkersdebat op de Catalaanse TV een PCR sneltest te laten afnemen. Illa werd door de andere partijen getrakteerd op verdachtmakingen alsof hij op zijn kabinet in Madrid zich al hebben laten vaccineren.

In Catalonië geldt er niet alleen een avondklok tussen 22u en 6u maar is ook de bewegingsvrijheid al weken beperkt. Eerst mocht je niet buiten je eigen gemeente zonder geldige reden, sinds vorige week mag je al tot de grenzen van je kanton. Net voor aanvang van de kiescampagne kwam de Catalaanse regering met een uitzondering op de proppen. Omdat ze het als een fundamenteel recht beschouwt voor de kiezers om zich goed te informeren, mocht je wel verkiezingsmeetings bijwonen. Ook de gevangen gezette politici mochten mee campagne voeren maar moesten ‘s avonds wel terug naar de gevangenis. Een versoepeling van hun gevangenisregime dat al eerder regionaal werd goedgekeurd maar door het nationale Hooggerechtshof werd teruggefloten. Een pingpong partij zonder einde.

• 

• 

• 

Lantaarnpaal campagne met een banneling en gevangenen

Veel geblaat, weinig wol

Mochten de independentistas weer voldoende zetels halen om samen een regering te vormen, heeft de kiescampagne alleszins niet verduidelijkt hoe ze samen opnieuw door een deur kunnen. Oriol Junqueras, de tot een lange gevangenisstraf veroordeelde leider van het linkse ERC en ex-vice-president van Puigdemonts regering, herinnerde er nog maar eens aan dat zijn partij in zijn 90 jarige geschiedenis nooit corruptiezaken heeft gekend zoals in het ter ziele gegane CiU van Puigdemont, de Partido Popular en de socialisten. Het was een steek richting Laura Borrás, de lijsttrekster van Puigdemonts partij Junts per Catalunya. Zij wordt verdacht van fraude, valsheid in geschrifte en verduistering van openbaar geld.

En wat met de steun van ERC aan de nationale regering van Pedro Sánchez in de hoop om daarmee een vruchtbare dialoog op gang te brengen tussen Catalonië en Madrid ? Junts blijft radicaal zweren bij het proces richting onafhankelijkheid. Over één ding zijn alle pro-independencia partijen het wel eens: met de socialisten wordt er niet samengeregeerd. Catalans per la indepèndencia, een organisatie van ex-leden van de Assemblea Nacional Catalana (ANC), slaagde er afgelopen week in om Junts per Catalunya, ERC, het anti-kapitalistische CUP en PDeCAT een verklaring te laten ondertekenen waarin ze beloven om niet toe te treden tot een coalitie met de socialistische partij. Een cordon sanitaire rond een sociaal-democratische partij. Het is eens iets anders.

Over de aanpak van de sociaal-economische nevenverschijnselen van de coronacrisis kwamen de Catalaanse kiezers weinig concreets te weten. Investeringen in de gezondheidszorg, (tijdelijke) werkloosheid, jongeren met mentale problemen, kleine bedrijven die moeite hebben om te overleven, een herziening van het toeristisch model, betaalbare woningen, onderwijs,… Iedereen erkende dat het problemen zijn die moeten worden aangepakt maar hoe dat zal gebeuren blijft in het duister tasten.

Volgens de peilingen zal het extreemrechtse Vox onder andere daardoor zijn intrede doen in het Catalaanse parlement. De partij zou meteen meer zetels binnenhalen dan de Partido Popular omdat het de kiezers verleidt die het discours van de independentistas spuugzat zijn en zich in de steek gelaten voelen door het systeem. Ook de partij aan de andere kant van het spectrum, het CUP, stijgt in de enquêtes.

Wie heeft er zich het meest in de voet geschoten sinds het Catalaans referendum ?

Voor de tweede keer in twee jaar tijd heeft Catalonië een legioen oproerpolitie van de Guardia Civil en de Policia Nacional over de vloer. Deze keer niet om de Catalanen het stemmen te beletten tijdens een onafhankelijkheidsreferendum maar om een oogje in het zeil te houden na de juridische uitkomst van het referendum. 14 oktober 2019 staat vanaf nu in de annalen gegrift als de dag dat enkele Spaanse rechters een politieke twist nog meer in de richting van de loopgraven duwden. De vraag is wie er het meest schade heeft opgelopen de afgelopen twee jaar. De Spaanse reputatie of de Catalaanse zaak ?

Zijn de zware gevangenisstraffen die het Spaanse Hooggerechtshof gisteren heeft uitgesproken tegen de politici van de vorige Catalaanse deelregering en twee burgerleiders te wijten aan Catalaanse naïviteit, politieke onmacht of ijdele hoop in steun en sympathie van de EU ? De frontale botsing met de conservatieve, Spaans-nationalistische kaste was voorspelbaar voor wie de Spaanse geschiedenis een beetje kent. De in de Franco dictatuur gewortelde elite heeft zichzelf goed bediend in de grondwet van 1978 en duldt geen territoriale dissidentie.

Daar ligt een van de kiemen van de Catalaanse crisis. Als de Spaanse grondwet niet wordt herschreven en gemoderniseerd en er niet snel een nieuwe politieke klasse opstaat, zijn Madrid en Barcelona nog heel ver van huis in het oplossen van hun aanvaring. In de politiek is er conflict nodig om tot een consensus te komen. Politici die niet in staat zijn om te praten met bewindslieden die een andere mening zijn toegedaan, hoeven die politici niet voor de rechtbank te dagen. Daarmee los je geen politieke problemen op maar creëer je er alleen maar bij.

Met mateloze ergernis las ik in bepaalde buitenlandse krantenartikels de opmerking dat het Spaans gerecht onafhankelijk is zoals het een democratie betaamt. Graag zou ik die commentators het boek “El Secuestro de la Justicia” (“De Ontvoering van de Justitie”) aanraden van de ex-woordvoerder van Juezas y Jueces para la Democracia (een van de Spaanse beroepsverenigingen van rechters en magistraten) Joaquim Bosch en Ignacio Escolar, de hoofdredacteur van de Spaanse online krant eldiario.es. Hierin wordt o.a. haarfijn uitgelegd hoe politieke partijen in Spanje uit eigenbelang justitie voor hun kar spannen. Het Hooggerechtshof en het Constitutioneel Hof verdedigen niet alleen de wet maar ook de macht. 

Zoals tijdens het afgelopen proces herhaaldelijk aan de kaak werd gesteld door binnenlandse en buitenlandse juristen en Amnesty International probeerde het Hof te expliciet de rechtsgang te orkestreren. Het lag op voorhand vast dat Spanje een keihard voorbeeld wilde stellen om de Catalaanse opstand de kop in te drukken. Een oplossing die enkel op heel korte termijn werkt en een finaal verdict dat weinig overeenstemt met de ware feiten. Ook al zagen de rechters uiteindelijk in dat de zware insinuaties van rebellie, terrorisme en staatsgreep onmogelijk konden hard worden gemaakt. Vreemd trouwens dat dit al drie dagen voor het verdict via een lek in het Hooggerechtshof bij de media was geraakt. Justitie kan geen oplossing bieden voor de Catalaanse verzuchtingen en zal dat ook nooit kunnen.

Nu ligt de bal zogezegd weer in het kamp van de politici. Aan de separatistische kant van Catalonië prediken de president in ballingschap, Puigdemont, en de feitelijke president Torra met hun centrum-rechtse PDeCAT idealisme en hersenschimmen. De linkse republikeinen van het ERC, van de tot 13 jaar cel veroordeelde ex-vicepresident Oriol Junqueras, praten inmiddels Realpolitik taal. Het kleine, extreem-linkse CUP kijkt met de mond vol tanden toe hoe de Catalaanse hoofdrolspelers niet meer door één deur kunnen. Afwachten of het verdict van het Hooggerechtshof nieuwe zuurstof kan aanvoeren.

Aan de kant van de Spaanse regering schiet uittredend socialistisch premier Pedro Sanchez in een electorale kameleonkramp na een periode van voorzichtige verzoening. Op 10 november moet Spanje weer naar de stembus omdat Sanchez niet in staat was om een linkse regering op de been te brengen met Unidos Podemos. Sanchez slaat daarom al enkele weken taal uit die ruikt naar de rechtse partijen Partido Popular en Ciudadanos. Wie weet heeft hij volgende maand rechts nodig om een coalitie te vormen ? Volgens Sanchez is het Catalaanse separatisme volledig mislukt en heeft de eenheid van Spanje voorrang op alles. De monarchie is de garantie op sociale stabiliteit. Hiermee stuit hij een groot deel van zijn links electoraat tegen de borst.

Dringend gezocht: een nieuwe politieke klasse die democratie, vrijheid en gerechtigheid niet verwart met partijpolitieke belangen en macht.

Het Puigdemont vergeetput parcours

Mocht de voormalige Catalaanse minister-president op 27 oktober 2017 vervroegde verkiezingen hebben afgekondigd i.p.v. de onafhankelijkheid dan zou de wereld er nu helemaal anders uit zien voor hem en zijn toenmalige regering. Na bemiddelingswerk van de Baskische premier draaide Carles Puigdemont op het laatste nippertje zijn kar onder druk van de straat en een portie naïviteit. Zijn regering onderschatte schromelijk de genadeloosheid van het Spaanse staatsapparaat en verkeerde in de waan dat de EU begrip zou tonen.

De aanpak van de post-referendum weken verdeelt nog altijd Catalonië, ook binnen de separatistische beweging. Vanuit zijn ballingsoord in Waterloo probeert Puigdemont sindsdien politiek relevant te blijven en de Catalaanse zaak onder de internationale radar te houden. Dan is er geen beter platform denkbaar dan een zitje veroveren in de navel van de EU, het Europees Parlement. Als het van de Spaanse Centrale Kiescommissie zou hebben afgehangen, hadden Puigdemont en zijn ex-ministers Toni Comín en Clara Ponsatí niet kunnen deelnemen aan de voorbije Europese verkiezingen.

Uitgerekend de dag na de vervroegde nationale parlementsverkiezingen van 28 april besloot de Kiescommissie om hen uit te sluiten van de Europese kieslijsten. De commissie oordeelde dat ze door hun vrijwillige ballingschap in het buitenland zich niet konden verkiesbaar stellen op de Spaanse verkiezingslijsten. Omdat zowel de president als de vice-president en nog twee andere leden van de commissie wel vonden dat de drie mochten deelnemen, rees de indruk van een politiek gemotiveerde, snel in mekaar gebokste uitspraak.

Volgens verschillende Spaanse rechtsgeleerden volgden de leden van de Commissie niet scupuleus de letter van de wet. Geen enkele Spaans wetsartikel verbiedt expliciet het recht verkiezingskandidaat te zijn. In geval van twijfel gelden de fundamentele burgerrechten en basisregels van de democratie. Waarom mocht ex-minister Lluís Puig dan wel deelnemen aan de afgelopen Spaanse parlementsverkiezingen en Clara Ponsatí aan de gemeenteraadsverkiezingen ? Waarom was er helemaal geen bezwaar toen ze op de lijsten stonden van de vervroegde regionale verkiezingen in Catalonië van 21 december 2017 ?

Omdat niemand een bezwaar had ingediend. Dat was wel het geval voor de Europese verkiezingen. Die klacht kwam er van de moraalridders van de onlosmakelijkheid van de Spaanse unie, de politieke partijen Ciudadanos en de Partido Popular. Uit angst voor het Europees podium dat Puigdemont en co dreigden te veroveren ? Dan moeten ze op 17 juni eerst in Madrid de eed komen afleggen wat hun onmiddellijke arrestatie zou betekenen. Of vrezen de PP en Ciudadanos dat er hiervoor een juridische omweg bestaat ?

Het deed denken aan de klacht van de Partido Popular, negen jaar geleden, tegen het Statuut dat Catalonië van meer autonomie voorzag. Een politieke nederlaag laten rechttrekken door een rechtbank die meewerkt. De conservatieven slaagden er toen in om een afgezwakte versie van het Statuut door het Grondwettelijk Hof te krijgen. Het begin van de separatische lente in Catalonië.

Gonzalo Boye, de advocaat van Puigdemont, ging in beroep tegen de beslissing van de Kiescommissie en na een partij pingpong tussen een Madrileense administratieve rechtbank en het Hooggerechtshof mochten de drie toch deelnemen aan de verkiezingen. Puigdemont en Comín werden met meer dan een miljoen stemmen verkozen op de lijst Lliures per Europa (Vrijheid voor Europa). Vraag is hoe ze ooit hun zetel zullen opnemen in het Europees Parlement. Ze moeten niet alleen op 17 juni de eed afleggen in Madrid, ook de Spaanse diplomatieke tentakels willen Puigdemont de vergeetput induwen.

Toen Comín en Puigdemont zich vorige week aanboden aan het Europees Parlementsgebouw, om hun voorlopige accreditatie op te halen, mochten ze niet binnenkomen in tegenstelling tot andere Spaanse verkozenen. Hun advocaten dienden prompt een klacht in bij parlementsvoorzitter Antonio Tajani. Niet ontoevallig kwam de volgende dag het nieuws dat op vraag van de fractieleiders van PP, Ciudadanos en PSOE (Spaanse socialisten) de accreditaties van de Spaanse Europarlementsleden werden opgeschort tot de definitieve bekendmaking van de parlementsleden.

Met andere woorden: het schaamteloze kat en muis spel gaat verder. Wordt vervolgd in een of andere rechtbank.

Het proces van de aangebrande Catalaanse aardappel

Dinsdag begon in Spanje voor de ene het lang verwachte proces van de eeuw, voor de andere de juridische farce van de eeuw. Negen van de niet in ballingschap getrokken leden van de afgezette Catalaanse regering, de ex-voorzitster van het Catalaanse parlement en de leiders van de burgerplatformen ANC en Òmnium Cultural staan in Madrid terecht voor het onafhankelijkheidsreferendum van 1 oktober 2017. Wat ook over een drietal maanden de uitkomst van deze juridische heksenjacht moge zijn: de ontmijning van het conflict tussen Catalonië en Madrid moet via politieke weg gebeuren.  

De beklaagden hebben nooit onder stoelen of banken gestoken dat hun eindbestemming het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg is. Daarvoor moet eerst de volledige rechtsgang in Spanje worden doorlopen. Dat is de reden waarom vier van de Catalaanse politici in voorhechtenis in december een hongerstaking begonnen. Hun advocaten beschuldigden het Spaanse Grondwettelijk Hof van vertragingsmechanismen in het behandelen van hun bezwaren. De nul op het request die het Spaanse Hooggerechtshof achtereenvolgens kreeg van België, Schotland, Zwitserland en Duitsland, stemt de beschuldigden optimistisch.

Alle vier deze landen verlenen onderdak aan gevluchte Catalaanse politici, activisten en artiesten. De lokale rechtbanken wezen een voor een het verzoek voor uitlevering wegens rebellie van de hand. Ook zo’n 130 hoogleraars Strafrecht en Pascual Sala, ex-voorzitter van het Spaanse Hooggerechtshof, vinden dat de beklaagden niet in beschuldiging kunnen worden gesteld van rebellie omdat er geen geweld werd gebruikt. De spitsvondige aanklacht van rebellie, opruiing, misbruik van overheidsgeld en ongehoorzaamheid is een recept dat op politiek niveau werd bekokstoofd. Een gekleurd oordeel over wetsartikels door conservatief gezinde onderzoeksrechters i.p.v. een letterlijke interpretatie van de wet.

In september kregen de onlinekranten El Món en El Diario inkijk in het intranet forum van de Algemene Raad van de Rechterlijke Macht van de Spaanse magistratuur. De toon van bepaalde rechters op het forum loog er niet om. “Separatisten zijn fascisten, de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging is een virus, Catalanen die opkomen voor een eigen staat zijn extremisten en criminelen, de nationalistische leiders zijn coupplegers en nazi’s”. De weigering van buitenlandse rechters om Puigdemont en co uit te leveren aan Spanje trapte ook op lange behoudsgezinde tenen. Een zoveelste bewijs dat een eerlijk proces onwaarschijnlijk is. Om dat in te zien hoef je geen rechten te hebben gestudeerd. Alleen al de lange voorhechtenis van de beklaagden spreekt boekdelen.

Op politiek niveau weet de socialistische premier Pedro Sánchez zich geen raad met de hete Catalaanse aardappel die voorganger Rajoy voortdurend te lang voor zich uit had geschoven. Met de hete adem van de reactionaire, rechtse oppositie in de nek is de aardappel ondertussen pikzwart aangebrand. De patriottische lente van Trump inspireert ook de Partido Popular, Ciudadanos en Vox. Tijdens de Republikeinse Conventie voor de laatste presidentsverkiezingen riepen er netjes uitziende vrouwen en mannen in koor “Lock her up” naar aanleiding van het e-mail schandaal van Hillary Clinton. Dezelfde symptomen duiken op bij de Spaanse rechterzijde. Er mogen ongegeneerd facistoïde krachtttermen worden gespuid en rode lijnen overschreden.

De afgelopen regionale verkiezingen in Andalusië bewezen dat het loont om instincten en angsten te bespelen, de Catalaanse nationalisten te demoniseren en leugens rond te strooien. Veel progressieve kiezers bleven gedemoraliseerd thuis en de Partido Popular en Ciudadanos konden er een coalitie vormen met de steun van het extreem-rechtse Vox. De drie partijen hadden hiervoor alleen maar hun mantra “verraders, Spanje redden en coupplegers” moeten aanhouden. Fake news in de Spaanse context. Vooral valse Messias Pablo Casado weet van geen ophouden.

Van zodra zijn partij Partido Popular in de federale regering weer aan de touwtjes mag trekken, belooft de PP voorzitter om het fameuze wetsartikel 155 te wijzigen zodat Catalonië voor onbepaalde tijd zijn autonomie kan verliezen. Zo is er tijd zat om de opstandige regio grondig te ontluizen van nationalisten en subjectieve TV- en radiostations. Ook het Catalaanse onderwijs moet in naam van de vaderlandsliefde worden aangepakt. Als het van Vox afhangt, moeten zelfs regionale partijen worden afgeschaft net zoals de regiones autonomas (deelstaten).

Vorige week ondernam de socialistische minderheidsregering van Pedro Sánchez een ultieme poging om zijn begroting door het parlement te krijgen. Daarvoor had het de steun nodig van de Catalaanse nationalisten. Hij stelde voor om een nieuwe dialoog tussen Barcelona en Madrid op te starten met de hulp van een bemiddelaar. Dit plan liep al na enkele dagen op de klippen met gevolg dat de Spanjaarden op 28 april weer naar de stembus moeten. Toch besloten de PP, Ciudadanos en Vox om afgelopen zondag een unionistische betoging te organiseren in Madrid. Ze vonden het godgeklaagd dat premier Sánchez zich zondig had gemaakt aan hoogverraad, onderwerping en vernedering.

Als Pablo Casado werkelijk zijn gecontesteerde master in de rechten heeft behaald, zou hij moeten weten dat er alleen sprake kan zijn van hoogverraad in een conflictsituatie met een buitenlandse natie. Dat is Catalonië niet. Zulke hoogdravende beschuldigingen aan het regeringshoofd zijn bovendien wettelijk strafbaar. Eindelijk was er vanuit Madrid nog eens een voorzichtige poging om de breuk met Catalonië te lijmen na het jarenlange immobilisme van Mariano Rajoy zijn regering. Als je de branie hebt om dat als hoogverraad te bestempelen, is het omdat het je politiek uitkomt dat er chaos is. Verdeel en heers strategie.

Wanneer beelden luider spreken dan woorden. Oriol Junqueras (rechts vooraan) negeert de begroeting van Quim Torra.

De verstandhouding tussen de drie grote rechtse partijen staat in schril contrast met de discripantie binnen de Catalaanse regering. Het pragmatisme van het linkse ERC van ex vice-president Oriol Junqueras botst met het idealisme van het centrumrechtse PDeCAT/JxCat van Carles Puigdemont. Dit werd op de eerste dag van het proces nog eens pijnlijk duidelijk gemaakt toen Quim Torra de beklaagdenbank begroette. De huidige Catalaanse president en partijgenoot van Puigdemont werd ostentatief genegeerd door Junqueras. De ideologische tegenstellingen doen denken aan de Monty Python film The Life of Brian waarin de strategieënoorlog tussen the Judean People’s Front, the People’s Front of Judea and the Judean People’s Popular Front een gemeenschappelijk blok tegen Rome verhinderde.

In oktober lanceerden Puigdemont en Torra daarom de Crida Nacional per la Republica, een adviesgevend orgaan dat zal worden opgeheven wanneer Catalonië een onafhankelijke republiek is. La Crida heeft drie hoofddoelen: de rechtvaardiging van het resultaat van het referendum op 1 oktober 2017 met als gevolg de (symbolische) onafhankelijkheidsverklaring van 27 oktober ; de instandhouding van de unilaterale weg naar onafhankelijkheid als Spanje zijn koers niet wil wijzigen en het herstel van de regering van Carles Puigdemont. Voorlopig heeft enkel de partij van Torra en Puigdemont zich bij La Crida aangesloten. ERC en CUP (extreem links) weigeren. Afwachten of de uitkomst van het proces van de eeuw hier verandering in brengt.

Tachtig procent van de Catalanen wil zich in een referendum kunnen uitspreken over al dan niet onafhankelijkheid. Alle dialoog weigeren of op de lange baan schuiven, werkt contraproductief. De regering in Madrid mag nog 10x de Guardia Civil en Policia Nacional op de Catalanen afsturen voor een knokpartij zoals op 1 oktober 2017. Het zal geen sikkepit veranderen aan de overtuiging van de independentistas. Ook artikel 155 niet. Het levert alleen maar meer afkeer op voor de agressor en doet het Catalaanse onafhankelijkheidselectoraat groeien. Net zoals de repressieve taal van de rechtse partijen Partido Popular, Ciudadanos en Vox het geheel van het conflict groter heeft gemaakt dan de som van de delen. De vertoning in de rechtbank in Madrid is de kroniek van het rechtse deel van Spanje dat niet in staat is om te luisteren en in de spiegel naar zichzelf te kijken. Of met de woorden van Oriol Junqueras die gisteren voor de rechter het woord mocht nemen: “als ik te gepassioneerd antwoord, is dat omdat ik 1,5 jaar niet kon spreken”.

Waarom de Catalaanse crisis veel meer is dan een nationalistisch conflict

Toen exact een jaar geleden de Catalaanse regering de onafhankelijkheid uitriep was het ondenkbaar dat twee van de hoofdrolspelers in de politieke crisis tussen Madrid en Barcelona ondertussen voltooid verleden tijd zouden zijn. Al even ondenkbaar was het dat een meerderheid van het Spaanse parlement ondertussen zou hebben ingestemd om het lichaam van Franco uit zijn mausoleum te lichten.

Rots in de branding van de overandelijkheid der dingen Mariano Rajoy en zijn vice-premier en rechterhand Soraya Sáenz de Santamaría trokken in de zomer de deur van de politiek achter zich dicht. Het Partido Popular regeringschip liep begin juni op de klippen nadat de socialistische PSOE een motie van wantrouwen won in het parlement. De aanleiding was een rechterlijke uitspraak in een van de vele corruptieschandalen rond de PP. Toen Pedro Sánchez de eed aflegde als nieuwe premier bij koning Felipe deed hij dat zonder zijn hand op de bijbel te leggen. We zouden bijna durven spreken van een daad van republikeinse rebellie.

Tot zover het goede nieuws. De nog altijd door corruptieschandalen achtervolgde Partido Popular heeft ondertussen een nieuwe voorzitter gekozen. De 37 jarige Pablo Casado, die net als zijn ex-partijgenoot en ex-minister president van de Madrileense deelregering Cristina Cifuentes, in verdenking is gesteld voor een master met een zwaar reukje aan. Nieuwe wijn in oude zakken maar PP Godfather José Maria Aznar ontwaart potentieel in de nieuwe leider en Casado heeft een hand boven zijn hoofd van enkele uit het juiste hout gesneden rechters. Over het gepolitiseerde Spaanse gerecht (met dank aan de twee Aznar regeringsperiodes) werden er door justitiedeskundigen al minstens even veel boeken neergepend als over het Catalaanse referendum van 1 oktober vorig jaar.

Catalaanse boekhandel twee weken voor de eerste verjaardag van het onafhankelijkheidsreferendum

 

Casado bedient zich van sloganeske, twittervriendelijke taal die stookt, pookt, misleidt en manipuleert. Hij hamert zoveel op dezelfde stokpaardjes dat veel Spanjaarden zijn veralgemeningen, vooroordelen, leugens en staatsnationalistische visies voor waarheid nemen. Volgens hem kan je in Catalonië geen Spaans op straat meer praten zonder beledigd te worden, zijn er familietwisten door de schuld van de separatisten en brainwashen het onderwijs en de publieke omroep TV3 de Catalanen.

Hetzelfde gebrek aan nuance weerklinkt ook al een jaar aan de kant van Ciudadanos. Alleen gaat Casado nog verder en radicaliseert hij het discours van de PP nog meer richting extreemrechts. Hij rammelt aan de fundamenten van de democratie door te beweren dat de socialisten het lef hebben om te onderhandelen met gewelddadige (?) coupplegers. Hij suggereerde onlangs zelfs om de nationalistische partijen in Catalonië wettelijk te verbieden.

Tijdens een speech naar aanleiding van de nationale feestdag op 12 oktober sloeg hij iedereen met verstomming door te verkondigen dat de ontdekking van het Amerikaanse continent de belangrijkste mijlpaal in de geschiedenis van de mensheid is sinds het Romeinse rijk. “Hoeveel landen ter wereld kunnen zeggen dat een nieuwe wereld werd ontdekt door hen ? Hoeveel landen hebben historische, culturele en linguïstische banden met bijna een derde van de wereld?” 12 oktober is niet alleen de Spaanse nationale feestdag maar ook “Dia de Hispanidad”: de herdenking van de ontdekking van Amerika en daarom ook een feestdag in de Latijns Amerikaanse landen. Er zijn weinig grotere voorbeelden van arrogante suprematie dan de Spaanse genocide en verdeel-en heers politiek op het Amerikaanse continent. Diezelfde Casado noemt het verlangen naar zelfbestuur bij een aanzienlijk deel van de Catalaanse bevolking verwerpelijke suprematie.

Affiches van een van de semi-illegale Comités van de Republiek tegen 12 oktober

Ook in Colombia zijn er die vinden dat er niets te vieren valt op 12 oktober

Voordat Pablo Casado de Partido Popular troon besteeg, was Ciudadanos de kampioen van de confrontatie met de bedoeling om er politiek profijt uit te halen. Het is verbazingwekkend hoe deze nog altijd relatief jonge partij, van Catalaanse oorsprong, het afgelopen jaar zijn koers heeft gewijzigd. Ciudadanos (Burgers) veroverde zijn plaats aan de politieke dis door zich te positioneren als een sociaalliberale partij met een positieve unionistische boodschap tegen de Catalaanse separatisten. Onder leiding van voorzitter Albert Rivera en de fractieleider in het Catalaanse Parlement Inés Arrimadas is Ciudadanos tegenwoordig verwikkeld in een wedstrijd met de PP in wie het best het eengemaakte Franquistische Spanje verdedigt om zo buiten Catalonië stemmen te winnen. Franco’s erfenis wordt hierdoor langzaamaan opnieuw sociaal aanvaardbaar. Als de partij ooit een positief antwoord wilde zijn op verstard volksnationalisme, waarom stelt Ciudadanos zich dan op als een polariserende, verstarde feodale partij i.p.v. te proberen in dialoog te gaan om het conflict te ontmijnen?

Het Catalaanse nationalisme toont aan dat de elementen van de Spaanse burgeroorlog nog altijd relevant zijn. Net zoals de Partido Popular stemde Ciudadanos tegen het opgraven van Franco. De stoffelijke resten van een dictator in een mausoleum ter nagedachtenis van een fascistische staatsgreep is volgens hen geen inbreuk op de neutraliteit van de openbare ruimte. Een geel lintje aan een lantaarnpaal om de kloppartij tijdens het referendum op 1 oktober 2017 en de voorlopige hechtenis van politieke dissidenten aan te klagen is wel een verstoring van de neutraliteit. Het mag dan ook geen verrassing heten dat hierdoor de weg is vrijgemaakt voor een echte extreemrechtse partij die (daar gaan we weer) Spanje weer wil groot maken.

Albert Rivera en Inés Arrimadas verwijderen gele lintjes in Alella in de buurt van Barcelona

Vijf jaar geleden werd de radicaal rechtse partij Vox opgericht door enkele ontevreden Partido Popular politici. In deze gepolariseerde Zij tegen Wij tijden heeft Vox steeds meer de wind in de zeilen. Mochten er nu parlementsverkiezingen zijn, zou de partij volgens de peilingen minstens 1 zetel binnenhalen. Vox pleit voor de afschaffing van de autonome regio’s (deelstaten) en de regionale nationalistische politieke partijen. De partij is tegen abortus, tegen een multicultureel Spanje en vindt genderstudies en gelijke rechten voor homoseksuelen onzin. Slecht nieuws voor die andere twee partijen met hun discours dat verontrustend oneigen is aan dat van een centrumrechtse en een liberale politieke formatie.

Ondertussen is de Catalaanse regering bijna arbeidsongeschikt doordat het geen parlementaire meerderheid meer heeft. Na ellenlange discussies tussen het links-republikeinse ERC en Junts per Catalunya van Carles Puigdemont besloot de Raad van het Catalaanse Parlement om de vier verkozen parlementariërs die in de gevangenis zitten of in ballingschap hun stemrecht te ontzeggen. De regering neemt maatregels die haaks staan op wat er eerder werd verkondigd en sommige uitspraken worden zelfs helemaal niet uitgevoerd. De verzwakte Generalitat de Catalunya lijkt de kat uit de boom te kijken tot en met het voor begin 2019 aangekondigde proces tegen de protagonisten van het onafhankelijkheidsreferendum. Hoewel het vermeende Catalaanse nationalistische blok op de grenzen van de partijpolitiek is gestoten blijven de nationalisten een belangrijke vinger in de pap hebben in Madrid. De federale socialistische minderheidsregering kan alleen maar overleven met de gezamenlijke steun van het republikeinsgezinde Podemos, de Catalaanse nationalisten en de Baskische nationalistische partij PNV.

Pablo Iglesias bezoekt met een afvaardiging van Podemos Oriol Junqueras in de gevangenis van Lledoners

Binnenkort moet de Spaanse begroting door het parlement geraken en volgende lente staan er lokale en Europese verkiezingen op het programma. Premier Sánchez zei in mei dit jaar in een interview dat er geen twijfel mogelijk is over het feit dat de vorige Catalaanse regering zich bezondigd heeft aan rebellie. Dat was enkele weken voordat hij onverwacht eerste minister werd. Nu betwijfelt hij plots of er wel degelijk sprake kan zijn van rebellie. Pablo Iglesias, de voorzitter van Podemos, bezocht afgelopen week Oriol Junqueras in de gevangenis. Junqueras is de leider van ERC en zit als ex-vice-premier van de afgezette Catalaanse regering in voorhechtenis. Daarna had Iglesias ook een telefonisch onderhoud met Carles Puigdemont in Waterloo. De monarchistische partijen vielen steil achterover. “In welke democratie wordt de begroting vanuit de gevangenis goedgekeurd?” Politieke gevangenen en bannelingen zijn plots republikeins politiek losgeld. De ultieme nachtmerrie van de aanhangers van de staatsgreep tegen de Spaanse republiek in 1936. Pablo Casado verweet Pedro Sánchez in het nationale parlement medeplichtigheid aan een coup tegen de Spaanse instituties. In hetzelfde parlementaire debat zei Joan Tardà, de fractieleider van ERC, dat mocht Casado kunnen hij alle Catalaanse nationalisten zou fusilleren. De Spaanse burgeroorlog: terug van nooit weggeweest sinds Franco’s dood.

 

Catalonië: het jaar nul

Beste Mr Rajoy, uw collega’s van de Partido Popular en de dames en heren van Ciudadanos,

Al maanden lang hoor ik u tot vervelens toe verkondigen dat de grondwet de basis is van de democratie, naar aanleiding van de politieke crisis in Catalonië. Spanje is volgens u een democratisch land omdat het zijn wetten respecteert. Hoe meer u diezelfde plaat oplegt, hoe minder ik u geloof en hoe meer ik er van overtuigd bent dat u als politicus zwaar door de mand valt.  Waarom hoor ik  u nooit zeggen dat de basis van de grondwet de democratie is ? Is het omdat uw grondwet vatbaar is voor interpretatie dat er nog geen enkele Partido Popular politicus achter de tralies zit (ook niet in voorarrest) voor een van de talrijke gerechtelijke onderzoeken naar de onfrisse zaken waarin uw partij  uitblinkt ?

Die grondwet waar u zoveel waarde aan hecht is 40 jaar oud en is dringend toe aan groot onderhoud. Het Catalaanse onafhankelijkheidsreferendum heeft aangetoond dat de Spaanse wetgeving op zijn eigen post-dictatoriale limieten is gebotst. Doordat het Franco regime over de schouder meekeek bij het opstellen van de democratische constitutie zit die vol met erfenissen die niet compatibel zijn met het Europees Hof van de Rechten van de Mens en bepaalde artikels van de Verenigde Naties.

Roepen aan de voordeur van de Europese woestijn. Op de steun van de Europese Unie kan u rekenen want die stelt uw grondwet boven alles wegens een “interne aangelegenheid”.

In 2010 herleidde het Hooggerechtshof het door u aangevochten nieuwe statuut voor Catalonië tot een flauw afkooksel van het origineel. Dit veroorzaakte een nationalistische aardschok die nu nog natrilt. Ruim een jaar later werd u voor de eerste keer premier en hebt u zich nooit afgevraagd waarom La Diada (de Catalaanse feestdag) sinds 2010 steeds meer in onafhankelijkheidsvlaggen gehulde Catalanen op de been bracht in Barcelona op 11 september. Omdat u doof bleef voor de Catalaanse verzuchtingen was er op 9 november 2014 een informeel onafhankelijkheidsreferendum. Nog had u de boodschap niet begrepen want toen Carles Puigdemont op 10 januari 2016 de fakkel overnam, aan het hoofd van de Catalaanse regering, verklaarde hij het proces naar de onafhankelijkheid geopend als ultieme poging om tot een dialoog met u te komen. Politieke tegenvoorstellen van uw kant bleven uit en u verkoos de escalatie.

Geen haar op uw hoofd denkt er aan om d.m.v. een positief, politiek overleg uit de Catalaanse impasse te geraken. Als een op wraak beluste kasteelheer in een ivoren toren verbergt u zich met uw zwakke minderheidsregering achter rechters en politie om het Catalaanse nationalisme te verslaan. U ziet niet in dat ook anti-separatistische Catalanen op 1 oktober hun stem uitbrachten omdat ze het als hun democratisch recht beschouwden. Meer zelfs, velen van hen die zich niet hadden voorgenomen om te gaan stemmen, trokken uit verontwaardiging voor het politiegeweld aan de stembureaus toch de straat op en stemden “si”.

De teller staat nu op 9 politieke gevangenen

De van de pot gerukte beslissing van het Hooggerechtshof om nog 5 Catalaanse beeldenstormers in voorlopige hechtenis te plaatsen zonder borgstelling is een nieuwe vernedering aan het adres van miljoenen Catalanen . Hiermee heeft u het Catalaanse slachtoffercomplex brandstof gegeven voor minstens de volgende twee decennia. Het brengt ons ook weer een stap verder van de normaliteit die u had gehoopt te recupereren door het afzetten van de Catalaanse regering en de vervroegde regionale verkiezingen van 21 december. De ondertussen 9 Catalanen in voorhechtenis weer op vrije voeten laten en de terugkeer van de politici in ballingschap uit Zwitserland, Schotland en België : dàt zou pas het begin het begin zijn van de terugkeer naar de normaliteit. Of bent u van plan om de 3 miljoen Catalanen die separatistisch hebben gestemd ook op te pakken ?

Uw minister van Buitenlandse Zaken bekende vorige week dat het voortdurend internationaal onder de aandacht brengen van de politieke crisis door de Catalaanse ballingen voor nervositeit zorgt in uw regering. Is het daarom dat u de Spaanse geheime dienst Puigdemont liet schaduwen in Finland ? Is het omdat Duitsland in zijn wetgeving rebellie strenger bestraft dan België dat Puigdemont net over de grens met Denemarken werd gearresteerd ? In het land van Angela Merkel, uw belangrijkste bondgenoot in de Europese Volkspartij. Drie jaar geleden, op het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis, verkondigde Merkel nochtans dat de universele mensenrechten onlosmakelijk verbonden zijn met Europa en zijn geschiedenis.

In het geval het Duitse gerecht Puigdemont aan u overlevert, loert er nog een gerechtelijk addertje onder het gras. Aangezien u zich verstopt achter rechters moet u niet verwonderd zijn dat uw Catalaanse tegenstanders u met dezelfde wapens te lijf gaan. Misschien ligt het aan uw onbestaande talenkennis (ook daarin bent u een van de kneusjes van de Europese klas) dat u hierop nog niet heeft gereageerd, maar de Verenigde Naties zijn aan het meekijken in uw interne keuken. Puigdemont nam op 1 maart de Britse topadvocaat Ben Emmerson onder de arm om klacht neer te leggen bij het Mensenrechten Comité van de Verenigde Naties. Emmerson ziet de rechten van zijn cliënt op politieke deelname, vrije samenkomst en vereniging en vrijheid van expressie en opinie geschonden. Hij klaagt ook het gebrek aan scheiding van machten aan en uw strategie om de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging en haar vertegenwoordigers af te schrikken.

Zopas heeft hetzelfde Comité van de VN een resolutie uitgevaardigd waarin het stelt dat Jordi Sànchez, de gevangen gezette leider van de burgerbeweging ANC, zijn recht op uitoefening van een politiek ambt moet gevrijwaard blijven. Zijn advocaat heeft de resolutie ondertussen voorgelegd aan onderzoeksrechter Llarenas.

U ziet, vroeg of laat zal u toch eens rond de tafel moeten gaan zitten met die Catalanen.

Klacht van Puigdemont bij het Comité van de Mensenrechten van de VN

 

 

 

 

Alles komt terug, ook de Spaanse inquisitie

Vanop het terras van het restaurant in Barcelona waar ik zaterdagmiddag zat te lunchen, had ik een goed zicht op de uitgang van het metrostation Vallcarca. Hoewel de toeristen in deze halte tijdens het weekend de Barcelonezen soms overtreffen in aantal (Parc Güell ligt vlakbij), viel het op hoeveel mensen het station uitstapten met een geel rouwlintje op hun jas gespeld. Het zijn grauwe tijden voor de democratie in Spanje.

Het stadhuis van Barcelona heeft als stil protest een groot lint aan het balkon hangen

Sinds het Catalaanse referendum van 1 oktober vorig jaar weet heel de wereld dat de strafrechtelijke Spaanse aanpak van de politieke crisis het alleen maar nog moeilijker maakt om de dialoog met Catalonië te recupereren. De inquisitie en heksenjacht zijn helemaal terug. Symptomatisch voor een zieke democratie met aan het hoofd een ranzige minderheidsregering van de Partido Popular die zienderogen afzakt naar wat men in internationale begrippen kwalificeert als een zorgwekkende rechtsstaat.

De Partido Popular trekt aan de touwtjes van het gerecht om dissidente stemmen het zwijgen op te leggen, wraak te nemen op politieke tegenstanders en zijn eigen ideologie op te leggen.  De partij gaat voorlopig nog vrijuit in de verschillende processen die lopen i.v.m. illegale partijfinanciering. De Catalaanse kwestie is daarom een geschenk uit de hemel voor premier Mariano Rajoy en co. De aanpak van de politieke crisis van de afgelopen maanden heeft een klimaat gecreëerd waarin iedereen het recht heeft om niet beledigd te worden. Afgelopen week waren er drie rechterlijke uitspraken die het democratisch debat hierover hoog deden oplaaien.

“Fariña”, het boek van de journalist Nacho Carretero over de Gallicische drugstrafiek in de jaren 80 en 90 is sinds kort even bekend als Cervantes’ Don Quichotte. De ex-burgemeester van het Gallicische dorp O Grove, José Alfredo Bea, legde in 2016 klacht neer wegens spot en laster voor de ocharme drie lijntjes die in het boek aan hem werden gewijd over nochtans bewezen misdrijven. De rechtbank besloot om het boek uit distributie te nemen. Een financiële ramp voor de kleinschalige uitgever. Op de tweedehands markt swingt de prijs van het boek plots de pan uit.

De militante rapper Valtonyc

Afgelopen week kreeg de Mallorcaanse rapper Valtonyc in beroep 3,5 jaar gevangenis voor verheerlijking van terrorisme, zware beledigingen aan het adres van de koning en bedreigingen in 16 nummers die hij tussen 2012 en 2013 op het internet zette. Hij was toen nog maar 18 jaar. In de VS kleven ze sinds de jaren 90 op platen van gansta rappers met een grote bek een Parental Advisory sticker. Beluisteren op eigen risico. In de tijd van Franco kregen te pittige platenhoezen een ander jasje of werden ze gewoon niet uitgebracht en doodgezwegen. Binnen het Spaans gerechtelijk apparaat is er onenigheid over de uitspraak. Volgens sommige juristen strookt de Spaanse invulling van spot aan de koning niet met wat het Europees Verdrag van de mensenrechten hieronder verstaat. Ook de uitspraak van de rechter dat er aanzet zou zijn tot plegen van terrorisme door de verheerlijking ervan is flinterdun omdat het uit de mond van een artiest komt, niet van een persoon met een maatschappelijk-politieke functie.

Links de originele hoes van Sticky Fingers van The Stones, rechts de Franco versie

Vijfentwintig muziekfestivals en vijftig concertzalen, niet ontoevallig van Catalaanse origine, zullen Valtonyc als uiting van protest opnemen in hun programmatie van 2018. In een perscommuniqué verkondigde het bekende Primavera Sound festival in Barcelona dat ze de inhoud en vorm van Valtonycs rap niet delen maar dat iedere muzikant wel zou moeten beschermd worden door het recht op vrije meningsuiting. Het festival bekritiseerde ook dat in het huidige wettelijke kader bepaalde artistieke uitingen kunnen beschouwd worden als een delict dat buitensporig hard wordt bestraft zonder rekening te houden met het principe van de proportionaliteit. Valtonyc is alvast van plan om naar het Europees Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg te stappen.

Aanklacht tegen de censuur wordt een aanklacht tegen de censuur

Op dit ogenblik vindt in Madrid de Internationale Beurs van Hedendaagse Kunst plaats, de belangrijkste kunstbeurs van Spanje. Net voor de opening eiste de voorzitter van het beursgebouw dat het werk “Politieke gevangenen in hedendaags Spanje” van de omstreden kunstenaar Santiago Sierra zou worden verwijderd. Het werk bestaat uit twintig zwartwit foto’s waaronder Oriol Junqueras, Jordi Cuixart en Jordi Sànchez, die sinds vorig najaar in de gevangenis zitten voor hun bijdrage aan het Catalaanse onafhankelijkheidsproces. Reden van de censuur: de vrees voor controverse. Het verwijderen van het werk heeft zijn doel volledig gemist want het heeft in heel Spanje meer controverse veroorzaakt dan het werk zelf. Nog een geluk bij een ongeluk. Kunst moet een beetje polemiek zijn.

Uitgerekend vorige week verscheen het jaarrapport van Amnesty International. Spanje krijgt hierin een veeg uit de pan omdat het vorig jaar herhaaldelijk basisrechten van de mens met de voeten heeft getreden naar aanleiding van het Catalaanse onafhankelijkheidsproces. De mensenrechtenorganisatie ziet dus in tegenstelling tot de EU geen verschil tussen landen als Polen en Hongarije. Terwijl de EU onder het mom van geen recht op inmenging in de Spaanse interne keuken die Oost-Europese landen daarentegen wel al op de vingers heeft getikt omdat ze het recht op vrije mening niet gewaarborgd zag in de wetgeving van die landen.

In navolging van Carles Puigdemont en vier van zijn ex-ministers is ook de ex-fractieleidster van het extreemlinkse, anarchistisch getinte CUP niet ingegaan op het bevel om voor de onderzoeksrechter in Madrid te verschijnen om zo een dreigende voorhechtenis te ontlopen. De 42 jarige juriste Anna Gabriel wil vanuit Genève, de Europese zetel van de Verenigde Naties, ook een poging ondernemen om de politieke aanpak (of het gebrek daaraan) van de Partido Popular te internationaliseren. Ze heeft hiervoor zelfs haar strijdvaardige activistenlook achtergelaten in Barcelona.

De Catalaanse Anna Gabriel en de Zwitserse versie

Gabriel is naar eigen zeggen niet op de vlucht voor de Spaanse justitie. Integendeel, wie er volgens haar onder verdenking zou moeten worden gesteld is de Spaanse staat. Door haar vertrek uit Catalonië wil ze gerechtigheid door aan de wereld uit te leggen dat Spanje geen gerechtigheid garandeert. Vanuit de gevangenis kan ze dat niet doen. Ze koos Zwitserland omdat het een land is dat zijn inwoners geregeld laat stemmen over verschillende kwesties. Genève is bovendien een kosmopolitische stad met veel inwoners die werkzaam zijn in de sector van de mensenrechten.

Volgens de laatste electorale peilingen in Spanje lijkt de Partido Popular te worden afgestraft voor haar politieke stilstand en repressieve aanpak van de Catalaanse crisis. Het liberale Ciudadanos, dat in Catalonië ooit werd opgericht als een antwoord op het Catalaanse nationalisme, zou de grootste partij van het land worden. De Partido Popular reageert zenuwachtig en debatteert luidop over herbronning om de liberale hype in te dammen. Alleen lijkt premier Rajoy nog niet te beseffen dat ook zijn eigen partij hem buiten begint te kijken. Onlangs zei hij in een radio interview dat hij een derde kandidatuur voor het premierschap in overweging zou nemen mocht de gelegenheid zich voordoen. Hoe weinig kan een mens in de realiteit staan !?

Val d’Aran: het dorp van Asterix en Obelix in Hispania

De vallei van de Aran ligt in de noordwestelijke uithoek van Catalonië, aan de grens met Aragon en Frankrijk, omringd door 3000 meter hoge Pyreneëntoppen en honderden meren. De eeuwenlange isolatie van het gebied heeft er voor gezorgd dat de 10.000 bewoners, verspreid over 9 gemeenten, in een andere culturele en politieke realiteit leven dan de rest van Catalonië. Het grootste deel van de bevolking praat Aranees, een variant van het Occitaans dat nog in bepaalde delen van de Pyreneëen en Zuid Frankrijk wordt gesproken. Catalaans en Spaans zijn de andere twee officiële talen. Sinds in 1948 een tunnel het gebied veel toegankelijker maakte vanuit het zuiden kende de regio een sterke economische en demografische groei dankzij het toeristisch potentieel van de streek.

Vrouw met Aranese vlag betoogt tegen de Catalaanse independentistas

De semi-autonome regio heeft dankzij een decreet, dat in 2015 werd goedgekeurd in het Catalaanse Parlement, recht op zelfbeschikking. Catalonië staat in tegenstelling tot Madrid wel open voor de “Spanje: natie van naties” gedachte. Door het decreet kan de Val d’Aran zelf zijn cultuurbeleid, taal en administratie beheren. Hierdoor hebben de Aranezen ook het recht om zelf over hun toekomst te beslissen mocht Catalonië zich ooit afscheuren van Spanje. De vallei lust helemaal niet wat er politiek wordt bekokstoofd in Barcelona. Het is de regio waar het minst stemgerechtigden kwamen opdagen voor het onafhankelijkheidsreferendum van 1 oktober 2017.

De Aranezen vrezen dat een mogelijke Catalaanse onafhankelijkheid catastrofale gevolgen zal hebben voor Baqueira-Beret, een van de meest exclusieve skistations van Spanje. Twee derde van de bevolking van de Val d’Aran is economisch afhankelijk van het wintersporttoerisme. Tijdens de winter verdrievoudigt de bevolking er in aantal. Tachtig procent van de bezoekers is bovendien niet Catalaans waaronder de Spaanse koninklijke familie die er kind aan huis is.

Het skioord Baqueira-Beret badend in de hoogtezon

De Val d’Aran heeft een sterke band met buurland Frankrijk. De Garonne rivier ontspringt in de Val d’Aran en stroomt via Toulouse naar de Atlantische Oceaan. Ook de lokale keuken is sterk Frans getint. Een uitstap uit de EU zou de logistieke navelstreng met Frankrijk doorknippen. Het bestuur van Val d’Aran heeft immers een sanitair akkoord met de ziekenhuizen van Toulouse. Met een ambulance ben je sneller in Toulouse dan in de hospitaals van de Spaanse steden Huesca in Aragon en Lleida in Catalonië. Een honderdtal Aranese jongeren studeren er aan de universiteit en Toulouse is ook de dichtstbijzijnde luchthaven.

 

 

 

 

 

 

 

Tabarnia: nog meer Catalaans vlaggengezwaai

De Partido Popular likt zijn wonden na de vervroegde Catalaanse verkiezingen van 21 december. De Catalaanse afdeling ligt op de afdeling intensieve zorgen, binnen de partij groeit de kritiek op de aanpak van de politieke crisis en de liberalen van Ciudadanos dreigen een paard van Troje te worden voor de PP. Ciudadanos heeft tijdens de Catalaanse verkiezingen een groot deel van het Partido Popular electoraat binnengerijfd en was de eerste partij om twee jaar geleden de federale minderheidsregering van de PP te steunen net zoals onlangs met het fameuze artikel 155. De independentistas blijven onderhand aan zet om een nieuwe Catalaanse regering te vormen. Eergisteren besloot de rechter dat Oriol Junqueras, de leider van het links republikeinse ERC, in voorhechtenis blijft waardoor de verbannen Carles Puigdemont nu nog meer in de schijnwerpers komt te staan om zichzelf op te volgen. Maar hoe ? Op enige welwillendheid van het Spaanse gerecht lijkt hij niet te moeten rekenen sinds de beslissing van afgelopen vrijdag. Ondertussen is the talk of town in de (sociale) media het neologisme Tabarnia.

De vlag van Tabarnia: een samentrekking van de vlaggen van de provincies Tarragona en Barcelona. Het bedrijf dat de vlag produceert, kan de vraag niet bijhouden.

Het burgerplatform Barcelona Is Not Catalonia stelt op een ironische manier voor om een deel van de provincies Tarragona en Barcelona te laten overgaan in een nieuwe Spaanse autonome regio, Tabarnia, om zich zo af te scheiden van de rest van Catalonië. Het meest verstedelijkte deel van deze twee provincies is multicultureler dan de dun bevolkte, rurale provincies Lleida en Girona, tweetalig Spaans-Catalaans, de economische en sociale banden met Spanje zijn er sterker dan in het Catalaanse binnenland en de pro-onafhankelijkheid stem is er in de minderheid. De nationalisten behaalden in heel Catalonië slechts 48% van de stemmen maar dat zorgt wel voor een meerderheid in zetels dankzij het electoraal systeem. In het Catalaanse binnenland, waar de meerderheid van de bevolking pro onafhankelijkheid stemt, weegt een stem proportioneel zwaarder door om een zetel te bekomen. De bedoeling van de initiatiefnemers is om de separatisten een spiegel voor te schuiven zodat het unilaterale pad op weg naar de Catalaanse onafhakelijkheid wordt verlaten. Tabarnia breekt het separatistisch discours door dezelfde argumenten als die van de nationalisten te gebruiken om aan te tonen dat er niet één maar twee heel verschillende Cataloniës bestaan, zowel economisch, politiek als sociaal.

– Catalonië buit ons uit. Tabarnia is de dichtst bevolkte, meest welvarende en economisch meest dynamische regio van Catalonië. 87% van de inkomsten van de Catalaanse regering komt uit het stedelijke en industriële deel van Tarragona en Barcelona. Slechts 59% hiervan wordt geinvesteerd in het imaginaire Tabarnia waar 6 miljoen van de iets meer dan 7 miljoen Catalanen wonen.

– We willen stemmen. Als de nationalisten vanuit een interpretatie van de grondwet beweren dat ze het recht hebben om in een referendum te stemmen over hun eigen lot dan heeft Tabarnia ook het recht om een volksraadpleging te organiseren.

– De corrupte Catalaanse politici hebben Tabarnia in een economische crisis gedompeld.

– Als Tabarnia de onafhankelijkheid uitroept, zal het bij de EU blijven behoren.

– Tabarnia, de Catalaanse Krim.

Mocht het zover komen dat de toekomstige Catalaanse regering verder aan de slag gaat met het onafhankelijkheidsproces heeft het burgerplatform alvast de levensvatbaarheid van een achttiende autonome regio bestudeerd. Volgens de artikels 142 tot en met 144 van de Spaanse grondwet mag een autonome regio zich niet afscheuren maar is de creatie van een nieuwe regio wel legaal. Na de dood van dictator Franco werden Madrid en omgeving een eigen autonome regio omdat het economisch gewicht en het bevolkingsaantal in schril contrast stond met de rest van de regio Castilla-La-Mancha. Wijnregio La Rioja scheurde zich in 1982 af van Castilla-Y-Leon net zoals Cantabria en de provincie Albacete die zich in hetzelfde jaar afscheidde van Murcia om over te gaan in Castilla-La-Mancha. De verdienste van Barcelona Is Not Catalonia is dat het de verdeelde Catalaanse samenleving tot reflectie dwingt maar helaas met een pleidooi dat een eigen vlag en nog meer grenzen predikt. De Catalaanse journaliste Emma Riverola schreef enkele dagen geleden in haar column in de krant El Periódico: Het wordt misschien tijd om een vlag uit te vinden voor de strijd tegen werkloosheid, sociale ongelijkheid en de overprijsde immobiliënsector om die precaire thema’s opnieuw in het maatschappelijke debat te brengen. Op die manier krijgen we mogelijk de hele bevolking achter één en dezelfde zaak.

 

 

 

 

CATALONIË RADICALISEERT

Afgelopen zomer zette de Catalaanse regering de puntjes op de i naar aanloop van het volgens de Spaanse grondwet onwettige onafhankelijkheidsreferendum. De regeringsleden die hun twijfels hadden over de volksraadpleging werden vervangen door collega-politici die wel bereid zijn om in de gevangenis te belanden en ook het hoofd van de Mossos d’Esquadra (Catalaanse nationale politie) moest plaats maken voor een pro-onafhankelijkheid aanhanger. Op straat groeide ondertussen het protest tegen de uitwassen van het uit de hand gelopen massatoerisme en escaleerde zelfs in enkele gewelddadige acties van extreem-linkse jongeren tegen toeristische doelwitten. Tot op 17 augustus een bestelbusje aan hoge snelheid over de voetgangerszone van de Ramblas raasde.

Het salafistisch moslimterrorisme trof toen het hart van Barcelona op een van de drukste en meest bezochte plekken van de stad: de Ramblas. Daar bevinden zich twee van de grootste toeristische plekpleisters van de Catalaanse hoofdstad: de historische Boqueria markt en de Canaletas fontein waar de FC Barcelona supporters samenkomen om de titels van hun ploeg te vieren. Op de 600 meter tussen die twee plaatsen voerde een van de terroristen zijn dodenrit uit tot het huurbusje tot stilstand kwam op de mozaïek van de legendarische Catalaanse kunstenaar Joan Miró. Die mozaïek, ter hoogte van de Boqueria, werd wekenlang bedekt door een deken kaarsen en bloemen ter nagedachtenis van de slachtoffers.

Spaanse en Catalaanse gezagsdragers verenigd aan de mozaïek van Miró

 

Het toerisme beleeft in Spanje een gouden periode door onder meer de aanslagen van de voorbije jaren in budget zonbestemmingen zoals Tunesië, Turkije, Egypte,… Tegelijkertijd werd het groeiende toerisme nog nooit zo fel in vraag gesteld als de afgelopen maanden. Vorig jaar kreeg Spanje 75 miljoen bezoekers over de vloer: een nieuw record. Daarvan ontving de regio Catalonië het meeste buitenlandse toeristen, bijna 18 miljoen. De massieve aanwezigheid van toeristen begint de inwoners echter te verontrusten. Net voor de aanslag bereikte de turismofobia (toerisme afkeer) een ongezien hoogtepunt. Volgens het Nationaal Instituut van de Statistiek beschouwt 86,7% van de Barcelonezen het toerisme nog altijd gunstig voor de economie maar bijna de helft vindt dat de limiet is bereikt.

Anti-toeristen graffiti in Barcelona met een sneer naar de Partido Popular regering die onvoldoende vluchtelingen opvangt

Een stad met zoveel bezienswaardigheden per vierkante kilometer, een zonnig klimaat en de aantrekkingskracht van het succesvolle Barça maakt van Barcelona een mondiaal icoon. Net daarom is de stad een gedroomd doelwit voor jihadisten die een aanslag beramen. Noch de lokale autoriteiten noch de Barcelonezen leken zich er van bewust dat Barcelona evenveel risico loopt als andere grote Europese agglomeraties. Catalonië is echter de Spaanse regio waar de afgelopen 10 jaar het salafisme het snelst de gematigde en traditionele stromingen van de islam aan het verdringen is. Daardoor werden op Catalaans grondgebied ook het meest jihadistische recruteerders opgepakt de afgelopen jaren. De versnippering en concurrentie tussen de verschillende politiediensten verhinderen een efficiënte, integrale anti-terrrorisme aanpak. De Nationale Politie, de Guardia Civil en de Mossos d’Esquadra lopen elkaar voor de voeten.

De uren en dagen na de aanslag vielen de puzzelstukken snel in mekaar. De meeste leden van de terroristencel werden door de Mossos d’Esquadra doodgeschoten en de overlevenden belandden in de gevangenis. Door geklungel bij het voorbeiden van hun bommenarsenaal hadden enkelen van hen zichzelf ongewild de lucht in geblazen. Na het eerste verhoor van de gearresteerde terroristen bleek de dodenrit op de Ramblas slechts een plan B te zijn waardoor monumenten zoals Sagrada Familia niet in puin zijn veranderd. Wat onmiddellijk na de aanslag ook overeind bleef staan, in tegenstelling tot het protest tegen het toerisme, was de referendumkoorts. Verwijten en speldenprikken tussen de Nationale Politie en de Mossos d’Esquadra, publieke onvrede wegens het bijwonen van de slachtoffersherdenking door de koning en leden van de federale regering en de minister van binnenlandse zaken van de Catalaanse regering die het op het Catalaanse TV station TV3 had over twee Catalaanse slachtoffers en twee slachtoffers met de Spaanse nationaliteit. Het ontlokte de Societat Civil Catalana (organisatie van Catalanen tegen de onafhankelijkheid) de vraag of de minister aan de Catalaanse slachtoffers had gevraagd of ze zich Catalaan of Spanjaard voelden.

Ondertussen zijn we anderhalve maand verder en luistert er niemand meer aan de kant van de federale regering in Madrid en ook niet aan de kant van de Catalaanse regering. De patstelling is hopeloos geradicaliseerd. Madrid schermt met de grondwet en Barcelona weigert te capituleren onder het mom van het democratisch recht om de stem van het volk te laten horen. Hoe is het conflict in deze situatie van politieke en justitiële overacting terecht gekomen? Spanjes democratie bevindt zich nog in de puberteitsfase. Sinds de terugkeer naar de democratie na Franco’s dood zag het politiek landschap er op federaal niveau zwart-wit uit. Ofwel won de Partido Popular en moesten de Socialisten in de oppositie 4 jaar hun beurt afwachten of omgekeerd. De partij aan de macht zorgde ondertussen goed voor zijn eigen belangen en socio-economische vertakkingen ; lees: corruptie. Beiden bleven ook doof voor de Catalaanse verzuchtingen: meer fiscale autonomie zoals de Basken en de erkenning dat Catalonië een natie is met een eigen taal binnen het federale Spanje. Pas sinds enkele jaren kijkt politiek Spanje naar een kleurentelevisie. Het tweepartijensysteem is veel van zijn pluimen verloren aan nieuwkomers Ciudadanos (liberale partij met een Macron-Verhofstadt parfum) en het nieuw-linkse Podemos. Het in 2006 opgerichte Ciudadanos is even halsstarrig als de PP als het op het Catalaanse referendum, laat staan separatisme, aankomt. Podemos zag begin 2014 het levenslicht en vindt dat Catalonië wel recht heeft op een legaal referendum en beschouwt het verjagen van de PP uit de Moncloa (paleis van de eerste minister) in Madrid als de enige mogelijke weg om tot ingrijpende veranderingen te komen, de grondwet te moderniseren en de corruptie aan te pakken. De onwrikbare houding van de PP en het Spaanse gerecht heeft de onafhankelijkheidsbeweging wind in de zeilen gegeven. Ook gematigde Catalanen voelen zich door de halsstarrigheid van premier Rajoy aangevallen en gedegradeerd tot een karikatuur. De huidige machthebbers in Madrid zijn echter niet bekwaam om in de spiegel te kijken en te aanvaarden dat de realiteit niet uniek en onveranderlijk is.

Begroeting met lange tanden tussen de Spaanse en Catalaanse regeringsleider

Twee jaar geleden won het kartel Junts pel Sí (samen voor Ja) de Catalaanse verkiezingen. Het DNA van de 3 leden van het kartel klikt op het eerste gezicht niet maar het doel, de onafhankelijkheid, heiligt de middelen. CDC is de langst regerende partij in de Catalaanse regering, centrum-rechts, verwikkeld in corruptiezaken, vrienden van het grote kapitaal en vroeger helemaal niet pro independencia. De koerswending kwam er pas toen CDC-boegbeeld Artur Mas Catalaans president werd. ERC is de oudste partij van Catalonië en links-nationalistisch en de rest van het kartel bestaat uit sociaal-ecologische bewegingen. Het kartel won op 27/09/2015 weliswaar de verkiezingen in aantal zetels (62) maar om een parlementaire meerderheid te verzekeren hadden ze de steun nodig van het marxistische CUP. Deze anti-Spaanse partij haalde 10 zetels binnen. Na maandenlange onderhandelingen stuurde het CUP het kartel definitief wandelen op 3 januari 2016. Omdat hierdoor nieuwe verkiezingen dreigden, besloot Artur Mas als zoenoffer af te treden onder het mom van “parlementaire stabiliteit”. De Catalaanse president stond voor het CUP immers symbool voor de corruptieschandalen en –processen waar het CDC in betrokken was/is. Op 10 januari trad de CDC burgemeester van Girona, Carles Puigdemont, af en werd met de steun van het CUP de nieuwe Catalaanse president. In zijn openingsrede verklaarde hij de fase van de pre-onafhankelijkheid voor geopend.

Verdeeld Catalonië op referendumdag: buur met de officiële Catalaanse vlag en de Spaanse vlag. Andere buur met protestaffiche en de onafhankelijkheidsvlag

Sindsdien vieren net zoals in de Britse Brexit campagne de verdraaide waarheden en leugens van de nationalisten nog meer hoogtij. “Catalonië zal zonder Spanje welvarender worden, een onafhankelijk Catalonië zal in de Eurozone blijven, de grondwet van 1978 is Catalanen vijandig gezind, Spanje steelt van Catalonië (terwijl de corruptieschandalen van de nationalisten onder de mat worden geveegd) en de meerderheid van de Catalanen wil een onafhankelijke Catalaanse republiek”. 80% van de Catalanen wil zich in een referendum kunnen uitspreken over de afscheiding van Spanje op voorwaarde dat het geen unilateraal referendum is. Volgens de laatste peilingen zou slechts een minderheid “SI” stemmen. Tenminste, dat was voor het kat- en muis spel en de arrestaties van de afgelopen twee weken en de Robocop vertoning van de Guardia Civil en de Policia Nacional vandaag tijdens het referendum. Als je de berichtgeving van de laatste jaren over Catalonië er op na slaat, krijg je een andere indruk. Doordat die teveel focust op het repititieve “NO es NO” van Madrid en de grootschalige acties van de independentistas lijkt iedere Catalaan liever van Spanje af. Tussen de stilzwijgende meerderheid hoor je heel wat meer nuance over de Catalaanse zaak. Dat deel van de Catalaanse bevolking is niet zo sterk georganiseerd en gesubsidieerd als de independistas en is op zijn hoede om zijn stem te laten horen om niet als fascist of dissident te worden gestigmatiseerd. Het onafhankelijkheidsdebat is niet alleen een psychologische oorlog tussen Catalonië en Spanje maar ook tussen Catalanen onderling. De gematigde Catalanen komen te weinig aan bod in de Spaanse en Catalaanse media en worden zowat genegeerd door de nationalistische Catalaanse politici. De Catalaanse regisseur Isabel Coixet schreef onlangs in een column in El Pais het volgende: “Dat in veel sectoren van de Catalaanse bevolking er een oprecht nationalistisch sentiment bestaat, is ontegensprekelijk en verdient maximaal respect. Mensen zoals Puigdemont en vice-president Junqueras hebben bekend – en ik geloof hen – dat het bestaan van een onafhankelijke staat hun ultieme droom is. De problemen beginnen wanneer ze hun verlangen opleggen aan iedereen er van uitgaande dat iedereen dezelfde droom deelt. Ze hebben de moeite niet gedaan om na te gaan wat mensen zoals ik ervan denken en waarom wij hun illusie niet delen… Een unilateraal uitgeroepen referendum zonder consensus met het argument dat de helft volstaat om de onafhankelijkheid uit te roepen, nee, dankjewel…”

Het standpunt van Madrid wordt in de Catalaanse media teveel door een gekleurde bril bekeken en Catalaanse nationalisten komen te weinig aan het woord in de Spaanse media waar ze niet voor hun eigen kerk kunnen praten. Dat ondervond Raül Romeva, de Catalaanse minister van buitenlandse zaken, toen hij in het BBC programma Hardtalk zowat knock-out werd geslagen door journalist Stephen Sackur.

De zon is ondertussen ondergegaan boven Catalonië en de stembureaus, die nog niet hardhandig waren gesloten, zijn dicht. De hele dag is de zon trouwens niet door de wolken gebroken tijdens deze grijze, miezerige dag. Een metafoor voor dit dieptepunt van de Westerse democratie. Wat ook de uitkomst moge zijn: vervroegde Catalaanse verkiezingen, unilateraal uitgeroepen onafhankelijkheid, nog meer arrestaties ; moge het het begin zijn van reflectie en vernieuwde dialoog. Ondertussen kijkt heel Europa mee. Waarom zwijgt de EU eigenlijk nog ? Naar aanleiding van het groeiende salafisme in Catalonië wordt het trouwens ook tijd dat de politiek terugkeert naar de orde van de dag. Op het vlak van nataliteit bengelt Spanje helemaal aan de staart van de Europese Unie. In Catalonië vallen de geboortecijfers al met al mee met dank aan de Noord-Afrikaanse migranten. Bijna de helft van de kinderen die in Catalonië worden geboren zijn niet van Spaanse ouders, waarvan 15% van moslimafkomst. Het Catalonië van de toekomst zal bijgevolg minder Catalaans kleuren. Als Catalonië er in slaagt om die “nieuwe Catalanen” voldoende te integreren: geen enkel probleem. Indien niet zal er een tweeledige samenleving ontstaan. De jongeren van de jihadistische groep die in augustus is opgerold, waren allemaal hier opgegroeid.