Oud-koning Juan Carlos blaast wind in Spaanse republikeinse zeilen

De Spaanse rechterzijde koestert kwistig de mythe dat het Iberische schiereiland de ex-koning eeuwig respect is verschuldigd omdat hij het land naar de democratie gidste. Volgens links bewijst het dat de democratie zich nog niet heeft ontdaan van het franquisme. Het was ex-dictator Franco die Juan Carlos I aanduidde als zijn opvolger. Het afgelopen decennium viel de vorst van zijn sokkel door een onophoudelijke reeks schandalen. Jachtpartijen op beren en olifanten, minnaressen, smeergeld van bevriende ondemocratische regimes, rekeningen in financiële paradijzen,…

Justitie houdt hand boven de kroon

Niet alleen de franquistisch geïnspireerde Partido Popular en het rabiaat rechtse Vox maar ook de te laffe socialistische partij PSOE, die alleen nog tijdens verkiezingscampagnes een republikeinse zweem hooghoudt, volharden in het witwassen van Juan Carlos. Toen de grond in 2020 te warm werd onder zijn voeten nam hij in augustus van dat jaar via de kleinste achterdeur het hazenpad naar een eilandje in de Verenigde Arabische Emiraten, waar hij sindsdien zijn fiscale residentie heeft.

Een van zijn ex-vriendinnen, Corinna zu Sayn-Witttgenstein, had uit de biecht gepraat over zijn zwart geld in onder meer Zwitserland, waarna het Zwitserse gerecht een onderzoek opende. Juan Carlos voelde zich voor het eerst niet letterlijk boven alles en iedereen staan. Maar kijk, ergens in de grijze zone tussen koninklijke onschendbaarheid en een akkoord met de Spaanse belastingdienst klasseerde het Spaanse Openbaar Ministerie schaamteloos de aanklachten tegen Juan Carlos I verticaal.

Het Spaanse justitie apparaat schoot twee jaar geleden alleen maar in actie omdat de Zwitserse collega’s hun vergrootglas hielden boven de Zwitserse financiële constructies van de gepensioneerde monarch. De grondwettelijk vastgelegde onschendbaarheid was het laatste vangnet dat overbleef om de aanklachten te laten verdwijnen. Bovendien betaalde hij alleen maar een minimumbedrag terug aan de Spaanse fiscus. De betaling gebeurde gedeeltelijk met een schenking van bevriende zakenlui.

Grenzen van vrije meningsuiting

Op 17 mei besliste de Gentse kamer van inbeschuldigingstelling opnieuw om niet in te gaan op het Europees aanhoudingsmandaat voor de Mallorcaanse rapper Valtònyc. Die onvluchtte in 2018 zijn vaderland omdat volgens het Spaanse gerecht zijn teksten smaad aan de troon toebrengen en oproepen tot terrorisme. De koning o.a. een vrouwenjager en dief noemen is nochtans alleen maar waar een deel van de Spaanse media en politici van wegkijken.

Valtònyc met zijn advocaat Simon Bekaert voor het Gentse gerechtsgebouw

De feiten waarvan Valtònyc door het Spaanse Hooggerechtshof wordt beschuldigd werden in België onlangs uit de grondwet geschrapt wegens hopeloos voorbijgestreefd. Het tekent het contrast tussen een land dat de kwaliteit van zijn democratie en instellingen wil verbeteren versus een land waar tot en met de hoogste rechtscolleges maatschappelijk achterhaalde wetten toepassen om politieke gevoeligheden te onderdrukken. De uitspraak van de Gentse rechters belandde dan ook bij verschillende grote Spaanse mediagroepen in de doofpot.

Geloofwaardigheid monarchie brokkelt af

Uitgerekend dezelfde week vond Juan Carlos de kust weer veilig genoeg om een blitzbezoek te brengen aan zijn oude onderdanen om een van zijn grote liefdes mee te maken in het Gallicische stadje Sanxenxo: een zeilregatta. Onder massale mediabelangstelling bracht een privé-jet Juan Carlos naar Vigo. Prijskaartje naar schatting 100.000€, bekostigd door de emir van Abu Dabi. Daarmee schendde Juan Carlos het protocol voor financiële transparantie van zijn zoon koning Felipe VI, een poging om het blazoen van het koningshuis op te poetsen.

Een kleine stap voor de mensheid, een grote stap voor de straffeloosheid

“De leden van de Koninklijke Familie mogen voor zichzelf geen geschenken aanvaarden die verder gaan dan het gebruikelijke sociale of hoffelijkheidsgebruik, noch gunsten of diensten aanvaarden onder gunstige voorwaarden die de uitoefening van hun ambt kunnen beïnvloeden” staat er in het eerste artikel van de regelgeving voor geschenken ten voordele van de koninklijke familie.

Er werd de afgelopen week volop gedebatteerd of het bezoek van Juan Carlos I de kloof tussen republikeinen en monarchisten doet groeien. Het CIS (Centrum voor Sociologisch Onderzoek Spanje) voert daarvoor al jaren geen peilingen meer uit onder de Spaanse bevolking. Het Platform van Onafhankelijke Media stelde in zijn laatste enquête van vorig jaar vast dat de kloof tussen pro-republiek (39,4%) en pro-monarchie (31%) op een jaar tijd gegroeid is van 6% in 2020 naar 8,4% in 2021. Mocht er nu een referendum plaats vinden over het Spaanse staatsmodel zou ook het aantal onthoudingen en twijfelgevallen stijgen. Uit de peiling blijkt ook dat de overtuiging, dat de monarchie geen zin meer heeft in een moderne democratie, stijgt van 47,9% naar 53%.

De laatste dag van zijn bezoek liet de 84 jarige zijn chauffeur halt houden voor de microfoon van een tv-journaliste toen hij de finca van een vriend verliet, waar hij enkele dagen had verbleven. Op haar vraag of hij nog toelichtingen zou geven, reageerde hij met “Toelichtingen waarover ? Hahaha…!” en hij gebood zijn chauffeur om door te rijden. Als de troetelbeer van de Spaanse democratie het niet nodig vindt om uitleg te verschaffen over zijn kwijtgescholden zelfverrijking in de naam van Spanje, belastingontduiking, rekeningen in fiscale paradijzen en een zeilregatta in een land dat hij in 2020 is ontvlucht, is het duidelijk dat hij zich nog altijd een zonnekoning waant en de verdeeldheid in Spanje aanwakkert.

De Spaanse patriottische politie leest mee

Wat als de overheid van een democratisch land de wet overtreedt of stilzwijgend medeplichtig is ? Spanje worstelt er al mee sinds de dood van dictator Franco. Het nieuwe topje van de ijsberg kreeg de naam Catalangate en kwam aan het licht via het Amerikaanse blad The New Yorker. Het publiceerde twee weken geleden de reportage “How democracies spy on their citizens”. Daarvoor baseerde het zich op de bevindingen van Citizen Lab, een onderzoeksteam van de universiteit van Toronto, dat gespecialiseerd is in research naar hoogtechnologisch misbruik van mensenrechten. 

De onderzoekers stelden vast dat minstens 65 Catalaanse Europarlementariërs, leden van het Spaanse Congres en het Catalaanse Parlement, Catalaanse regeringsleiders, advocaten, journalisten en activisten die zich willen afscheuren van Spanje, bespioneerd werden nadat hun smartphone werd geïnfecteerd met het spionageprogramma Pegasus. Volgens de Israëlische fabrikant NSO wordt het systeem alleen verkocht aan staten die strijden tegen georganiseerde misdaad en terrorisme. 

Niemand van de slachtoffers had op het ogenblik dat de hacking begon een misdaad begaan en er waren ook geen vooruitzichten dat dat zou gebeuren. De meeste cyberbesmettingen vonden plaats in de aanloop van het Catalaanse referendum in 2017 tot en met 2020, toen de socialistische premier Sánchez al regeringsleider was. Hij heeft zich nochtans altijd voorstander getoond om weer een dialoog op gang te brengen met de Catalaanse regering na de escalatie van het conflict onder zijn conservatieve voorganger Mariano Rajoy. 

De Spaanse regering beweerde na de onthullingen van The New Yorker dat het zich niet bewust was van enige vorm van cyberspionage. Door net zoals de rechtse oppositie en de koning het mantra aan te heffen dat Spanje een geconsolideerde democratie is, wekte de regering in feite nog meer de indruk dat ze op de hoogte was van het bespieden van de Catalaanse nationalisten. 

Dat werd nog versterkt toen afgelopen woensdag de in het nauw gedreven minister van defensie Margarita Robles bijna stamelend het volgende zei in het parlement: “Wat moet een staat doen ? Wat moet een regering doen wanneer iemand de grondwet schendt, wanneer iemand de onafhankelijkheid afkondigt, wanneer iemand wegen blokkeert en de openbare orde verstoort ?” 

Arnaldo Otegi, van de Baskische nationalistische partij EH Bildu, in de podcast van de Spaanse ex- politicus en -vicepremier Pablo Iglesias: “Enkele oligarchische, financiële, militaire en politie sectoren zijn na 40 jaar dictatuur ongestraft uit de dictatuur gekomen en blijven in de marge actief van de Spaanse deep state met voldoende autonomie om hun praktijken zonder enige controle uit te voeren”. De cloacas (riolen van de staat), zoals de deep state in Spanje ook wordt genoemd, treden in actie wanneer de eenheid van Spanje of verworvenheden van de elite worden bedreigd. 

Was de Spaanse regering op de hoogte van de cyberaanvallen en/of werd het gegijzeld door de deep state ? Citizen Lab ontdekte veel indirect bewijs. De Spaanse krant El País legde twee jaar geleden bronnen bloot van de Spaanse geheime dienst CNI die aantoonden dat zij beschikte over Pegasus-spyware. Een medewerker van NSO bevestigde ook dat Spanje was binnengehaald als klant. 

Een verontrustend maar voorspelbaar aspect van de Catalangate zaak was het aanvankelijk stilzwijgen in de hoek van de conservatiefgezinde media. Toen ze het nieuws niet langer konden verbergen, stelden ze het voor als een gerechtvaardigde actie tegen een beweging die een bedreiging vormt voor Spanje. Het Catalaans conflict heeft het Spaans nationalisme op scherp gezet. Het doordringt de structuren en duistere achterkamers van de staat.  

Ondertussen duiken er dagelijks nieuwe intriges op in de Catalangate soap. Ook de telefoons van premier Sánchez, minister van Defensie Margarita Robles en minister van Buitenlandse Zaken Arancha González Laya bleken besmet. De officiële mededeling vanuit de regering is dat de hacking afkomstig is van buitenaf. Dat valt heel relatief te interpreteren.  Zowel aan de kant van de nationalisten en de linkse coalitiepartner Unidas Podemos van de socialistische regering Sánchez, als de rechtse oppositie stuitte dit op ongeloof en scepsis. De conservatieve krant El Mundo stak vandaag de kroon af met de kop “Sánchez ondermijnt de rechtsstaat door bekend te maken dat hij werd bespioneerd”.

John Scott-Railton, een van de auteurs van het Citizen Lab rapport, vroeg zich op Twitter af waarom het nieuws plots werd bekendgemaakt, welke technische analyse daartoe had geleid, wanneer de infecties werden ontdekt, wat tot de ontdekking had geleid, wie er nog zal worden gecontroleerd en of er nog slachtoffers zijn. Volgens Railton benadrukt de regering dat de spionage van externe afkomst is omdat er geen enkele toestemming is voor gegeven door een Spaanse rechter.

In feite zijn de Catalaanse nationalisten niet verbaasd dat ze bespioneerd werden. Het ligt helemaal in de lijn van de vuile oorlog die tegen hen wordt gevoerd zoals de illegale doodseskaders GAL in de jaren tachtig. Die werden door het Spaanse ministerie van Binnenlandse Zaken opgelicht om de Baskische terreurgroep ETA te bestrijden. Dit werd jaren later in de rechtbank bewezen met veroordelingen die werden omgezet in gratie voor de beschuldigden.  

De nationalisten en Unidas Podemos willen dat er koppen rollen en eisen een parlementaire onderzoekscommissie. De socialistische PSOE, de Partido Popular, Ciudadanos en Vox stelden hun veto.

De geheime dienst CNI heeft in feite twee opties. Toegeven dat de deep state bestaat of erkennen dat het zijn werk niet goed heeft gedaan om de persoonlijke gegevens van de ministers te beschermen. Niemand gelooft dat het zover zal komen.

Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Mediterráneo,Spaanse film over een onzichtbaar vluchtelingenkerkhof op zee

Oscar Camps, de oprichter van de Catalaanse NGO Proactiva Open Arms, ontvangt wekelijks doodsbedreigingen in alle mogelijke Europese talen omdat hij Afrikaanse bootvluchtelingen van de verdrinkingsdood redt. Oekraïense oorlogsvluchtelingen hoeven gelukkig hun leven niet te riskeren in gammele bootjes op de Middellandse Zee. In het Spaanse parlement leidde het afgelopen week tot een vurig debat over waarom gekleurde mensen uit “cultuurregio’s die in essentie niet compatibel zijn met ons” even veel recht hebben op asiel dan blanke Europeanen.

Santiago Abascal, de leider van de extreem-rechtse partij Vox verkondigde er dat Oekraïners wel oorlogsvluchtelingen zijn die in Europa moeten opgevangen worden. “Iedereen ziet het verschil in tussen hen en de invasie jonge moslimmannen die Europa komen koloniseren”. Premier Pedro Sánchez diende hem van antwoord met: “Er staat een artikel in de Conventie van Genève dat bepaalt dat er geen onderscheid kan gemaakt worden tussen vluchtelingen in functie van hun oorsprong en nationaliteit”.

Volgens Oscar Camps is het zo klaar als een klontje. Het maritiem recht verplicht tot hulp aan iedereen die op zee in nood verkeert maar dat is niet aan de orde in het hedendaagse Europa. Hij is ervan overtuigd dat mocht een politicus als Santiago Abascal in de positie zijn om een schipbreukeling te redden, hij het zou doen. Mensenlevens doen niet aan politiek. Toen regisseur Marcel Barrena met het voorstel kwam om een film te maken over het begin van de hulporganisatie Open Arms zag Camps in dat hij daarmee hier en daar een aasgier zou kunnen bekeren, ook al kan fictie niet op tegen wat de hulpverleners in de Middellandse Zee meemaken.

Schip van Open Arms in Barcelona (Valentí Enrich)

De film begint in september 2015 toen Oscar Camps en Gerard Canals, twee redders uit de Catalaanse kuststad Badalona, naar het Griekse eiland Lesbos trokken om als vrijwilligers mee te helpen in de reddingsacties. Het beeld van het aangespoelde lichaam van een driejarig Syrisch jongetje op het strand van het Turkse Bodrum was op hun netvlies blijven kleven. Wat oorspronkelijk een reis van een paar dagen zou zijn werd de kiem van NGO Proactiva Open Arms, een verhaal dat nu al bijna zeven jaar duurt. Een groep hulpverleners die zich bekommert over de duizenden aan hun lot overgelaten mensen die dagelijks hun leven riskeren in amper zeewaardige boten.

De film werd in 2020 gedraaid in Barcelona, Lesbos en Athene met de Middellandse Zee als rode lijn. Het duizendtal figuranten in de reddingscènes op zee zijn echte migranten uit Griekse vluchtelingenkampen die zelf deel wilden uitmaken van hun eigen verhaal. De regisseur hield bij de selectie van de figuranten de waarschuwing in rekening van de kamppsychologen dat het herbeleven van de emoties traumatisch zou kunnen werken. Het tegendeel bleek waar. De vluchtelingen geraakten zo betrokken in het project dat hun verhalen essentieel werden voor de manier waarop Marcel Barrena alles in beeld bracht.

Mediterráneo brengt de werkelijkheid dichterbij, ook bij degenen die zeggen dat Open Arms bedoeld is om zwarten en Moren naar Europa te brengen. Het vertelt een liefdesverhaal over liefde voor door Europa doodgezwegen mensen die door een team (50% vrijwilligers) ervaren zeelui, redders en dokters niet aan hun lot worden overgelaten. De hulporganisatie redde sinds 2015 al honderduizend mensen. Wie Open Arms wil steunen kan dit via deze link. De film loopt sinds oktober 2021 in de Spaanse bioscopen.

De ex-bisschop van Solsona stapt in het huwelijksbootje

Fundamentalistische katholieken en extreemrechts vinden mekaar vlot de laatste tijd in Spanje in thema’s als gendergelijkheid, abortus en het afdoen van LGBTI als een ideologie. Een greep uit gebeurtenissen van de laatste twee maanden. Terwijl het fysiek geweld op homo’s toeneemt, organiseerde halverwege september een groep neonazi’s een optocht tegen de LGBTI gemeenschap in de Madrileense homowijk Chueca. De ultrarechtse partij Vox distantieerde zich ervan en insinueerde opgezet spel van links. Het stadsbestuur van Toledo verwijderde een affiche van de singer-songwriter Zahara na een klacht van Vox. Die vond de foto een belediging aan het adres van de Maagd Maria. Ook in Toledo werd de kathedraal ritueel gereinigd na de opnames van een sensuele videoclip in de kerk. Aan abortusklinieken worden mensen lastig gevallen door gelovigen en in Solsona, het kleinste bisdom van Catalonië, nam de reactionaire bisschop Xavier Novell eind augustus ontslag wegens persoonlijke redenen.

• 

• 

Al snel lekte uit dat zijn “persoonlijke redenen” fysieke liefde is voor een 38 jarige psychologe, auteur van twee erotische romans met satanistische inslag en moeder van twee kinderen. Novell is niet de eerste geestelijke, en hij zal niet de laatste zijn, die zijn pij aan de wilgen hangt wegens zondigen tegen het celibaat. Wat echter de wenkbrauwen doet fronsen, is dat de voormalige bisschop jarenlang straffeloos haat heeft gezaaid tegen homoseksuelen. Toen hij in november 2010 op 41 jarige leeftijd de jongste bisschop van Spanje werd, riep zijn reactionaire visie op de kern van het christendom meteen voor- en tegenstand op. Het zorgde ervoor dat hij door de Catalaanse gemeente Cervera persona non grata werd verklaard. Hij beschouwde zichzelf als authentiek en hij verzekerde dat het hem niet kon schelen wat de goegemeente van hem dacht.

Homoseksualiteit wijtte hij toe aan de afwezigheid aan een vaderfiguur en hij vond dat er geen plaats voor is in de Kerk. Ook verwierp hij voorbehoedsmiddelen, euthanasie en abortus, verzette hij zich tegen seks voor louter genot en gaf hij af op gescheiden mensen. Hij was overtuigd dat hoe radicaler de Kerk zich opstelde, hoe gemakkelijker het zou zijn om nieuwe gelovigen aan te trekken. Collega bisschoppen berispten hem omdat hij om de haverklap in de media opdook. Dat vond hij nodig om volledige transparantie te bieden. Kerk en transparantie hebben nooit gerijmd, ook niet in Novell zijn levensgang.

Hij moedigde conversietherapieën aan voor homoseksuelen en nam er actief aan deel. Sinds Novell het “woke licht” heeft gezien doorbreken verschillende psychisch getekende slachtoffers van zulke bekeringsrituelen hun stilte. Het aantal klachten bij No es Terapia, de Spaanse vereniging tegen conversatietherapieën, is met 200% gestegen. De vereniging zag in januari dit jaar het levenslicht naar aanleiding van een rapport van de Verenigde Naties. Tot voor het onslag van de bisschop verzamelden ze slechts vijf getuigenissen. In de dagen nadien namen acht mensen contact op. De verklaringen dienen om onderbouwde  klachten in te dienen bij het gerecht.

De ex-bisschop heeft ondertussen het nodige papierwerk aangevraagd om te trouwen voor de wet (niet voor de kerk) en hij is op zoek naar een job in de richting van zijn diploma van landbouwingenieur. Bronnen binnen het bisdom geloven dat hij bezeten is door de duivel en willen een duiveluitdrijving op hem uitvoeren.

Hoe je met een Trumpistisch discours regiopresidente van Madrid kan worden

Isabel Díaz Ayuso ligt in Spanje in pole position om de politieke marketing hoofdprijs van het jaar 2021 binnen te halen. De presidente van de Madrileense regioregering volgde zichzelf op na de verkiezingen van afgelopen week ondanks het feit dat haar regio de meeste coronadoden van Spanje telt, het minst investeert in openbare gezondheidszorg en er verschillende rechtszaken lopen tegen haar partij Partido Popular wegens corruptie. Het is de verkiezingsoverwinning van kortzichtige bekrompenheid en het stelselmatig demoniseren van de oppositie. 

Trump parcours

Ruim een kwarteeuw al wordt de regioregering van Madrid geleid door de conservatieve Partido Popular. Toen Isabel Díaz Ayuso twee jaar geleden door de partij werd opgevoerd als lijsttrekker voor de regionale verkiezingen van 2019 kreeg de politica massaal linkse lachers op haar hand. Ze blonk tijdens de campagne uit in vreemde uitspraken en gebrekkige dossierkennis. Toch slaagde ze erin om een minderheidsregering te vormen met de steun van de centrumpartij Ciudadanos en het ultrarechtse Vox.

Twee maanden geleden zag Ayuso haar kans schoon om zich te ontdoen van het ondertussen zieltogende Ciudadanos en de stemmen terug naar de Partido Popular te brengen. Ze blies haar regering op om een motie van wantrouwen te omzeilen en omdat ze voelde dat haar strijd tegen de coronamaatregelen van de linkse federale coalitieregering haar politieke winst kon bezorgen. «Libertad» (vrijheid) is het substantief waar ze haar campagne rond bouwde, net zoals de «Make America great again» kapstok waaronder Donald Trump in 2016 de Amerikaanse verkiezingen won. 

Een strategie van zichzelf ophemelen en polariseren die Ayuso en haar communicatie adviseur Miguel Ángel Rodríguez, de strateeg van ex federaal premier José María Aznar, vertaalden naar de Madrileense realiteit. Met haar slogan «Libertad» profileerde ze zich als de Messias van de Madrileense terrasjescultuur. Zoals Trump deed met de Democraten schilderde ze de linkse formaties PSOE, Unidas Podemos en Más Madrid af als de voorbode van de hel. Drie partijen die ze voor het gemak communisten noemde die de «Libertad» van Madrid en Spanje in gevaar brengen. Ook de nationalistische partijen uit Baskenland en Catalonië scheerde ze over dezelfde kam.

Migranten, feministen, holebi’s en de zwaksten van de maatschappij («links heeft steuntrekkers nodig uit eigenbelang») haalde ze in Trump stijl door de mangel. Haar denigrerende discours en frivole praatjes over vrijheid dienden om haar povere programma en rampzalige sociale beleid te maskeren. Toen een journaliste afgelopen winter bleef doorvragen hoe ze een spiksplinternieuw openbaar hospitaal van voldoende verplegend personeel zou voorzien, ondanks het personeelsgebrek in de publieke zorg, antwoordde Ayuso dat je zulke vragen niet moet stellen aan een regionaal presidente.

Isabel Díaz Ayuso uitgedost in een kleur die ze niet kan uitstaan (foto: EP)

Het getuigt van een enorm cynisme dat ze zichzelf profileert als vaandeldrager van universele vrijheid terwijl de Partido Popular progressieve vrijheidssymbolen zoals abortus, het homohuwelijk en euthanasie verwerpt. Haar Trumpistische ideologie connecteert met het Spaanse fascisme van vorige eeuw. Een mix van Spaans unitarisme en machisme ten dienste van de sociale elite. Net zoals aan de vooravond van de Spaanse burgeroorlog, bijna een eeuw geleden, beschouwt Ayuso de federale linkse coalitieregering als illegitiem.

Tijdens haar eerste ambtstermijn als presidente van de regionale regering, en ook gedurende de voorbije verkiezingscampagne, gebruikte ze de pandemie en het verlangen naar een normaal leven als schaamlapje voor haar incompetentie en om de nationale regering een hak te zetten. Vrijheid prediken als tegengif tegen Covid-19. Telkens de federale regering A zei, reageerde de regering Ayuso met B.  

Bijvoorbeeld na het afblazen van de strenge nationale lockdown van vorig jaar besloot Ayuso, in tegenstelling tot andere Spaanse regio’s, de horeca in de regio Madrid meteen weer te openen. “We moeten auto’s ook niet verbieden hoewel er iedere dag auto ongevallen zijn”. Een biertje kunnen drinken op een van de vele terrasjes die Madrid rijk is, is voor haar een symbool van de Madrileense identiteit en vrijheid. Toeval dat even daarvoor aan de andere kant van de Atlantische Oceaan ene Donald Trump het opnieuw openen van de Amerikaanse grenzen rechtvaardigde met bijna dezelfde woorden ? «Iedere dag sterven er veel mensen op de weg. Dat betekent niet dat we de mensen moeten aanraden om niet te rijden». 

De misrekening van links

Toen Ayuso vervroegde verkiezingen afkondigde, stapte federaal vice-premier en Unidas Podemos kopstuk Pablo Iglesias uit de regering omdat Ayuso het extreemrechtse Vox opvrijde en er geen geheim van maakte dat ze indien nodig met de Franco nostalgici een regering zou vormen. Hiermee ging ze nochtans in tegen de inspanningen van haar partijvoorzitter Pablo Casado om de Partido Popular uit het vaarwater te duwen van Vox. Tevergeefs. Net zoals Trump de Republikeinen was ontgroeid, is Ayuso een politiek merk op zichzelf geworden.

Pablo Iglesias besloot de handschoen op te nemen en op kop van de Unidas Podemos lijst te gaan staan. Zo hoopte hij voldoende linkse kiezers te kunnen mobiliseren om een links front te vormen met de socialistische PSOE en de Podemos vertakking Más Madrid, om zo naar eigen zeggen de fascisten uit de Madrileense regering te houden. Daarmee was de toon definitief gezet voor de verkiezingscampagne. Er werd meer campagne tegen de ander gevoerd dan dat de eigen standpunten onder de schijnwerpers kwamen. Polarisatie troef, rechts versus links, het politieke centrum lag er verweesd bij.

In de laatste rechte lijn naar de verkiezingen besloot Ayuso om slechts aan één mediadebat met de andere kopstukken deel te nemen. Het allereerste op het regionale TV station Telemadrid. Hoewel het moeilijk debatteren is met iemand die in staat is om compleet onvoorspelbare praat te verkopen («In Madrid kun je scheiden zonder daarna nog ooit je ex tegen het lijf te lopen») produceert Ayuso voldoende leugens en halve waarheden om aan de kaak te stellen. Een welbespraakt politiek beest als Iglesias vraagt niet liever. Na de uitzending toonden de peilingen een kentering aan. De linkse partijen hadden plots een inhaalbeweging ingezet.

Enkele dagen later tijdens het tweede debat (zonder Ayuso dus) verliet Iglesias de radiostudio van Cadena Ser. Bij het begin van het gesprek vroeg de moderator aan Rocío Monasterio, de kandidate van Vox, wat ze vond van de dreigbrief met vier kogels die Iglesias thuis had ontvangen. Monasterio trok de waarheid van de feiten in twijfel en weigerde de brief te veroordelen. «Ik veroordeel elke vorm van geweld» antwoordde ze uiteindelijk. Hierop stond Iglesias recht, zette zijn mondmasker op en terwijl hij de studio verliet, zei hij dat Cadena Ser mee verantwoordelijk was voor het witwassen van fascisten door Vox uit te nodigen.

Dreigbrief met vier kogels aan het adres van de familie van Pablo Iglesias

Hoewel de Baskische terroristenorganisatie ETA voltooid verleden tijd is beschouwen Vox en veel militanten van de Partido Popular Iglesias als een terroristenvriend omdat hij in de federale regering de steun had van de Baskische partij Bildu. Ook zijn toenadering tot de Catalaanse republikeinen van ERC was voor velen gelijk aan staatsterrorisme. «Hoe kon hij dan in godsnaam zelf het slachtoffer zijn van terrorisme ?», hoorde je ze zwartwit denken.

Tijdens de reclame onderbreking besloten ook de kandidaten van PSOE en Más Madrid te vertrekken. Alle andere debatten op radio en TV werden geannuleerd omdat het linkse blok besloot om een cordon sanitaire te vormen tegen Vox. Hoewel het meer dan ooit noodzakelijk was om in debat te gaan rolde het daardoor de rode loper uit voor het fenomeen Ayuso. Met 65 zetels op 136 verpulverde de Partido Popular het verkiezingsresultaat van twee jaar geleden.

Ayuso slaagde in haar opzet om de Madrilenen het gevoel te geven dat ze in deze coronatijden vrijer kunnen leven dan de rest van Spanje. Door de onophoudelijke zwartmakerij richting links hebben ook veel mensen anti socialistisch gestemd. Meer zelfs: de wellicht meest verguisde Spaanse politicus aller tijden heeft de handdoek gegooid. Op de verkiezingsavond trok Pablo Iglesias zijn conclusies en trok de deur van de politiek achter zich dicht. Mission accomplished voor de Partido Popular en Vox. Nu ze staan te pronken met de scalp van hun favoriete zondebok, die de afgelopen zeven jaar een tsunami door de Spaanse politiek heeft gejaagd, is rechts wel een inspiratiebron armer.

Waarom de Spaanse landbouw niet zonder migranten kan

Spanje is de grootste exporteur van fruit en groenten in de Europese Unie. Hoofdzakelijk perziken, nectarines, aardbeien en citrusvruchten en ook serregroenten zoals tomaten, paprika’s, komkommers en augurken vinden de weg naar het buitenland. Vooral de naar schatting 300.000 plukkers zijn het slachtoffer van een landbouwmodel dat functioneert op de kap van de meest kwetsbaren.

De corona pandemie toont open en bloot aan dat 80% van de seizoensarbeiders migranten zijn. Het Spaanse landbouwmodel kan niet zonder een leger gemakkelijk uit te buiten mensen. Ondanks de, in vergelijking met andere Europese landen hoge werkloosheidscijfers, halen veel Spanjaarden hun neus op voor het werk en verkiezen nog eerder om mee te oogsten in Frankrijk. Daar krijgen ze wel het gewaarborgd minimumloon van 8 euro per uur betaald met een arbeidscontract er boven op.

Heeft Catalonië iets geleerd van vorig jaar ?

Vorige zomer ging een deel van de fruitregio Segrià in de Catalaanse provincie Lleida weer in lockdown omdat het aantal coronabesmettingen steil de hoogte inging. Nog nooit spoelden er toen zoveel seizoensarbeiders aan. De fruitplukkers die ieder jaar terugkomen uit landen zoals Marokko, Roemenië, Bulgarije en Polen mochten de grens niet over en veel migranten uit andere Spaanse regio’s zaten zonder werk door de Covid maatregelen. Zonder recht op een sociale uitkering probeerden ze daarom hun geluk in de fruitpluk.

Vooral Afrikanen die in de steden oud ijzer verzamelden, hun leven riskeerden in de bouwsector zonder contract of «top manta» verkopers. Zo heten in Spanje de Afrikaanse straatverkopers van namaakkledij en handtassen van luxemerken, zonnebrillen, horloges, voetbalshirts en gekopieerde cd’s en dvd’s. Tijdens het begin van de coronacrisis deed bovendien de kwakkel de ronde dat de federale regering in Madrid migranten zonder papieren die in de fruitpluk wilden komen werken, zou regulariseren.

Honderden van hen vonden nergens onderdak en sliepen onder de blote hemel in portalen van pleinen in de provinciehoofdstad Lleida, in garages en in verlaten boerderijen in de buurt zonder elektriciteit. Van mensen die met hun schamele hebben en houden op een stuk karton slapen kan er moeilijk verwacht worden dat ze de coronamaatregelen naleven en niet ziek gaan werken voor een habbekrats tussen vier en zeven euro per uur in het zwart.

Activisten en vakbonden stelden al veel langer de schamele werkomstandigheden en het gebrek aan onderkomen aan de kaak. De pandemie maakte huiseigenaars nog meer weigerachtig om kamers tijdelijk te verhuren en veel hotels waren gereserveerd om mensen op te vangen die in quarantaine moesten.

De in Catalonië geboren Senegalese voetballer Keita Baldé van het Italiaanse U.C. Sampdoria kon het niet aanzien en probeerde onderdak te vinden voor 200 Afrikaanse seizoensarbeiders tot het einde van de oogstperiode in september. Hoewel de ex-jeugdspeler van FC Barcelona meteen alles wilde voorschieten, voelden weinig hotels zich aangesproken om mee te werken. Uiteindelijk kon iedereen worden ondergebracht in enkele panden.

De boeren die zich niet houden aan het minimumloon van 7,40 euro/uur en de verplichting om huisvesting te voorzien voor arbeiders die van ver komen, zijn in de minderheid maar toch talrijk genoeg om mensontwaardige toestanden te veroorzaken. Er is onvoldoende arbeidscontrole, de boeren die niet zuiver op de graat zijn, schuiven de schuld af op de lage marktprijzen voor hun fruit en groenten en de lokale politici kijken naar de Spaanse overheid.

Het rode goud van Huelva

Veel van de Afrikanen die tussen maart en mei aardbeien oogsten in de Andalusische provincie Huelva trekken in juni naar Aragón en Lleida om kersen, nectarines en perziken te plukken tot september. Jaarlijks exporteert Huelva bijna een half miljard euro aardbeien naar andere landen van de EU waardoor de vruchten er het rode goud worden genoemd.

Toen in februari verschillende Catalaanse steden dagenlang in brand stonden, door de protesten tegen de arrestatie van de militante rapper Pablo Hasél, brandde er in Huelva voor de twee keer in een jaar tijd een krottenwijk van seizoensarbeiders af. Op een oppervlakte van 10 hectare bleven slechts tweehonderd van de vijfhonderd hutjes uit plastic, karton en houten paletten overeind. De humanitaire ramp bleef grotendeels onder de radar van de nationale media.

Driehonderd tot as herleide krotwoningen in Palos de La Frontera (Foto: Asociación Multicultural de Mazagón)

De NGO Accem, die zich inzet voor het lot van migranten, en het Rode Kruis voorzagen de getroffenen meteen van water, eten en dekens en hielpen hen met de heropbouw van de mensonterende krotwoningen zonder sanitaire voorzieningen. Het gemeentebestuur van Palos de La Frontera denkt er niet aan om een alternatief te bieden voor de krottenwijk. «Illegale immigratie is de verantwoordelijkheid van de staat en de centrale regering moet een eind maken aan de krotwoningen» zei de burgemeester.

Veel boeren verkiezen migranten voor de oogst omdat die niet durven protesteren tegen de erbarmelijke arbeidsvoorwaarden uit vrees om hun werk te verliezen. Spanjaarden die een werkloosheidsuitkering ontvangen denken er niet aan om aardbeien te plukken. Hun uitkering is hoger dan de 30 tot 40 euro per dag die de boeren betalen. Zij die bij gebrek aan alternatieven toch hun cv achterlaten, worden meestal nooit gecontacteerd. Straatarme Afrikanen eerst.

Extreemrechtse incoherentie

Aan de overkant van het land, in Lleida, zien ze de bui al hangen voor de volgende oogstperiode. Eind maart daagden de eerste Afrikaanse arbeiders al op, hoewel de oogst nog moet beginnen. Koren op de molen van extreemrechts. Ignacio Garriga (moeder uit Equatoriaal Guinea), de Catalaanse lijsttrekker van de partij Vox bezocht onlangs de regio. Garriga riep op tot een veiligheidsplan met meer politiecontrole op straat om de illegale immigratie te stoppen. “In Lleida zijn er niet genoeg politieagenten om het hoofd te bieden aan de dramatische situatie waarmee de lokale bevolking wordt geconfronteerd ”. “Wat niet kan zijn, is dat de straten nesten van misdaad worden”.

Hij herinnerde eraan dat tot 45% van de seizoenarbeiders in irreguliere omstandigheden terechtkomt en eiste dat alle illegalen het land worden uitgezet. “We kunnen de komst van bijna 30.000 seizoensarbeiders niet met absolute improvisatie en wanbeleid onder ogen zien. Dat betekent meer onzekerheid en een duidelijke bron van besmetting”. Geen woord over arbeidsomstandigheden en sociale inspectie.

De Spaanse oproerpolitie haalde de mosterd bij Robin Hood

Sinds de arrestatie van de Catalaanse rapper Pablo Hasél stonden afgelopen week verschillende Spaanse steden ‘s avonds letterlijk en figuurlijk in lichterlaaie in naam van het recht op vrije meningsuiting. De federale coalitieregering kibbelt over de aanpak van de straatguerilla. In Catalonië gaat het door de rellen over een hervorming van het Catalaanse politiemodel, in de verkennende gesprekken voor een regionale regeringsvorming tussen de nationalistische partijen ERC, CUP en JuntsxCat. De reden is het buitensporige geweld dat de Mossos d’Esquadra (Catalaanse politie) aanwenden om de betogers uiteen te drijven. 

De strategie die de Mossos (en ook andere Spaanse politiekorpsen) gebruiken is een uitvinding van de Catalaan David Piqué, de in 2016 plots overleden commissaris-generaal voor territoriale coördinatie van de Mossos d’Esquadra. Naar aanleiding van de hardnekkige krakersbeweging, in de jaren negentig van de vorige eeuw in de activistische wijk Gràcia in Barcelona, ontwikkelde hij het Sherwood Syndroom. Het verwijst naar de legende van Robin Hood. Robin Hood besliste zelf welke rijken er werden beroofd en aan welke armen de buit werd geschonken.

De theorie van Piqué bepaalt dat wanneer een demonstratie nog niet gewelddadig is, er door de politie moet worden geprovoceerd door middel van willekeurige, brute aanhoudingen. Het gevoel van vernedering dat dit produceert, heeft als bedoeling de gemoederen op te hitsen om een veldslag uit te lokken. Wanneer de betogers agressief beginnen te worden, zal de politie niet reageren. Op het ogenblik dat het geweld escaleert, zal de politie zich terugtrekken tot het punt dat er zoveel schade wordt aangericht dat het sociaal onaanvaardbaar wordt.

Op dat ogenblik rukt de politie razendsnel uit zodat de demonstranten niet de kans krijgen om te vluchten. Dan begint de beoogde veldslag waardoor de politie de betogers met geweld kan uiteendrijven en massaal arrestaties kan verrichten. Piqué geeft in zijn theorie wel toe dat er zo onschuldige slachtoffers kunnen vallen. 

Omdat de protesten in Madrid deze week zich concentreerden op één plek was deze tactiek des te meer duidelijk merkbaar. De demonstranten verzamelden op het plein Puerta del Sol dat smalle toegangsstraten heeft. Eerst controleerde de Policia Nacional de mensen die het plein opkwamen met het voornemen om ergernis op te wekken. Daarna verhinderden ze de betogers om het plein te verlaten. De politie begon vervolgens willekeurig mensen te bedreigen. Langzaamaan groeide de agressie onder de demonstranten totdat een massaal gevecht ontstond waardoor de plaza door de arm van de wet kon worden schoongeveegd.

Het is een opus moderandi die al langer dan vandaag ergernis oproept. In Catalonië zijn de Mossos d’Esquadra verontwaardigd over het zware geweld dat ze de afgelopen dagen op straat tegenover zich kregen en over de vraagtekens van de Catalaanse politici i.v.m. hun optreden. Het lijkt onvermijdelijk dat dit wordt opgenomen in het regeerakkoord van de toekomstige regionale regering. 

 

De Spaanse wet is voor interpretatie vatbaar

Juan Carlos I, de vorige koning van Spanje, een maffiabaas noemen in een rapnummer of beweren dat de vijand een Jood is tijdens een bijeenkomst van 300 nostalgici van ex-dictator Franco. Waar begint en stopt het recht op vrije meningsuiting ? In Spanje wordt er dezer dagen uitvoerig over gedebatteerd en het veroorzaakte zware rellen in verschillende Catalaanse steden en in Valencia. In Barcelona verloor een jonge manifestante een oog door vermoedelijk een rubberkogel van de politie. Vanavond is er opnieuw protest dat ook is overgeslagen naar de straten van Madrid. 

De aanleiding van de onvrede is de arrestatie van de militante Catalaanse rapper Pablo Hasél omdat hij in zijn teksten geregeld verwijst naar Juan Carlos I met koosnaampjes als maffiabaas, parasiet en crimineel. Hasél beschouwt zichzelf een communist en kwam de afgelopen zeven jaar al herhaaldelijk in aanraking met het gerecht voor het schofferen van het Spaanse koningshuis en staatsinstellingen en koketteren met terroristische organisaties, zowel in zijn rapnummers als op Twitter. De vorige keren kreeg hij een voorwaardelijke straf maar omdat hij van geen ophouden wil weten, vond de Audiencia Nacional (beroepshof in Madrid) het nu welletjes. Hij werd veroordeeld tot negen maanden gevangenis voor het aanmoedigen van terrorisme en beledigingen aan de monarchie.   

De rechtbank baseert zich op de ley mordaza (muilkorfwet): een uitbreiding van artikel 578 van de Spaanse strafwet waardoor rechters gemakkelijker het verheerlijken van terrorisme kunnen veroordelen, ook al valt het binnen een niet letterlijk te interpreteren artistieke context. De aanpassing kwam er in de periode van de conservatieve regering Rajoy na de terreuraanslagen in Parijs van 2015. Sindsdien werden er al tientallen artiesten veroordeeld zoals de Mallorcaanse rapper Valtonyc die drie jaar geleden naar België vluchtte. Pablo Hasél had tot vorige vrijdag de tijd om zich aan te bieden bij de gevangenispoort maar hij verschanste zich met medestanders in de universiteit van zijn thuisstad Lleida. Daar werd hij gisteren door de Mossos d’Esquadra (Catalaanse politie) opgepakt.   

Het is altijd de bedoeling geweest van de huidige coalitieregering met de socialistische PSOE en het linkse Unidas Podemos om de muilkorfwet terug te draaien. Unidas Podemos liet er geen gras over groeien en kondigde na de arrestatie van Hasel aan dat ze kwijtschelding van straf hebben aangevraagd bij het Ministerie van Justitie wegens zware tegenstrijdigheden met de realiteit. Juan Carlos I vertoeft al maanden in ballingschap in de Emiraten, op de vlucht voor de strafrechtelijke feiten waarvan Pablo Hasel hem beschuldigt. Tijdens zijn proces verklaarde Hasél dat hij alleen maar rapt over misdrijven van het koningshuis die je in alle media kan lezen en horen. Hij zei tegen de rechter dat er onvoldoende gevangenissen zijn in Spanje om al die journalisten achter de tralies te zetten. “Ik sta niet terecht omwille van wie ik ben maar wegens mijn overtuigingen”. Toen hij gisteren door de agenten werd afgevoerd, riep hij “dood aan de fascistische staat”.  

​Wat ook een anomalie is, is dat uitgerekend afgelopen zaterdag 300 mensen hulde brachten aan La División Azul in Madrid en daarbij openlijk hun fascistische, anti-communistische en xenofobe sympathieën uitten. De «Blauwe Divisie» was een legioen Spaanse vrijwilligers, die als wederdienst voor Hitlers steun aan Franco tijdens de Spaanse burgeroorlog, meestreden aan het Oostfront. Een van de sprekers op de bijeenkomst was Ignacio Menéndez, advocaat van een van de leden van een extreemrechts doodseskader dat in 1977 vijf arbeidsadvocaten vermoordde. Hij vroeg de aanwezigen om de COVID-19 maatregelen niet na te leven: “Het is noodzakelijk dat je de avondklok overtreedt, dat je je familie en vrienden ontmoet en dat je elkaar omhelst want fascisme is vreugde”. Er was ook een korte religieuze dienst voor een herdenkingsteken van La División Azul, waarop een bloemenkrans met een nazi-swastika was geplaatst. De priester zei o.a.: “Het marxisme probeert de vrede van onze samenleving te verstoren en Jezus Christus uit ons leven te verbannen”.

• 

• 

De extreemrechtse partij Vox verdedigt de bijeenkomst

Hoewel alle aanwezigen ook de fascistische groet uitbrachten (in Spanje kom je daar vlot mee weg), was de bijeenkomst wellicht ongemerkt voorbijgegaan mocht een 19 jarige vrouw in een blauw falangistisch hemd (*) ook niet even het woord hebben gevoerd. “Het is onze allerhoogste plicht om voor Spanje te vechten, om voor Europa te vechten, dat nu zwak en geliquideerd is door de vijand. De vijand zal altijd dezelfde zijn, zij het met verschillende maskers: de Jood. […] De Jood is de schuldige en de Blauwe Divisie vocht tegen hen”. Naar aanleiding van de speech van de nieuwe poster girl van extreem-rechts is het openbaar ministerie in Madrid een onderzoek begonnen naar aanzet tot haat en hoe het mogelijk is dat de herdenking werd toegelaten.

Justitie dat rappers als terroristen beschouwt en een onafhankelijkheidsreferendum als een staatsgreep maar wegkijkt voor openlijk fascisme, zolang het niet breed in de media wordt uitgesmeerd: er is iets grondig mis met de Spaanse instellingen.

(*) Falangisme: extreemrechtse politieke beweging in het Spanje van de jaren 30 van de vorige eeuw.

Vindt Catalonië een uitgang in het stemhokje ?

De Catalanen mogen op Valentijnsdag  vroeger dan voorzien nog eens de vertegenwoordigers van hun regionale parlement kiezen. Veel liefdesverklaringen vielen er tijdens de campagne niet te bespeuren. Wel racune en verwijten. De aanleiding van de tweede vervroegde verkiezingen op een rij is even absurd als miljoenen Catalanen naar het stemlokaal roepen tijdens de derde Covid-19 pandemiegolf. Bepalen de sociaal-economische hangijzers die corona heeft veroorzaakt de kiescampagne of staat de ontspoorde trein tussen Barcelona en Madrid weer centraal ?

Wat als ?

Het had allemaal anders kunnen lopen als gewezen oppositieleider Mariano Rajoy, van de conservatieve Partido Popular, in 2010 niet met een stapel handtekeningen onder de arm naar het Grondwettelijk Hof was gestapt. Toen verklaarden 12 gepolitiseerde rechters het Catalaanse statuut nietig. In 2005 deelden zowel in Barcelona als in Madrid de socialisten de lakens uit en keurden het Catalaanse en het federale parlement een van de Catalaanse verzuchtingen goed. De erkenning van Spanje als plurinationale staat en Catalonië als natie. De Partido Popular, die alles liever houdt zoals het is en diversiteit niet hoog in het vaandel voert, vond dit discriminerend voor de rest van Spanje.

Het bracht een gigantische politieke mobilisatie in Catalonië op gang. Onder leiding van de burgerplatformen Òmnium en ANC groeide de viering van La Díada (Catalaanse feestdag)  in  Barcelona uit tot een jaarlijkse miljoenenbijkomst waarin een onafhankelijkheidsreferendum werd geëist. Omdat Madrid zich negationistisch bleef opstellen besloot de regionale gematigd conservatieve partij CiU ook zijn wagon aan te haken aan de voortdurend langere independencia trein. Daarbij was een scheut opportunisme gemoeid want de toenmalige regeringspartij van Artur Mas stond onder zware druk door ingrijpende besparingen in openbare voorzieningen en corruptieschandalen rond zijn partij.  

Het huwelijk tussen de centrumrechtse (Convergencia Democrática de Catalunya) en de christendemocratische (Unión Democrática de Catalunya) partners van de CiU liep op de klippen en de CDC vertakking trok eind 2015 naar de kiezer met een gelegenheidskartel met het linksrepublikeinse ERC en een amalgaam van separatistische organisaties. Doel: het proces naar de onafhankelijkheid op de rails zetten met om te beginnen een referendum. Carles Puigdemont ruilde zijn burgemeesterstoel van Girona in voor die van de minister-president van de Catalaanse regering. Anderhalf jaar later werd Catalonië enkele weken wereldnieuws en kreeg het gerecht opnieuw het laatste woord in het politieke conflict. De Catalaanse politieke verantwoordelijken trokken in ballingschap naar het buitenland of werden in Spanje achter de tralies gezet.

Absurdisme 

Sindsdien is Catalonië politiek nog meer versnipperd. De Convergencia Democrática de Catalunya is ondertussen ook niet meer en leeft verder in Junts Per Catalunya en het veel kleinere PDeCAT. Na de vervroegde verkiezingen van december 2017 volgde Quim Torra de naar Waterloo gevluchte Carles Puigdemont op. Onder Torra, een purititeinse nationalist met nauwelijks politieke ervaring en Puigdemont volgeling, werd er weinig geregeerd. De coalitiepartners ERC en Junts Per Catalunya lagen voordurend overhoop en Torra zelf is de aanleiding dat de Catalanen weer moeten gaan stemmen. Hij werd uit zijn ambt ontzet nadat hij had geweigerd om tijdens de campagne van de laatste nationale verkiezingen pancartes voor de politieke gevangenen van de gevel van het gebouw van de Catalaanse regering te verwijderen. De Kiescommissie vond dit onpartijdig.

De Catalaanse regering wilde de verkiezingen verplaatsen naar eind mei omwille van de derde coronagolf maar werd teruggefloten door het Catalaanse Hooggerechtshof. De nationalisten zien hierin opnieuw de hand van Madrid net zoals in de transfer van de Catalaanse socialist Salvador Illa van de nationale regering naar het lijsttrekkerschap van de socialisten voor de Catalaanse verkiezingen. Tot eind januari was Illa de minister van Volksgezondheid in de linkse coalitieregering van premier Pedro Sánchez. Jawel, een minister van Volksgezondheid die in volle pandemie het schip verlaat wegens electorale belangen. Illa was daarom tijdens de kiescampagne vijand nummer 1 van de andere partijen. Sánchez zijn plan om op die manier het politieke centrum in Catalonië te herbevolken lijkt volgens de peilingen te lukken. We mogen ons verwachten aan een nek-aan-nek race tussen de socialisten, Junts per Catalunya en ERC.

Door de pandemie hebben duizenden burgers die zijn opgeroepen om in stembureaus te zetelen bezwaren aangevoerd, verschillende gemeenten organiseerden oefeningen in de kieslokalen om alles veilig te laten verlopen en een record aantal kiezers heeft al via de post gestemd. Volgens de peilingen zal door de besmettingsvrees de opkomst bij deze verkiezingen veel lager uitvallen dan normaal. Uitgerekend Salvador Illa, de ex-minister van Volksgezondheid, vond het als enige kandidaat niet nodig om voor het laatste lijsttrekkersdebat op de Catalaanse TV een PCR sneltest te laten afnemen. Illa werd door de andere partijen getrakteerd op verdachtmakingen alsof hij op zijn kabinet in Madrid zich al hebben laten vaccineren.

In Catalonië geldt er niet alleen een avondklok tussen 22u en 6u maar is ook de bewegingsvrijheid al weken beperkt. Eerst mocht je niet buiten je eigen gemeente zonder geldige reden, sinds vorige week mag je al tot de grenzen van je kanton. Net voor aanvang van de kiescampagne kwam de Catalaanse regering met een uitzondering op de proppen. Omdat ze het als een fundamenteel recht beschouwt voor de kiezers om zich goed te informeren, mocht je wel verkiezingsmeetings bijwonen. Ook de gevangen gezette politici mochten mee campagne voeren maar moesten ‘s avonds wel terug naar de gevangenis. Een versoepeling van hun gevangenisregime dat al eerder regionaal werd goedgekeurd maar door het nationale Hooggerechtshof werd teruggefloten. Een pingpong partij zonder einde.

• 

• 

• 

Lantaarnpaal campagne met een banneling en gevangenen

Veel geblaat, weinig wol

Mochten de independentistas weer voldoende zetels halen om samen een regering te vormen, heeft de kiescampagne alleszins niet verduidelijkt hoe ze samen opnieuw door een deur kunnen. Oriol Junqueras, de tot een lange gevangenisstraf veroordeelde leider van het linkse ERC en ex-vice-president van Puigdemonts regering, herinnerde er nog maar eens aan dat zijn partij in zijn 90 jarige geschiedenis nooit corruptiezaken heeft gekend zoals in het ter ziele gegane CiU van Puigdemont, de Partido Popular en de socialisten. Het was een steek richting Laura Borrás, de lijsttrekster van Puigdemonts partij Junts per Catalunya. Zij wordt verdacht van fraude, valsheid in geschrifte en verduistering van openbaar geld.

En wat met de steun van ERC aan de nationale regering van Pedro Sánchez in de hoop om daarmee een vruchtbare dialoog op gang te brengen tussen Catalonië en Madrid ? Junts blijft radicaal zweren bij het proces richting onafhankelijkheid. Over één ding zijn alle pro-independencia partijen het wel eens: met de socialisten wordt er niet samengeregeerd. Catalans per la indepèndencia, een organisatie van ex-leden van de Assemblea Nacional Catalana (ANC), slaagde er afgelopen week in om Junts per Catalunya, ERC, het anti-kapitalistische CUP en PDeCAT een verklaring te laten ondertekenen waarin ze beloven om niet toe te treden tot een coalitie met de socialistische partij. Een cordon sanitaire rond een sociaal-democratische partij. Het is eens iets anders.

Over de aanpak van de sociaal-economische nevenverschijnselen van de coronacrisis kwamen de Catalaanse kiezers weinig concreets te weten. Investeringen in de gezondheidszorg, (tijdelijke) werkloosheid, jongeren met mentale problemen, kleine bedrijven die moeite hebben om te overleven, een herziening van het toeristisch model, betaalbare woningen, onderwijs,… Iedereen erkende dat het problemen zijn die moeten worden aangepakt maar hoe dat zal gebeuren blijft in het duister tasten.

Volgens de peilingen zal het extreemrechtse Vox onder andere daardoor zijn intrede doen in het Catalaanse parlement. De partij zou meteen meer zetels binnenhalen dan de Partido Popular omdat het de kiezers verleidt die het discours van de independentistas spuugzat zijn en zich in de steek gelaten voelen door het systeem. Ook de partij aan de andere kant van het spectrum, het CUP, stijgt in de enquêtes.

De Spaanse Covid-vaccinatiecampage leest als een schelmenroman

Sinds het begin van de corona-vaccinaties op 27 december zijn er Spanjaarden die niet tot de risicogroepen behoren die proberen het systeem te slim af te zijn. In zowat heel het land waren er gevallen van politici, ambtenaren, familieleden van verpleegkundig personeel, ziekenhuisdirecteurs, hoge militairen en zelfs geestelijken die het niet nodig vonden om hun beurt af te wachten om zich te laten vaccineren.  

Het is een symptoom van een ander virus dat in Spanje weelderig woekert en waar geen vaccin voor bestaat: la picaresca. Een term die afkomstig is van het woord “pícaro” (schelm, schurk) en verwijst naar “la novela picaresca” (schelmenroman), een literair genre dat in de 16e eeuw ontstond in Spanje. De plot draait altijd rond een guitige antiheld die alles en iedereen om de tuin leidt om overeind te blijven in het leven.

Die vindingrijkheid blijft in het hedendaagse Spanje verder sluimeren. Er is immers meer wantrouwen dan in de meeste andere Europese landen ten opzichte van “het systeem”. Hoewel de Spanjaarden verontwaardigd reageren op politieke corruptie wordt “la picaresca” toch stiekem geaccepteerd door een groot deel van de bevolking.

De grootste polemiek ontstond toen aan het licht kwam dat Miguel Ángel Villarroya, de stafchef van het Spaanse leger, zich had laten vaccineren, samen met andere hoge pieten van het leger en de Guardia Civil. Het vaccinatieplan van de Spaanse krijgsmacht bepaalt dat in de eerste plaats het sanitair legerpersoneel en de militairen die op missie vertrekken, moeten worden gevaccineerd. Daarna het burgerpersoneel in militaire hospitalen en tenslotte de legerstaf.

Villarroya was tijdens de lockdown van afgelopen lente een van de vaste sprekers tijdens de persconferenties van het nationaal crisiscomité. Legendarisch waren in maart zijn woorden «We zijn allemaal soldaten in deze vreemde oorlog die we beleven.» Ondertussen heeft hij ontslag genomen als stafchef. Een gedecoreerde generaal is en blijft ook een soldaat in de oorlog tegen corona.

De strafste stoot aan politieke kant kwam uit Murcia. De ondertussen ex-minister van Volksgezondheid van de regionale regering, Manuel Villegas, ontving samen met 400 ambtenaren van zijn departement een Pfizer spuitje. De Partido Popular politicus probeerde zich te verschuilen achter zijn artsendiploma en het argument dat het moeilijk is om te weten wie er in de sanitaire sector prioriteit krijgt. Onder druk van coalitiepartner Ciudadanos trad hij af.

Het meest surrealistische excuus was afkomstig van de minister van Volksgezondheid van de autonome regio Ceuta. Hij wilde zich eigenlijk niet laten vaccineren omdat hij niet wil weten van vaccins. Waarom hij het dan wel heeft laten doen vond hij niet nodig om uit te leggen.

De meest gebruikte smoesjes «er waren teveel vaccins» en «ik wilde een voorbeeld stellen» vind je in de gemeentepolitiek. In de regio Valencia kregen de burgemeesters Ximo Coll en Carolina Vives (een gehuwd koppel bovendien) van de dorpjes El Verger en Els Poblets een standje van de socialistische partij. Samen met vijf lokale politieagenten hadden ze zich in een sanitair centrum laten vaccineren met het excuus dat er 7 vaccins teveel waren. Twee verplegers waren in quarantaine op het moment van vaccinatie, twee waren thuis door griep en drie anderen weigerden zich te laten inenten.

Fran López, de socialistische burgemeester van het dorp Rafelbunyol, liet zich vaccineren in een rusthuis, omdat hij naar eigen zeggen een voorbeeldfunctie heeft.

Nog in Valencia gebruikte de burgemeester van La Nucía zijn doktersfunctie van de lokale voetbalclub als gegronde reden om zich te vaccineren.

Het record van schaamteloosheid werd gebroken in een dorp van nauwelijks 240 inwoners. In Villavicencio de los Caballeros, in Castilla y León, lieten de burgemeester, twee schepenen en de priester van het dorp zich inschrijven als werknemers van het lokale rustoord. Ze hadden nog nooit een voet in de residentie gezet maar zetelden wel in de beheerraad.

Ook de burgemeester van Villahermosa del Río, in de provincie Castellón, vond dat hij als beheerder van het bejaardentehuis ook deel uitmaakt van het zorgpersoneel.

In Catalonië kregen een 300tal gepensioneerde artsen de vaccinatie toegediend in het hospitaal van Terrassa omdat er teveel dosissen waren. In een instelling voor gehandicapten in Terres de L’Ebre werden drie werknemers geschorst omdat ze vijf vaccins hadden bewaard voor familieleden. De Junts per Catalunya burgemeester van de gemeente Riudoms en de schepen van Financiën kregen beiden een prik in een rustoord met het excuus dat er overschot was.

Een rustoord in Madrid vaccineerde verschillende familieleden en priesters om zogezegd geen enkel vaccin te laten verloren gaan en de bewoners maximaal te beschermen.

Ook Sebastià Taltavull, de bisschop van Mallorca, wilde een voorbeeld stellen voor de bevolking. Hoewel hij buur is van een rustoord voor priesters, vlakbij het bisschoppelijk paleis, woont hij niet in de residentie en werkt hij er ook niet.

De Spanjaarden die wel netjes hun beurt afwachten, halen de schouders op en herhalen de dooddoener «siempre hemos sido el país de la picaresca» (we zijn altijd het land van het picaresque geweest).