De Spaanse corona dankt het virus

“We moeten corruptie bij de wortel aanpakken. Het uitoefenen van een openbaar ambt mag geen middel zijn voor zelfverrijking.” Holle woorden uit de mond van de Spaanse koning Felipe VI, enkele jaren geleden, naar aanleiding van de aanhoudende onfrisse politieke praktijken in zijn land. Hol, meer zelfs: cynisch en hypocriet, omdat zijn eigen vader Juan Carlos I niet zuiver op de graat is.

De monarch die gedurende bijna vier decennia Spanje heeft geregeerd ontving 100 miljoen dollar smeergeld van de koning van Saudi Arabië en 1,7 miljoen € van de sultan van Bahrein. Hij verborg het geld in fiscale paradijzen en schonk een deel aan zijn Duitse minnares Corinna zu Sayn-Wittgenstein volgens het Zwitsers gerecht. Het schandaal leest als een filmscenario gespijsd met intriges van amoureus verraad, bedreigingen, spionage en met als kers op de taart een Grieks familiedrama. Zijn zoon en huidige koning, Felipe VI, besloot aan het begin van de coronacrisis, in een krampachtige strategische zet om zijn eigen blazoen op te poetsen, afstand te nemen van de nalatenschap van zijn vader. Het is de grootste alarmtoestand van de Spaanse kroon (corona in het Spaans) sinds de dood van dictator Franco in november 1975.

Al een decennium lang borrelt er uit het koninklijk paleis spektakel op dat de roddelbladen overstijgt. Een bloemlezing: de zaak Nóos, waarin de schoonzoon van Juan Carlos I werd veroordeeld en achter de tralies gezet voor onwettige toeëigening van openbaar geld, een olifantenjacht in Botswana waarbij ook de minnares van de ex-koning zou aanwezig zijn geweest, video’s waarin Juan Carlos dictator Franco loofde, zijn exuberante pensioen en de ongelukkige toespraak van troonopvolger Felipe VI, op 3 oktober 2017, waarin hij Catalonië een veeg uit de pan gaf na het onafhankelijkheidsreferendum van 1 oktober. In een transparante parlementaire monarchie zou er nu een parlementaire onderzoekscommissie aan de slag gaan om de beschuldigingen van de Zwitserse justitie uit te pluizen.

ons kent ons

De rechtse oppositie en de grootste regeringspartij, de socialistische PSOE, stemden tegen in het parlement en de grote conservatief gezinde mediagroepen kijken zoals gewoonlijk de andere kant op als de monarchie in woelig vaarwater terechtkomt. Het herbevestigt nog maar eens de Spaanse versie van de deep state: de conservatieve anti-republikeinse lobby die achter de schermen toeziet op het in stand houden van de privileges van de overwinnaars van de Spaanse burgeroorlog van 1936-1939: de bourgeoisie. Het is de ex-dictator die op het einde van zijn leven Juan Carlos I heeft aangeduid als zijn opvolger. Twee maanden geleden zei Jorge Fernández Díaz, de ex-minister van binnenlandse zaken van de rechtse Partido Popular, naar aanleiding van het nieuwste koninklijke schandaal: “het in vraag stellen van de monarchie als staatsvorm is dodelijker dan het coronavirus”.

Een corrupt koningshuis is m.a.w. de centrale pijler van wat de republikeins gezinden “het regime van 1978” noemen. Toen werd drie jaar na Franco’s dood de nieuwe democratische grondwet voorgelegd aan de bevolking in een referendum. Artikel 56.3 van de Constitutie zegt dat de koning onschendbaar is en dat hij niet berecht of beschuldigd kan worden, zelfs niet als hij misdaden heeft gepleegd. De banden tussen de Spaanse monarchie en de economische, politieke en gerechtelijke elite waren toen al duidelijk. Ook de machtigste mediagroepen zijn helemaal mee in dit verhaal. De inkt die ze laten vloeien in het verdoezelen en verdraaien van schandalen van de Partido Popular en de monarchie is omgekeerd evenredig aan het met de botte bijl inhakken op de linkse politieke partijen en de separatistische Catalaanse en Baskische partijen.

Zoals het een moderne monarch betaamt, sprak Felipe VI op woensdagavond 18 maart de Spaanse bevolking moed in op de openbare televisie naar aanleiding van de coronacrisis. In zijn speech vermeed hij de zwartgeld kwestie van zijn vader. Ondanks het feit dat er vooraf slechts een korte oproep was op sociale netwerken, sloegen duizenden mensen in heel het land tijdens de toespraak vanop hun balkon op potten en pannen. Ze eisten dat het koningshuis de verborgen miljoenen van Saudi Arabië en Bahrein in de Spaanse publieke gezondheidszorg zou pompen. Die heeft het meer dan ooit zwaar te verduren na de sociale besparingen van de laatste Partido Popular regering van Mariano Rajoy. Meer en meer Spanjaarden beschouwen hun monarchie als een vervelender virus dan Covid-19. Felipe VI kan de afleiding van het coronavirus gebruiken om zijn hachje te redden.

 

Het Puigdemont vergeetput parcours

Mocht de voormalige Catalaanse minister-president op 27 oktober 2017 vervroegde verkiezingen hebben afgekondigd i.p.v. de onafhankelijkheid dan zou de wereld er nu helemaal anders uit zien voor hem en zijn toenmalige regering. Na bemiddelingswerk van de Baskische premier draaide Carles Puigdemont op het laatste nippertje zijn kar onder druk van de straat en een portie naïviteit. Zijn regering onderschatte schromelijk de genadeloosheid van het Spaanse staatsapparaat en verkeerde in de waan dat de EU begrip zou tonen.

De aanpak van de post-referendum weken verdeelt nog altijd Catalonië, ook binnen de separatistische beweging. Vanuit zijn ballingsoord in Waterloo probeert Puigdemont sindsdien politiek relevant te blijven en de Catalaanse zaak onder de internationale radar te houden. Dan is er geen beter platform denkbaar dan een zitje veroveren in de navel van de EU, het Europees Parlement. Als het van de Spaanse Centrale Kiescommissie zou hebben afgehangen, hadden Puigdemont en zijn ex-ministers Toni Comín en Clara Ponsatí niet kunnen deelnemen aan de voorbije Europese verkiezingen.

Uitgerekend de dag na de vervroegde nationale parlementsverkiezingen van 28 april besloot de Kiescommissie om hen uit te sluiten van de Europese kieslijsten. De commissie oordeelde dat ze door hun vrijwillige ballingschap in het buitenland zich niet konden verkiesbaar stellen op de Spaanse verkiezingslijsten. Omdat zowel de president als de vice-president en nog twee andere leden van de commissie wel vonden dat de drie mochten deelnemen, rees de indruk van een politiek gemotiveerde, snel in mekaar gebokste uitspraak.

Volgens verschillende Spaanse rechtsgeleerden volgden de leden van de Commissie niet scupuleus de letter van de wet. Geen enkele Spaans wetsartikel verbiedt expliciet het recht verkiezingskandidaat te zijn. In geval van twijfel gelden de fundamentele burgerrechten en basisregels van de democratie. Waarom mocht ex-minister Lluís Puig dan wel deelnemen aan de afgelopen Spaanse parlementsverkiezingen en Clara Ponsatí aan de gemeenteraadsverkiezingen ? Waarom was er helemaal geen bezwaar toen ze op de lijsten stonden van de vervroegde regionale verkiezingen in Catalonië van 21 december 2017 ?

Omdat niemand een bezwaar had ingediend. Dat was wel het geval voor de Europese verkiezingen. Die klacht kwam er van de moraalridders van de onlosmakelijkheid van de Spaanse unie, de politieke partijen Ciudadanos en de Partido Popular. Uit angst voor het Europees podium dat Puigdemont en co dreigden te veroveren ? Dan moeten ze op 17 juni eerst in Madrid de eed komen afleggen wat hun onmiddellijke arrestatie zou betekenen. Of vrezen de PP en Ciudadanos dat er hiervoor een juridische omweg bestaat ?

Het deed denken aan de klacht van de Partido Popular, negen jaar geleden, tegen het Statuut dat Catalonië van meer autonomie voorzag. Een politieke nederlaag laten rechttrekken door een rechtbank die meewerkt. De conservatieven slaagden er toen in om een afgezwakte versie van het Statuut door het Grondwettelijk Hof te krijgen. Het begin van de separatische lente in Catalonië.

Gonzalo Boye, de advocaat van Puigdemont, ging in beroep tegen de beslissing van de Kiescommissie en na een partij pingpong tussen een Madrileense administratieve rechtbank en het Hooggerechtshof mochten de drie toch deelnemen aan de verkiezingen. Puigdemont en Comín werden met meer dan een miljoen stemmen verkozen op de lijst Lliures per Europa (Vrijheid voor Europa). Vraag is hoe ze ooit hun zetel zullen opnemen in het Europees Parlement. Ze moeten niet alleen op 17 juni de eed afleggen in Madrid, ook de Spaanse diplomatieke tentakels willen Puigdemont de vergeetput induwen.

Toen Comín en Puigdemont zich vorige week aanboden aan het Europees Parlementsgebouw, om hun voorlopige accreditatie op te halen, mochten ze niet binnenkomen in tegenstelling tot andere Spaanse verkozenen. Hun advocaten dienden prompt een klacht in bij parlementsvoorzitter Antonio Tajani. Niet ontoevallig kwam de volgende dag het nieuws dat op vraag van de fractieleiders van PP, Ciudadanos en PSOE (Spaanse socialisten) de accreditaties van de Spaanse Europarlementsleden werden opgeschort tot de definitieve bekendmaking van de parlementsleden.

Met andere woorden: het schaamteloze kat en muis spel gaat verder. Wordt vervolgd in een of andere rechtbank.

Het proces van de aangebrande Catalaanse aardappel

Dinsdag begon in Spanje voor de ene het lang verwachte proces van de eeuw, voor de andere de juridische farce van de eeuw. Negen van de niet in ballingschap getrokken leden van de afgezette Catalaanse regering, de ex-voorzitster van het Catalaanse parlement en de leiders van de burgerplatformen ANC en Òmnium Cultural staan in Madrid terecht voor het onafhankelijkheidsreferendum van 1 oktober 2017. Wat ook over een drietal maanden de uitkomst van deze juridische heksenjacht moge zijn: de ontmijning van het conflict tussen Catalonië en Madrid moet via politieke weg gebeuren.  

De beklaagden hebben nooit onder stoelen of banken gestoken dat hun eindbestemming het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg is. Daarvoor moet eerst de volledige rechtsgang in Spanje worden doorlopen. Dat is de reden waarom vier van de Catalaanse politici in voorhechtenis in december een hongerstaking begonnen. Hun advocaten beschuldigden het Spaanse Grondwettelijk Hof van vertragingsmechanismen in het behandelen van hun bezwaren. De nul op het request die het Spaanse Hooggerechtshof achtereenvolgens kreeg van België, Schotland, Zwitserland en Duitsland, stemt de beschuldigden optimistisch.

Alle vier deze landen verlenen onderdak aan gevluchte Catalaanse politici, activisten en artiesten. De lokale rechtbanken wezen een voor een het verzoek voor uitlevering wegens rebellie van de hand. Ook zo’n 130 hoogleraars Strafrecht en Pascual Sala, ex-voorzitter van het Spaanse Hooggerechtshof, vinden dat de beklaagden niet in beschuldiging kunnen worden gesteld van rebellie omdat er geen geweld werd gebruikt. De spitsvondige aanklacht van rebellie, opruiing, misbruik van overheidsgeld en ongehoorzaamheid is een recept dat op politiek niveau werd bekokstoofd. Een gekleurd oordeel over wetsartikels door conservatief gezinde onderzoeksrechters i.p.v. een letterlijke interpretatie van de wet.

In september kregen de onlinekranten El Món en El Diario inkijk in het intranet forum van de Algemene Raad van de Rechterlijke Macht van de Spaanse magistratuur. De toon van bepaalde rechters op het forum loog er niet om. “Separatisten zijn fascisten, de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging is een virus, Catalanen die opkomen voor een eigen staat zijn extremisten en criminelen, de nationalistische leiders zijn coupplegers en nazi’s”. De weigering van buitenlandse rechters om Puigdemont en co uit te leveren aan Spanje trapte ook op lange behoudsgezinde tenen. Een zoveelste bewijs dat een eerlijk proces onwaarschijnlijk is. Om dat in te zien hoef je geen rechten te hebben gestudeerd. Alleen al de lange voorhechtenis van de beklaagden spreekt boekdelen.

Op politiek niveau weet de socialistische premier Pedro Sánchez zich geen raad met de hete Catalaanse aardappel die voorganger Rajoy voortdurend te lang voor zich uit had geschoven. Met de hete adem van de reactionaire, rechtse oppositie in de nek is de aardappel ondertussen pikzwart aangebrand. De patriottische lente van Trump inspireert ook de Partido Popular, Ciudadanos en Vox. Tijdens de Republikeinse Conventie voor de laatste presidentsverkiezingen riepen er netjes uitziende vrouwen en mannen in koor “Lock her up” naar aanleiding van het e-mail schandaal van Hillary Clinton. Dezelfde symptomen duiken op bij de Spaanse rechterzijde. Er mogen ongegeneerd facistoïde krachtttermen worden gespuid en rode lijnen overschreden.

De afgelopen regionale verkiezingen in Andalusië bewezen dat het loont om instincten en angsten te bespelen, de Catalaanse nationalisten te demoniseren en leugens rond te strooien. Veel progressieve kiezers bleven gedemoraliseerd thuis en de Partido Popular en Ciudadanos konden er een coalitie vormen met de steun van het extreem-rechtse Vox. De drie partijen hadden hiervoor alleen maar hun mantra “verraders, Spanje redden en coupplegers” moeten aanhouden. Fake news in de Spaanse context. Vooral valse Messias Pablo Casado weet van geen ophouden.

Van zodra zijn partij Partido Popular in de federale regering weer aan de touwtjes mag trekken, belooft de PP voorzitter om het fameuze wetsartikel 155 te wijzigen zodat Catalonië voor onbepaalde tijd zijn autonomie kan verliezen. Zo is er tijd zat om de opstandige regio grondig te ontluizen van nationalisten en subjectieve TV- en radiostations. Ook het Catalaanse onderwijs moet in naam van de vaderlandsliefde worden aangepakt. Als het van Vox afhangt, moeten zelfs regionale partijen worden afgeschaft net zoals de regiones autonomas (deelstaten).

Vorige week ondernam de socialistische minderheidsregering van Pedro Sánchez een ultieme poging om zijn begroting door het parlement te krijgen. Daarvoor had het de steun nodig van de Catalaanse nationalisten. Hij stelde voor om een nieuwe dialoog tussen Barcelona en Madrid op te starten met de hulp van een bemiddelaar. Dit plan liep al na enkele dagen op de klippen met gevolg dat de Spanjaarden op 28 april weer naar de stembus moeten. Toch besloten de PP, Ciudadanos en Vox om afgelopen zondag een unionistische betoging te organiseren in Madrid. Ze vonden het godgeklaagd dat premier Sánchez zich zondig had gemaakt aan hoogverraad, onderwerping en vernedering.

Als Pablo Casado werkelijk zijn gecontesteerde master in de rechten heeft behaald, zou hij moeten weten dat er alleen sprake kan zijn van hoogverraad in een conflictsituatie met een buitenlandse natie. Dat is Catalonië niet. Zulke hoogdravende beschuldigingen aan het regeringshoofd zijn bovendien wettelijk strafbaar. Eindelijk was er vanuit Madrid nog eens een voorzichtige poging om de breuk met Catalonië te lijmen na het jarenlange immobilisme van Mariano Rajoy zijn regering. Als je de branie hebt om dat als hoogverraad te bestempelen, is het omdat het je politiek uitkomt dat er chaos is. Verdeel en heers strategie.

Wanneer beelden luider spreken dan woorden. Oriol Junqueras (rechts vooraan) negeert de begroeting van Quim Torra.

De verstandhouding tussen de drie grote rechtse partijen staat in schril contrast met de discripantie binnen de Catalaanse regering. Het pragmatisme van het linkse ERC van ex vice-president Oriol Junqueras botst met het idealisme van het centrumrechtse PDeCAT/JxCat van Carles Puigdemont. Dit werd op de eerste dag van het proces nog eens pijnlijk duidelijk gemaakt toen Quim Torra de beklaagdenbank begroette. De huidige Catalaanse president en partijgenoot van Puigdemont werd ostentatief genegeerd door Junqueras. De ideologische tegenstellingen doen denken aan de Monty Python film The Life of Brian waarin de strategieënoorlog tussen the Judean People’s Front, the People’s Front of Judea and the Judean People’s Popular Front een gemeenschappelijk blok tegen Rome verhinderde.

In oktober lanceerden Puigdemont en Torra daarom de Crida Nacional per la Republica, een adviesgevend orgaan dat zal worden opgeheven wanneer Catalonië een onafhankelijke republiek is. La Crida heeft drie hoofddoelen: de rechtvaardiging van het resultaat van het referendum op 1 oktober 2017 met als gevolg de (symbolische) onafhankelijkheidsverklaring van 27 oktober ; de instandhouding van de unilaterale weg naar onafhankelijkheid als Spanje zijn koers niet wil wijzigen en het herstel van de regering van Carles Puigdemont. Voorlopig heeft enkel de partij van Torra en Puigdemont zich bij La Crida aangesloten. ERC en CUP (extreem links) weigeren. Afwachten of de uitkomst van het proces van de eeuw hier verandering in brengt.

Tachtig procent van de Catalanen wil zich in een referendum kunnen uitspreken over al dan niet onafhankelijkheid. Alle dialoog weigeren of op de lange baan schuiven, werkt contraproductief. De regering in Madrid mag nog 10x de Guardia Civil en Policia Nacional op de Catalanen afsturen voor een knokpartij zoals op 1 oktober 2017. Het zal geen sikkepit veranderen aan de overtuiging van de independentistas. Ook artikel 155 niet. Het levert alleen maar meer afkeer op voor de agressor en doet het Catalaanse onafhankelijkheidselectoraat groeien. Net zoals de repressieve taal van de rechtse partijen Partido Popular, Ciudadanos en Vox het geheel van het conflict groter heeft gemaakt dan de som van de delen. De vertoning in de rechtbank in Madrid is de kroniek van het rechtse deel van Spanje dat niet in staat is om te luisteren en in de spiegel naar zichzelf te kijken. Of met de woorden van Oriol Junqueras die gisteren voor de rechter het woord mocht nemen: “als ik te gepassioneerd antwoord, is dat omdat ik 1,5 jaar niet kon spreken”.

Catalaanse klokkenluiders en Spaanse beerputten

Spanje leek lang een blinde vlek op de Europese kaart van extreemrechts. Sinds het Catalaanse referendum van 1 oktober 2017 draait de motor van de op papier centrumrechtse partijen Partido Popular en Ciudadanos op testosteron en electoraal geïnspireerde vaderlandsliefde. In het centrum van het federale politieke spectrum blijven alleen nog de socialisten over. Aan de uiterst rechtse kant is de partij Vox de nieuwe rijzende ster aan het extreemrechtse firmament. De verstandhouding met Ciudadanos en PP is groot genoeg om gedoogsteun te verlenen voor de nieuwe Andalusische deelregering.

De regionale verkiezingen in Andalusië van vorige maand waren de eerste stembusgang in Spanje sinds de vervroegde Catalaanse verkiezingen op 21 december 2017. Als de meerderheid van de Catalanen luistert naar typisch Spaanse familienamen als García, Martínez of López i.p.v. Ferrer, Puig of Puyol is de massale migratiestroom in de loop der tijden van Andalusiërs richting het welvarende Catalonië daar niet vreemd aan. Toch scheert de catalanofobia (afkeer voor Catalonië) hoge toppen in het uiterste zuiden van Spanje, ondanks de familiebanden tussen de twee regio’s.

Na bijna 40 jaar onafgebroken socialisme aan het hoofd van de Andalusische regering wonnen de socialisten opnieuw de verkiezingen maar met zwaar stemmenverlies. Ex-regeringsleidster Susana Díaz, mantelpakjessocialiste met 1001 gezichten, kon maar moeilijk verteren dat het socialistische huis na bijna vier decennia volledig was uitgewoond. Ze sneerde naar haar partijgenoot en federaal premier Pedro Sánchez dat hij zich tijdens de Andalusische verkiezingscampagne niet hard genoeg had uitgesproken tegen het Catalaanse separatisme. Partido Popular en Ciudadanos, de partijen die tijdens de campagne daar wel hun leitmotiv van hadden gemaakt, sloten op 9 januari een regeerakkoord met de steun van Vox.

De afgelopen verkiezingen in Andalusië hebben nog verder het deksel van de Spaanse beerputten gelicht sinds het Catalaanse referendum van 2017. De sindsdien grijsgedraaide lofzang aan de grondwet en het aanzwengelen van catalanofobia is van strategisch fundamenteel belang voor de Spaanse rechterzijde. Het dient om de zuurstoftoevoer naar de socialisten en Podemos dicht te snoeren. Links is in Spanje nooit groot geweest zonder de steun van de progressieve kiezers in Baskenland en Catalonië. Olie op het Catalaanse vuur gooien dient om het kiezerskorps in die regio’s in de richting van regionale, separatistische partijen te duwen, weg van federaal links.

Het Catalaanse separatisme is veeleer een aanklacht tegen het Spaanse staatsapparaat en nationale media die kritiekloos unionistische propaganda spuien dan een opstand tegen Spanje. Na de dood van Franco werd de overgang van dictatuur naar democratie onderhandeld tussen de oppositie en het oude regime. Na twee jaar mocht de Spaanse bevolking zich in een referendum uitspreken over hun huiswerk. Dat de nieuwe grondwet geen volledige breuk was met Franco zijn visie op Spanje kon de opluchting niet drukken. Na 36 jaar dictatuur waren de Spanjaarden in staat om zelfs een telefoonboek als grondwet goed te keuren.

6 december 1978: ook het vorige koningskoppel bracht zijn stem uit in het referendum over de democratische grondwet

Zowel de Partido Popular als de voorganger Alianza Popular werden opgericht door Manuel Fraga, een van de voornaamste ministers van het Franco regime. Na de oprichting van de Partido Popular in 1989 was het nog een decennium wachten op een veroordeling, met tegenzin, van het Franco regime. Ook Ciudadanos en Vox doen geen enkele poging om in het reine te komen met het fascistische verleden van Spanje. Vorige maand vond in Barcelona een federale ministerraad plaats. Nadat premier Sánchez van de gelegenheid had gebruik gemaakt om de Catalaanse minister-president Quim Torra te ontmoeten, vond Ciudadanos leider Rivera het een belediging voor Spanje dat Sánchez Torra had ontvangen met de honneurs van een staatshoofd. De voorzitter van Vox ging nog verder en zei dat Sánchez de couppleger had moeten in de boeien slaan i.p.v. aan tafel te zitten met hem.

De Spaanse ruk naar rechts, de doorbraak van Vox, melancholie naar het koloniale verleden van Spanje en het omarmen van het politiek incorrecte kadert in de conservatieve contrarevolutie die wereldwijd de kop opsteekt.  Het is een symptoom van niet kunnen omgaan met diversiteit en angst dat dit de maatschappelijke orde in gevaar zal brengen. Wat de Andalusische verkiezingen hebben duidelijk gemaakt is dat de nederlaag van links vooral te maken heeft met de angst voor het verlies van “españolidad”. Voor Vox is massa immigratie in de eerste plaats een bedreiging voor de Spaanse territoriale eenheid en waarden. Meer dan de vrees dat de armoede bij autochtonen hierdoor zal toenemen of tot jobverlies zal leiden. Slechts 15% van de Andalusische stemmen voor Vox was afkomstig uit de hoek van de traditionele linkse kiezers. De keuze voor Vox kwam hoofdzakelijk van een ancien régime elite die zich altijd als een vis in het water heeft gevoeld bij de traditionele conservatieve partijen.

De 12 politici die voor Vox in het Andalusisch Parlement zullen zetelen. Maandloon: 4300€ van een institutie die ze eigenlijk willen afschaffen. Als het van Vox afhangt, mag er enkel een nationale regering bestaan.

Omdat rechts Spanje er belang bij heeft om het Catalaanse separatisme voortdurend te demoniseren, weerklinkt er ook buiten Catalonië meer en meer protest tegen de Spaanse instituties en de aanpak van de Catalaanse crisis. De monarchie zag in het onafhankelijkheidsreferendum een hefboom om de grondwet en het koningschap te consolideren maar dat draaide na FelipeVI zijn vlammende speech van 3 oktober 2017 anders uit. Ook in Asturias, Navarra, Baskenland en de Balearische Eilanden wordt sindsdien de Spaanse parlementaire monarchie in stijgende mate in vraag gesteld.

Ook aan de openbare Spaanse universiteiten is er een republikeins reveil aan de gang. In meer dan de helft werden er tussen eind november en midden december symbolische referenda over de grondwet en de monarchie georganiseerd. De studenten vinden dat de monarchie een anachronistische, corrupte instelling is die door Franco werd gerestaureerd. De Spaanse jongeren zijn ook de onaantastbaarheid van de grondwet beu. Die werd meegeschreven door het oude regime en onder druk gestemd lang voordat zij geboren waren.

Misschien komt er ooit een dag dat de Spaanse democraten Carles Puigdemont en co. zullen bedanken voor hun opofferingen om de Spaanse instellingen en politiek in vraag te stellen en uit te dagen.

Waarom de Catalaanse crisis veel meer is dan een nationalistisch conflict

Toen exact een jaar geleden de Catalaanse regering de onafhankelijkheid uitriep was het ondenkbaar dat twee van de hoofdrolspelers in de politieke crisis tussen Madrid en Barcelona ondertussen voltooid verleden tijd zouden zijn. Al even ondenkbaar was het dat een meerderheid van het Spaanse parlement ondertussen zou hebben ingestemd om het lichaam van Franco uit zijn mausoleum te lichten.

Rots in de branding van de overandelijkheid der dingen Mariano Rajoy en zijn vice-premier en rechterhand Soraya Sáenz de Santamaría trokken in de zomer de deur van de politiek achter zich dicht. Het Partido Popular regeringschip liep begin juni op de klippen nadat de socialistische PSOE een motie van wantrouwen won in het parlement. De aanleiding was een rechterlijke uitspraak in een van de vele corruptieschandalen rond de PP. Toen Pedro Sánchez de eed aflegde als nieuwe premier bij koning Felipe deed hij dat zonder zijn hand op de bijbel te leggen. We zouden bijna durven spreken van een daad van republikeinse rebellie.

Tot zover het goede nieuws. De nog altijd door corruptieschandalen achtervolgde Partido Popular heeft ondertussen een nieuwe voorzitter gekozen. De 37 jarige Pablo Casado, die net als zijn ex-partijgenoot en ex-minister president van de Madrileense deelregering Cristina Cifuentes, in verdenking is gesteld voor een master met een zwaar reukje aan. Nieuwe wijn in oude zakken maar PP Godfather José Maria Aznar ontwaart potentieel in de nieuwe leider en Casado heeft een hand boven zijn hoofd van enkele uit het juiste hout gesneden rechters. Over het gepolitiseerde Spaanse gerecht (met dank aan de twee Aznar regeringsperiodes) werden er door justitiedeskundigen al minstens even veel boeken neergepend als over het Catalaanse referendum van 1 oktober vorig jaar.

Catalaanse boekhandel twee weken voor de eerste verjaardag van het onafhankelijkheidsreferendum

 

Casado bedient zich van sloganeske, twittervriendelijke taal die stookt, pookt, misleidt en manipuleert. Hij hamert zoveel op dezelfde stokpaardjes dat veel Spanjaarden zijn veralgemeningen, vooroordelen, leugens en staatsnationalistische visies voor waarheid nemen. Volgens hem kan je in Catalonië geen Spaans op straat meer praten zonder beledigd te worden, zijn er familietwisten door de schuld van de separatisten en brainwashen het onderwijs en de publieke omroep TV3 de Catalanen.

Hetzelfde gebrek aan nuance weerklinkt ook al een jaar aan de kant van Ciudadanos. Alleen gaat Casado nog verder en radicaliseert hij het discours van de PP nog meer richting extreemrechts. Hij rammelt aan de fundamenten van de democratie door te beweren dat de socialisten het lef hebben om te onderhandelen met gewelddadige (?) coupplegers. Hij suggereerde onlangs zelfs om de nationalistische partijen in Catalonië wettelijk te verbieden.

Tijdens een speech naar aanleiding van de nationale feestdag op 12 oktober sloeg hij iedereen met verstomming door te verkondigen dat de ontdekking van het Amerikaanse continent de belangrijkste mijlpaal in de geschiedenis van de mensheid is sinds het Romeinse rijk. “Hoeveel landen ter wereld kunnen zeggen dat een nieuwe wereld werd ontdekt door hen ? Hoeveel landen hebben historische, culturele en linguïstische banden met bijna een derde van de wereld?” 12 oktober is niet alleen de Spaanse nationale feestdag maar ook “Dia de Hispanidad”: de herdenking van de ontdekking van Amerika en daarom ook een feestdag in de Latijns Amerikaanse landen. Er zijn weinig grotere voorbeelden van arrogante suprematie dan de Spaanse genocide en verdeel-en heers politiek op het Amerikaanse continent. Diezelfde Casado noemt het verlangen naar zelfbestuur bij een aanzienlijk deel van de Catalaanse bevolking verwerpelijke suprematie.

Affiches van een van de semi-illegale Comités van de Republiek tegen 12 oktober

Ook in Colombia zijn er die vinden dat er niets te vieren valt op 12 oktober

Voordat Pablo Casado de Partido Popular troon besteeg, was Ciudadanos de kampioen van de confrontatie met de bedoeling om er politiek profijt uit te halen. Het is verbazingwekkend hoe deze nog altijd relatief jonge partij, van Catalaanse oorsprong, het afgelopen jaar zijn koers heeft gewijzigd. Ciudadanos (Burgers) veroverde zijn plaats aan de politieke dis door zich te positioneren als een sociaalliberale partij met een positieve unionistische boodschap tegen de Catalaanse separatisten. Onder leiding van voorzitter Albert Rivera en de fractieleider in het Catalaanse Parlement Inés Arrimadas is Ciudadanos tegenwoordig verwikkeld in een wedstrijd met de PP in wie het best het eengemaakte Franquistische Spanje verdedigt om zo buiten Catalonië stemmen te winnen. Franco’s erfenis wordt hierdoor langzaamaan opnieuw sociaal aanvaardbaar. Als de partij ooit een positief antwoord wilde zijn op verstard volksnationalisme, waarom stelt Ciudadanos zich dan op als een polariserende, verstarde feodale partij i.p.v. te proberen in dialoog te gaan om het conflict te ontmijnen?

Het Catalaanse nationalisme toont aan dat de elementen van de Spaanse burgeroorlog nog altijd relevant zijn. Net zoals de Partido Popular stemde Ciudadanos tegen het opgraven van Franco. De stoffelijke resten van een dictator in een mausoleum ter nagedachtenis van een fascistische staatsgreep is volgens hen geen inbreuk op de neutraliteit van de openbare ruimte. Een geel lintje aan een lantaarnpaal om de kloppartij tijdens het referendum op 1 oktober 2017 en de voorlopige hechtenis van politieke dissidenten aan te klagen is wel een verstoring van de neutraliteit. Het mag dan ook geen verrassing heten dat hierdoor de weg is vrijgemaakt voor een echte extreemrechtse partij die (daar gaan we weer) Spanje weer wil groot maken.

Albert Rivera en Inés Arrimadas verwijderen gele lintjes in Alella in de buurt van Barcelona

Vijf jaar geleden werd de radicaal rechtse partij Vox opgericht door enkele ontevreden Partido Popular politici. In deze gepolariseerde Zij tegen Wij tijden heeft Vox steeds meer de wind in de zeilen. Mochten er nu parlementsverkiezingen zijn, zou de partij volgens de peilingen minstens 1 zetel binnenhalen. Vox pleit voor de afschaffing van de autonome regio’s (deelstaten) en de regionale nationalistische politieke partijen. De partij is tegen abortus, tegen een multicultureel Spanje en vindt genderstudies en gelijke rechten voor homoseksuelen onzin. Slecht nieuws voor die andere twee partijen met hun discours dat verontrustend oneigen is aan dat van een centrumrechtse en een liberale politieke formatie.

Ondertussen is de Catalaanse regering bijna arbeidsongeschikt doordat het geen parlementaire meerderheid meer heeft. Na ellenlange discussies tussen het links-republikeinse ERC en Junts per Catalunya van Carles Puigdemont besloot de Raad van het Catalaanse Parlement om de vier verkozen parlementariërs die in de gevangenis zitten of in ballingschap hun stemrecht te ontzeggen. De regering neemt maatregels die haaks staan op wat er eerder werd verkondigd en sommige uitspraken worden zelfs helemaal niet uitgevoerd. De verzwakte Generalitat de Catalunya lijkt de kat uit de boom te kijken tot en met het voor begin 2019 aangekondigde proces tegen de protagonisten van het onafhankelijkheidsreferendum. Hoewel het vermeende Catalaanse nationalistische blok op de grenzen van de partijpolitiek is gestoten blijven de nationalisten een belangrijke vinger in de pap hebben in Madrid. De federale socialistische minderheidsregering kan alleen maar overleven met de gezamenlijke steun van het republikeinsgezinde Podemos, de Catalaanse nationalisten en de Baskische nationalistische partij PNV.

Pablo Iglesias bezoekt met een afvaardiging van Podemos Oriol Junqueras in de gevangenis van Lledoners

Binnenkort moet de Spaanse begroting door het parlement geraken en volgende lente staan er lokale en Europese verkiezingen op het programma. Premier Sánchez zei in mei dit jaar in een interview dat er geen twijfel mogelijk is over het feit dat de vorige Catalaanse regering zich bezondigd heeft aan rebellie. Dat was enkele weken voordat hij onverwacht eerste minister werd. Nu betwijfelt hij plots of er wel degelijk sprake kan zijn van rebellie. Pablo Iglesias, de voorzitter van Podemos, bezocht afgelopen week Oriol Junqueras in de gevangenis. Junqueras is de leider van ERC en zit als ex-vice-premier van de afgezette Catalaanse regering in voorhechtenis. Daarna had Iglesias ook een telefonisch onderhoud met Carles Puigdemont in Waterloo. De monarchistische partijen vielen steil achterover. “In welke democratie wordt de begroting vanuit de gevangenis goedgekeurd?” Politieke gevangenen en bannelingen zijn plots republikeins politiek losgeld. De ultieme nachtmerrie van de aanhangers van de staatsgreep tegen de Spaanse republiek in 1936. Pablo Casado verweet Pedro Sánchez in het nationale parlement medeplichtigheid aan een coup tegen de Spaanse instituties. In hetzelfde parlementaire debat zei Joan Tardà, de fractieleider van ERC, dat mocht Casado kunnen hij alle Catalaanse nationalisten zou fusilleren. De Spaanse burgeroorlog: terug van nooit weggeweest sinds Franco’s dood.

 

Hoe Catalonië een legitieme staatsgreep pleegde

“Hoe slechter hoe beter voor iedereen en hoe slechter voor iedereen hoe beter, voor mij beter het uwe, politiek profijt”. Een van de legendarische, totaal onvatbare uitspraken uit Mariano’s World, het parallelle universum van Spanjes ex-regeringsleider en ex- Partido Popular kopstuk Rajoy, waarin rechters politieke Catalaanse problemen aanpakken en stilstand synoniem is voor stabiliteit.

Hij sprak deze uitvoerig bespotte wartaal vorig jaar uit in het Spaanse parlement op het einde van het debat over de eerste motie van wantrouwen tijdens zijn zevenjarige regeerperiode. De linkse partij Podemos kreeg toen niet genoeg andere oppositiepartijen achter zich om Rajoy’s minderheidsregering uit het zadel te lichten. Afgelopen donderdag nam Zinedine Zidane onslag als trainer van Real Madrid. Na het huzarenstuk van drie Champions League overwinningen op rij zag hij in dat Madrid verandering nodig heeft om te blijven winnen.

Dit in schril contrast tot Mariano Rajoy die dezelfde dag voor het tweede jaar naeen een motie van wantrouwen aan zijn been had. Mocht het woord verandering Rajoy niet onbekend zijn, was hij nu misschien nog premier. Rajoy heeft nooit begrepen dat zijn electorale overwinningen meer te danken waren aan de verdeeldheid van zijn politieke tegenstanders dan aan de geloofwaardigheid van de bedorven Partido Popular. Hij heeft de kans laten schieten om als regeringsleider de corrupte stal van zijn partij uit te mesten ondanks verschillende aan de gang zijnde rechtszaken. Dit heeft uiteindelijk zijn politieke vonnis geveld.

Een week eerder leek alles nog rozegeur en maneschijn toen de Partido Popular eindelijk de begroting van 2018 door de kamer had gekregen. Door de gedoogsteun van Ciudadanos en de Baskische nationalistische partij PNV heeft Rajoy sinds 2016 altijd een parlementaire meerderheid gehad maar nu zat er een Catalaans addertje onder het gras: een post-dictatoriale spitsvondigheid uit de grondwet alias artikel 155. De PNV had de afgelopen zeven maanden verschillende keren herhaald dat de Catalaanse autonomie eerst moest hersteld worden om op hun ja-stem voor de begroting te kunnen rekenen. In ruil voor investeringen in Baskenland draaide de PNV-kar. Catalonië had ondertussen toch al een nieuwe minister-president, dus gingen de Basken er van uit dat artikel 155 opheffen nog slechts een formaliteit was.

24 uur later volgde een plotwijziging van 360 graden. Het doek viel over negen jaar gerechtelijk onderzoek in de zaak Gürtel i.v.m. illegale partijfinanciering. De rechter sprak in zijn vonnis over een authentiek en efficiënt systeem van geïnstitutionaliseerde corruptie van de Partido Popular via mechanismes van manipulatie en openbare contracten. Hij noemde ook de getuigenis van Mariano Rajoy voor de rechtbank vorig jaar ongeloofwaardig. Terstond deed de Partido Popular een beroep op de vertrouwde ontkenningsstrategie. “De 29 beschuldigden spelen nu geen rol meer in de partij”, “de mening van één rechter betekent niet dat de hele partij rot is” en Rajoy zag geen reden om af te treden. “Dat zou nefast zijn voor de stabiliteit van Spanje”. “Strong and stable leadership”: waar hebben we dat nog gehoord ? In de toekomst zijn er nochtans nog uitspraken in grootschalige gerechtelijke onderzoeken te verwachten waarin de PP hoofdrolspeler is.

Het liberale Ciudadanos eiste het onslag van de regering en vervroegde verkiezingen want de ondertussen naar het extreemrechtse politieke spectrum verhuisde liberalen achten de tijd rijp om te oogsten. Als de Spanjaarden nu naar de stembus zouden moeten trekken, voorspellen de electorale peilingen een overwinning van Ciudadanos. De socialistische PSOE waagde wat Podemos vorig jaar niet was gelukt: een motie van wantrouwen indienen. Podemos zegde prompt zijn steun toe en na enkele dagen onderhandelen kregen de socialisten ook de steun van de nationalistische partijen uit Baskenland en Catalonië. Toen tijdens het debat over de motie de woordvoerder van de Baskische PNV aankondigde dat ook zij de regering zouden laten vallen, schoten de parlementariërs van de PP plots als kippen zonder kop door de gangen van het parlement. Dit hadden ze niet zien aankomen. Rajoy nam het hazenpad en ging tot 21u op restaurant met zijn vertrouwelingen.

De peperdure tas van ex-vicepremier Soraya Sáenz de Santamaría houdt Rajoy zijn stoel warm terwijl hij op restaurant zit tijdens het debat over de motie van wantrouwen.

De regering die had geprobeerd om het Catalaanse nationalisme via rechters en artikel 155 uit de grondwet te onthoofden werd op zijn beurt onthoofd door een gerechtelijke uitspraak en de Catalaanse nationalisten. Joan Tardà van het links-republikeinse ERC noemde de steun aan de motie van wantrouwen geen stem voor de socialistische leider Pedro Sanchez maar een stem tegen Rajoy. Het wantrouwen ten opzichte van Sanchez en co is groot. De socialisten steunden artikel 155 en stelden zich de afgelopen zeven maanden zeer ambigu op in de Catalaanse kwestie. Of deze na een express-staatsgreep tot stand gekomen socialistische regering wel oor zal hebben voor de Catalaanse verzuchtingen is voorlopig een vraagteken. Waar we wel van mogen uitgaan is dat het nieuwe bewind in Madrid de politieke waardigheid zal hebben om de dialoog met Barcelona te hervatten. De partij en regering die Spanje de vorige zeven jaar heeft geregeerd is de hoofdschuldige van de politieke toestand in Catalonië. Mocht de Partido Popular het door de vorige socialistische regering goedgekeurde Catalaanse Statuut in 2010 niet hebben aangevochten bij het Hooggerechtshof was de nationalistische Catalaanse lawine er nooit gekomen.

Bij radicale Catalanen heerst een gevoel van wrevel omdat de socialistische veteraan Josep Borrell is opgevist als minister van buitenlandse zaken. De 71-jarige Catalaan was minister onder Felipe Gonzalez en voorzitter van het Europees Parlement tussen 2004 en 2007. Zijn benoeming lijkt op een geruststellend signaal richting EU maar Borrell is een anti-independencia predikant. De afgelopen jaren was hij een graag geziene gast in de media om duiding te geven bij halve waarheden van de nationalisten. Ook op bijeenkomsten van het anti-onafhankelijkheidsplatform Societat Civil Catalana mocht hij geregeld het spreekgestoelte bestijgen. De Catalaanse politica Meritxell Batet krijgt een andere sleutelportefeuille in de nieuwe regering: minister van Terrritoriale Administratie. Zij krijgt de moeilijke missie om een compromis te sluiten tussen de Spaanse grondwet en de verzuchtingen van de Catalaanse nationalisten: erkenning van de Catalaanse taal en een financieel pact à la Baskenland dat wordt vastgelegd in een nieuw statuut voor Catalonië plus een legaal onafhankelijkheidsreferendum.

Josep Borrell tijdens een manifestatie van de Societat Civil Catalana.

Spanjaarden die vanaf morgen nog een glimp van een levensechte dinosaurus op hun televisiescherm hopen op te vangen, zullen een bioscoopkaartje moeten kopen voor Jurassic World. Het exemplaar van Mariano’s World is niet meer. Rajoy nam vandaag een heel on-Rajoyaanse beslissing. Hij nam ontslag als partijleider en laat de hervorming van de Partido Popular over aan zijn opvolger. Als de socialisten nu willen erkennen dat een groot percentage van Catalonië zich onbegrepen voelt door Spanje en de nationalisten nemen wat afstand van hun symboliek komt er licht aan het einde van de tunnel.

De Spaanse Armada maakt water

Even leek het erop dat Carles Puigdemont zijn verhuis naar het slagveld van Waterloo een metafoor was voor “ik gooi de handdoek: mijn poging tot internationalisering van de Catalaanse crisis slaat niet aan, Madrid wint”. Totdat hij net voorbij de Deense grens door de Duitse politie van een autowegparking werd geplukt. Zou het kunnen dat hij stilletjes had gehoopt dat het zover had kunnen komen ? Hij wist ongetwijfeld dat de kans groot was dat hij door de Spaanse geheime diensten werd geschaduwd. Daarom voert het parket van Nijvel momenteel een onderzoek naar een gps-tracker die Puigdemonts begeleiders in Waterloo onder zijn auto ontdekten. Zijn arrestatie in Duitsland, de Europese orkestleider, heeft de internationale aandacht voor Catalonië opnieuw in een stroomversnelling gebracht.

Ondertussen is hij onder immense internationale media aandacht door het Duitse gerecht vrijgesproken van rebellie. Terwijl Puigdemont in Berlijn op de uitspraak wacht van het Duitse gerecht i.v.m. de tweede beschuldiging, onrechtmatig beheer van overheidsgeld, kijkt de Spaanse regering knarsetandend toe en stellen onderzoeksrechter Pablo Llarena en de conservatieve media de correcte toepassing van het Europees aanhoudingsbevel in vraag en de zin van de EU an sich. De aanhouding en in voorlopige vrijheidstelling van Puigdemont in Duitsland heeft voor heel de wereld duidelijk gemaakt dat het afnemen van de Catalaanse autonomie, onder het mom van Artikel 155 van de grondwet, eerder over een schending van de democratische basisregels en mensenrechten gaat dan over onafhankelijkheid.

Reservoir Dogs persiflage

De beschuldiging van opruiing, rebellie, criminele organisatie en terrorisme is een poging om de gaten te dichten van de Spaanse Armada die langs alle kanten water maakt. Door de politieke onverantwoordelijkheid van de Partido Popular schiet de partij zichzelf in de voet en maakt het van Spanje een karikatuur die gevoelens van ergernis, opstand en medelijden opwekt. De minderheidsregering van Rajoy komt nauwelijks nog aan regeren toe. De oudste politieke partij van het land verzuipt in fraude, illegale partijfinanciering, documentvervalsing en corruptie en niemand treedt af. Cristina Cifuentes, de presidente van de Madrileense deelregering, is de laatste druppel die de onwelriekende beerput van corruptieschandalen bijna doet overlopen.

Een maand geleden brachten twee journalisten van de digitale krant El Diario aan het licht dat Cifuentes enkele jaren geleden aan de universiteit Rey Juan Carlos in Madrid op illegale wijze een master heeft behaald. Ze is nooit naar de les geweest, geen enkele professor heeft haar op het examen gezien en haar eindwerk bestaat niet. Cifuentes hulde zich eerst bijna twee weken in stilzwijgen totdat ze de journalisten aanklaagde zwaaiend met een vervalst document van een deliberatiecommissie die nooit heeft bestaan. De directeur van de masters in de universiteit is op non-actief gesteld en er loopt een gerechtelijk onderzoek omdat een groep studenten een klacht heeft ingediend. Cifuentes haar hoofd ligt klaar op het kapblok. De vraag is al lang niet meer of ze zal ontslag nemen maar wanneer. Spain is different. Politieke integriteit is voor de vikinglanden uit het Noorden. Iedere seconde dat de presidente van Madrid aanblijft, is een belediging aan het adres van de studenten die door hard werken en financiële inspanningen hun masterdiploma hebben verkregen.

Cifuentes probeert haar vel te redden

De strategie van de Partido Popular is geen milimeter veranderd sinds onderzoeksrechter Garzón negen jaar geleden de zaak Gürtel blootlegde: een corruptienetwerk met PP vertakkingen, hoofdzakelijk in Madrid en Valencia. Het beproefde recept van de partij bij ieder nieuw schandaal is: alles ontkennen, als één man achter de beschuldigde staan, de media zwart maken tot en met de politie en rechters toe en insinueren dat de oppositie de zaak heeft uitgevonden. Wanneer de bewijzen onweerlegbaar dreigen te worden, is het de schuld van een geïsoleerd geval uit een ver verleden en wordt er onverbiddelijkheid geveinsd tegen de rotte appels in de partij. Ondertussen wordt er achter de schermen aan allerlei touwtjes getrokken om processen te annuleren of uit te stellen, bewijzen te vernietigen, rechters zoals Garzón uit hun ambt te onzetten en te onderhandelen met getuigen om hen het zwijgen op te leggen.

Zo gaat het ook weer in de zaak Cifuentes. Wat Mariano Rajoy afgelopen vrijdag over de zaak te vertellen had, kwam er in allerlei cryptische omschrijvingen op neer dat het nu even beter is om de andere kant uit te kijken en te doen alsof er geen officiële documenten zijn vervalst. Er gebeuren momenteel ergere dingen. Tja, met welk moreel gezag kan Rajoy van Cifuentes eisen om af te treden als hij het zelf niet heeft gedaan naar aanleiding van de zaak Bárcenas, een uitloper van de Gürtel affaire ? Luis Bárcenas is de ex-penningmeester van de Partido Popular en beheerde de zwarte boekhouding van de partij. Zo ontving de top van de partij, waaronder een zekere MR, iedere maand een enveloppe met een “extraatje” toen Bárcenas hoofdkassier was.

Als Rajoy Cifuentes uiteindelijk zal laten vallen zal het niet omwille van principes zijn maar omdat er geen ander alternatief overblijft. Er loopt niet alleen een gerechtelijk onderzoek tegen Cifuentes, de socialistische PSOE en Podemos hebben een motie van wantrouwen ingediend tegen de presidente in het parlement van de Madrileense deelregering. Als ook Ciudadanos (partij die nooit een strategische beslissing neemt zonder de laatste electorale peilingen te raadplegen) hen vervoegt, valt de bijl. María Dolores de Cospedal, de minister van defensie, verkondigde op de afgelopen Nationale Partij Conventie in Sevilla: “we verdedigen wat van ons is en de onzen”. De Partido Popular is een politieke kaste die zichzelf beschermt en hardnekkig probeert in leven te blijven. Diezelfde politici maken Catalonië wijs dat de justitie voor iedereen gelijk is en dat er geen politieke gevangen zijn in Spanje.

Misschien komt er ooit een dag dat de Spaanse democraten Carles Puigdemont zullen bedanken voor zijn opofferingen om de Spaanse instituties en politiek in vraag te stellen.

Catalonië: het jaar nul

Beste Mr Rajoy, uw collega’s van de Partido Popular en de dames en heren van Ciudadanos,

Al maanden lang hoor ik u tot vervelens toe verkondigen dat de grondwet de basis is van de democratie, naar aanleiding van de politieke crisis in Catalonië. Spanje is volgens u een democratisch land omdat het zijn wetten respecteert. Hoe meer u diezelfde plaat oplegt, hoe minder ik u geloof en hoe meer ik er van overtuigd bent dat u als politicus zwaar door de mand valt.  Waarom hoor ik  u nooit zeggen dat de basis van de grondwet de democratie is ? Is het omdat uw grondwet vatbaar is voor interpretatie dat er nog geen enkele Partido Popular politicus achter de tralies zit (ook niet in voorarrest) voor een van de talrijke gerechtelijke onderzoeken naar de onfrisse zaken waarin uw partij  uitblinkt ?

Die grondwet waar u zoveel waarde aan hecht is 40 jaar oud en is dringend toe aan groot onderhoud. Het Catalaanse onafhankelijkheidsreferendum heeft aangetoond dat de Spaanse wetgeving op zijn eigen post-dictatoriale limieten is gebotst. Doordat het Franco regime over de schouder meekeek bij het opstellen van de democratische constitutie zit die vol met erfenissen die niet compatibel zijn met het Europees Hof van de Rechten van de Mens en bepaalde artikels van de Verenigde Naties.

Roepen aan de voordeur van de Europese woestijn. Op de steun van de Europese Unie kan u rekenen want die stelt uw grondwet boven alles wegens een “interne aangelegenheid”.

In 2010 herleidde het Hooggerechtshof het door u aangevochten nieuwe statuut voor Catalonië tot een flauw afkooksel van het origineel. Dit veroorzaakte een nationalistische aardschok die nu nog natrilt. Ruim een jaar later werd u voor de eerste keer premier en hebt u zich nooit afgevraagd waarom La Diada (de Catalaanse feestdag) sinds 2010 steeds meer in onafhankelijkheidsvlaggen gehulde Catalanen op de been bracht in Barcelona op 11 september. Omdat u doof bleef voor de Catalaanse verzuchtingen was er op 9 november 2014 een informeel onafhankelijkheidsreferendum. Nog had u de boodschap niet begrepen want toen Carles Puigdemont op 10 januari 2016 de fakkel overnam, aan het hoofd van de Catalaanse regering, verklaarde hij het proces naar de onafhankelijkheid geopend als ultieme poging om tot een dialoog met u te komen. Politieke tegenvoorstellen van uw kant bleven uit en u verkoos de escalatie.

Geen haar op uw hoofd denkt er aan om d.m.v. een positief, politiek overleg uit de Catalaanse impasse te geraken. Als een op wraak beluste kasteelheer in een ivoren toren verbergt u zich met uw zwakke minderheidsregering achter rechters en politie om het Catalaanse nationalisme te verslaan. U ziet niet in dat ook anti-separatistische Catalanen op 1 oktober hun stem uitbrachten omdat ze het als hun democratisch recht beschouwden. Meer zelfs, velen van hen die zich niet hadden voorgenomen om te gaan stemmen, trokken uit verontwaardiging voor het politiegeweld aan de stembureaus toch de straat op en stemden “si”.

De teller staat nu op 9 politieke gevangenen

De van de pot gerukte beslissing van het Hooggerechtshof om nog 5 Catalaanse beeldenstormers in voorlopige hechtenis te plaatsen zonder borgstelling is een nieuwe vernedering aan het adres van miljoenen Catalanen . Hiermee heeft u het Catalaanse slachtoffercomplex brandstof gegeven voor minstens de volgende twee decennia. Het brengt ons ook weer een stap verder van de normaliteit die u had gehoopt te recupereren door het afzetten van de Catalaanse regering en de vervroegde regionale verkiezingen van 21 december. De ondertussen 9 Catalanen in voorhechtenis weer op vrije voeten laten en de terugkeer van de politici in ballingschap uit Zwitserland, Schotland en België : dàt zou pas het begin het begin zijn van de terugkeer naar de normaliteit. Of bent u van plan om de 3 miljoen Catalanen die separatistisch hebben gestemd ook op te pakken ?

Uw minister van Buitenlandse Zaken bekende vorige week dat het voortdurend internationaal onder de aandacht brengen van de politieke crisis door de Catalaanse ballingen voor nervositeit zorgt in uw regering. Is het daarom dat u de Spaanse geheime dienst Puigdemont liet schaduwen in Finland ? Is het omdat Duitsland in zijn wetgeving rebellie strenger bestraft dan België dat Puigdemont net over de grens met Denemarken werd gearresteerd ? In het land van Angela Merkel, uw belangrijkste bondgenoot in de Europese Volkspartij. Drie jaar geleden, op het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis, verkondigde Merkel nochtans dat de universele mensenrechten onlosmakelijk verbonden zijn met Europa en zijn geschiedenis.

In het geval het Duitse gerecht Puigdemont aan u overlevert, loert er nog een gerechtelijk addertje onder het gras. Aangezien u zich verstopt achter rechters moet u niet verwonderd zijn dat uw Catalaanse tegenstanders u met dezelfde wapens te lijf gaan. Misschien ligt het aan uw onbestaande talenkennis (ook daarin bent u een van de kneusjes van de Europese klas) dat u hierop nog niet heeft gereageerd, maar de Verenigde Naties zijn aan het meekijken in uw interne keuken. Puigdemont nam op 1 maart de Britse topadvocaat Ben Emmerson onder de arm om klacht neer te leggen bij het Mensenrechten Comité van de Verenigde Naties. Emmerson ziet de rechten van zijn cliënt op politieke deelname, vrije samenkomst en vereniging en vrijheid van expressie en opinie geschonden. Hij klaagt ook het gebrek aan scheiding van machten aan en uw strategie om de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging en haar vertegenwoordigers af te schrikken.

Zopas heeft hetzelfde Comité van de VN een resolutie uitgevaardigd waarin het stelt dat Jordi Sànchez, de gevangen gezette leider van de burgerbeweging ANC, zijn recht op uitoefening van een politiek ambt moet gevrijwaard blijven. Zijn advocaat heeft de resolutie ondertussen voorgelegd aan onderzoeksrechter Llarenas.

U ziet, vroeg of laat zal u toch eens rond de tafel moeten gaan zitten met die Catalanen.

Klacht van Puigdemont bij het Comité van de Mensenrechten van de VN

 

 

 

 

Alles komt terug, ook de Spaanse inquisitie

Vanop het terras van het restaurant in Barcelona waar ik zaterdagmiddag zat te lunchen, had ik een goed zicht op de uitgang van het metrostation Vallcarca. Hoewel de toeristen in deze halte tijdens het weekend de Barcelonezen soms overtreffen in aantal (Parc Güell ligt vlakbij), viel het op hoeveel mensen het station uitstapten met een geel rouwlintje op hun jas gespeld. Het zijn grauwe tijden voor de democratie in Spanje.

Het stadhuis van Barcelona heeft als stil protest een groot lint aan het balkon hangen

Sinds het Catalaanse referendum van 1 oktober vorig jaar weet heel de wereld dat de strafrechtelijke Spaanse aanpak van de politieke crisis het alleen maar nog moeilijker maakt om de dialoog met Catalonië te recupereren. De inquisitie en heksenjacht zijn helemaal terug. Symptomatisch voor een zieke democratie met aan het hoofd een ranzige minderheidsregering van de Partido Popular die zienderogen afzakt naar wat men in internationale begrippen kwalificeert als een zorgwekkende rechtsstaat.

De Partido Popular trekt aan de touwtjes van het gerecht om dissidente stemmen het zwijgen op te leggen, wraak te nemen op politieke tegenstanders en zijn eigen ideologie op te leggen.  De partij gaat voorlopig nog vrijuit in de verschillende processen die lopen i.v.m. illegale partijfinanciering. De Catalaanse kwestie is daarom een geschenk uit de hemel voor premier Mariano Rajoy en co. De aanpak van de politieke crisis van de afgelopen maanden heeft een klimaat gecreëerd waarin iedereen het recht heeft om niet beledigd te worden. Afgelopen week waren er drie rechterlijke uitspraken die het democratisch debat hierover hoog deden oplaaien.

“Fariña”, het boek van de journalist Nacho Carretero over de Gallicische drugstrafiek in de jaren 80 en 90 is sinds kort even bekend als Cervantes’ Don Quichotte. De ex-burgemeester van het Gallicische dorp O Grove, José Alfredo Bea, legde in 2016 klacht neer wegens spot en laster voor de ocharme drie lijntjes die in het boek aan hem werden gewijd over nochtans bewezen misdrijven. De rechtbank besloot om het boek uit distributie te nemen. Een financiële ramp voor de kleinschalige uitgever. Op de tweedehands markt swingt de prijs van het boek plots de pan uit.

De militante rapper Valtonyc

Afgelopen week kreeg de Mallorcaanse rapper Valtonyc in beroep 3,5 jaar gevangenis voor verheerlijking van terrorisme, zware beledigingen aan het adres van de koning en bedreigingen in 16 nummers die hij tussen 2012 en 2013 op het internet zette. Hij was toen nog maar 18 jaar. In de VS kleven ze sinds de jaren 90 op platen van gansta rappers met een grote bek een Parental Advisory sticker. Beluisteren op eigen risico. In de tijd van Franco kregen te pittige platenhoezen een ander jasje of werden ze gewoon niet uitgebracht en doodgezwegen. Binnen het Spaans gerechtelijk apparaat is er onenigheid over de uitspraak. Volgens sommige juristen strookt de Spaanse invulling van spot aan de koning niet met wat het Europees Verdrag van de mensenrechten hieronder verstaat. Ook de uitspraak van de rechter dat er aanzet zou zijn tot plegen van terrorisme door de verheerlijking ervan is flinterdun omdat het uit de mond van een artiest komt, niet van een persoon met een maatschappelijk-politieke functie.

Links de originele hoes van Sticky Fingers van The Stones, rechts de Franco versie

Vijfentwintig muziekfestivals en vijftig concertzalen, niet ontoevallig van Catalaanse origine, zullen Valtonyc als uiting van protest opnemen in hun programmatie van 2018. In een perscommuniqué verkondigde het bekende Primavera Sound festival in Barcelona dat ze de inhoud en vorm van Valtonycs rap niet delen maar dat iedere muzikant wel zou moeten beschermd worden door het recht op vrije meningsuiting. Het festival bekritiseerde ook dat in het huidige wettelijke kader bepaalde artistieke uitingen kunnen beschouwd worden als een delict dat buitensporig hard wordt bestraft zonder rekening te houden met het principe van de proportionaliteit. Valtonyc is alvast van plan om naar het Europees Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg te stappen.

Aanklacht tegen de censuur wordt een aanklacht tegen de censuur

Op dit ogenblik vindt in Madrid de Internationale Beurs van Hedendaagse Kunst plaats, de belangrijkste kunstbeurs van Spanje. Net voor de opening eiste de voorzitter van het beursgebouw dat het werk “Politieke gevangenen in hedendaags Spanje” van de omstreden kunstenaar Santiago Sierra zou worden verwijderd. Het werk bestaat uit twintig zwartwit foto’s waaronder Oriol Junqueras, Jordi Cuixart en Jordi Sànchez, die sinds vorig najaar in de gevangenis zitten voor hun bijdrage aan het Catalaanse onafhankelijkheidsproces. Reden van de censuur: de vrees voor controverse. Het verwijderen van het werk heeft zijn doel volledig gemist want het heeft in heel Spanje meer controverse veroorzaakt dan het werk zelf. Nog een geluk bij een ongeluk. Kunst moet een beetje polemiek zijn.

Uitgerekend vorige week verscheen het jaarrapport van Amnesty International. Spanje krijgt hierin een veeg uit de pan omdat het vorig jaar herhaaldelijk basisrechten van de mens met de voeten heeft getreden naar aanleiding van het Catalaanse onafhankelijkheidsproces. De mensenrechtenorganisatie ziet dus in tegenstelling tot de EU geen verschil tussen landen als Polen en Hongarije. Terwijl de EU onder het mom van geen recht op inmenging in de Spaanse interne keuken die Oost-Europese landen daarentegen wel al op de vingers heeft getikt omdat ze het recht op vrije mening niet gewaarborgd zag in de wetgeving van die landen.

In navolging van Carles Puigdemont en vier van zijn ex-ministers is ook de ex-fractieleidster van het extreemlinkse, anarchistisch getinte CUP niet ingegaan op het bevel om voor de onderzoeksrechter in Madrid te verschijnen om zo een dreigende voorhechtenis te ontlopen. De 42 jarige juriste Anna Gabriel wil vanuit Genève, de Europese zetel van de Verenigde Naties, ook een poging ondernemen om de politieke aanpak (of het gebrek daaraan) van de Partido Popular te internationaliseren. Ze heeft hiervoor zelfs haar strijdvaardige activistenlook achtergelaten in Barcelona.

De Catalaanse Anna Gabriel en de Zwitserse versie

Gabriel is naar eigen zeggen niet op de vlucht voor de Spaanse justitie. Integendeel, wie er volgens haar onder verdenking zou moeten worden gesteld is de Spaanse staat. Door haar vertrek uit Catalonië wil ze gerechtigheid door aan de wereld uit te leggen dat Spanje geen gerechtigheid garandeert. Vanuit de gevangenis kan ze dat niet doen. Ze koos Zwitserland omdat het een land is dat zijn inwoners geregeld laat stemmen over verschillende kwesties. Genève is bovendien een kosmopolitische stad met veel inwoners die werkzaam zijn in de sector van de mensenrechten.

Volgens de laatste electorale peilingen in Spanje lijkt de Partido Popular te worden afgestraft voor haar politieke stilstand en repressieve aanpak van de Catalaanse crisis. Het liberale Ciudadanos, dat in Catalonië ooit werd opgericht als een antwoord op het Catalaanse nationalisme, zou de grootste partij van het land worden. De Partido Popular reageert zenuwachtig en debatteert luidop over herbronning om de liberale hype in te dammen. Alleen lijkt premier Rajoy nog niet te beseffen dat ook zijn eigen partij hem buiten begint te kijken. Onlangs zei hij in een radio interview dat hij een derde kandidatuur voor het premierschap in overweging zou nemen mocht de gelegenheid zich voordoen. Hoe weinig kan een mens in de realiteit staan !?

Val d’Aran: het dorp van Asterix en Obelix in Hispania

De vallei van de Aran ligt in de noordwestelijke uithoek van Catalonië, aan de grens met Aragon en Frankrijk, omringd door 3000 meter hoge Pyreneëntoppen en honderden meren. De eeuwenlange isolatie van het gebied heeft er voor gezorgd dat de 10.000 bewoners, verspreid over 9 gemeenten, in een andere culturele en politieke realiteit leven dan de rest van Catalonië. Het grootste deel van de bevolking praat Aranees, een variant van het Occitaans dat nog in bepaalde delen van de Pyreneëen en Zuid Frankrijk wordt gesproken. Catalaans en Spaans zijn de andere twee officiële talen. Sinds in 1948 een tunnel het gebied veel toegankelijker maakte vanuit het zuiden kende de regio een sterke economische en demografische groei dankzij het toeristisch potentieel van de streek.

Vrouw met Aranese vlag betoogt tegen de Catalaanse independentistas

De semi-autonome regio heeft dankzij een decreet, dat in 2015 werd goedgekeurd in het Catalaanse Parlement, recht op zelfbeschikking. Catalonië staat in tegenstelling tot Madrid wel open voor de “Spanje: natie van naties” gedachte. Door het decreet kan de Val d’Aran zelf zijn cultuurbeleid, taal en administratie beheren. Hierdoor hebben de Aranezen ook het recht om zelf over hun toekomst te beslissen mocht Catalonië zich ooit afscheuren van Spanje. De vallei lust helemaal niet wat er politiek wordt bekokstoofd in Barcelona. Het is de regio waar het minst stemgerechtigden kwamen opdagen voor het onafhankelijkheidsreferendum van 1 oktober 2017.

De Aranezen vrezen dat een mogelijke Catalaanse onafhankelijkheid catastrofale gevolgen zal hebben voor Baqueira-Beret, een van de meest exclusieve skistations van Spanje. Twee derde van de bevolking van de Val d’Aran is economisch afhankelijk van het wintersporttoerisme. Tijdens de winter verdrievoudigt de bevolking er in aantal. Tachtig procent van de bezoekers is bovendien niet Catalaans waaronder de Spaanse koninklijke familie die er kind aan huis is.

Het skioord Baqueira-Beret badend in de hoogtezon

De Val d’Aran heeft een sterke band met buurland Frankrijk. De Garonne rivier ontspringt in de Val d’Aran en stroomt via Toulouse naar de Atlantische Oceaan. Ook de lokale keuken is sterk Frans getint. Een uitstap uit de EU zou de logistieke navelstreng met Frankrijk doorknippen. Het bestuur van Val d’Aran heeft immers een sanitair akkoord met de ziekenhuizen van Toulouse. Met een ambulance ben je sneller in Toulouse dan in de hospitaals van de Spaanse steden Huesca in Aragon en Lleida in Catalonië. Een honderdtal Aranese jongeren studeren er aan de universiteit en Toulouse is ook de dichtstbijzijnde luchthaven.